Verf. as.
C aput
XXH.
Falla hoinijn
Sancli Gregorii Moralinm 512
D e eer n e s r em , & v t n i e t t ïb i . A tur : quia fi fuperna gratia nocentem non provenir,
'27. Hoc cfle proprium infirmantium judicium
folct, ut tanco quempiam exiftiment juftum, quanto
hune adipifci confpiciunt omne^uod appétit.:
mim dc adver- cùm videlicet noverimus nonnumquam bona ter-
rcna juftis fub trahi, quæ largo munere tribuuntur
injuftis : quia 6c dcfperatis ægris medici quidquid
popofcerint, dari præcipiunt, 6 c eis quos reduci
pofle ad falutem provident, quæ appetunt dari
contradicunt. Sed fi dida hæc Eliphaz de donis
fpiritalibusintulit, fciendum quod res decernicur
8c vcnit, cum virtus quæ ex defiderio appetitur,
* a largiente Deo, etiam effedu profperatur. Unde
6c aahuc fubditur:
E t in v i i s tu ts J p le n d e b i t lum en .
28. In viis quippe juftorum lumen (plendere,
eft per mira opera virtutum, ligna fuæ claritatis
afpergere ; b ut quocumque per intentionem per-
gunt,.ab intuentium cordibus peccati nodem ex-
cutiant, 6c cxemplo fui operis in eis juftitiæ lumen
fundant. Sed quantalibet lit juftitia operis , apud
internum jüdicem nulla eft , fi hanc elevat tumor
mentis. Unde 6c fubditur :
g u t en im h um ilia tu s f u e r i t , e r it i n g lo r ia : d r
q u i in c lin a v e r i t o culos f u o s , ip f i f a lv a b itu r .
29. Quæ nimirum fententia à Veritatisore non
difcrepat, dicentis : Omnis q u i J e e x a l t a i , h um ilia -
h it u r ; d r q u i J e h u m i l iâ t , e x a lta b itu r . Unde 6 c per
ibidem
C ap ut
rXXIII.
Mirus virtutis
Ipîcndor. b
C A P U T
XXIV.
Humiliratis
numquam profedo invemet qucm remunerét in-
nocentem. Unde veridica Moyfis voce dicitur
Ntdlufque apud te per Je innocens ejl. Superna ergo
pietas priùs agit in nobis aliquid line nobis , ut fub-
fequente quoque noftro libero arbitrio , bonum
quod jam appetimus, agat nobifcum : quod tamen
per impenfam gratiam in extremojudicioitâ rémunérât
in nobis, ac fi folis procelfilfet ex nobis. Quia
enim divina nos bonitas, ut innocentes faciat, præ-
venit, Paulus ait : Gratia autem Dei fum id quod
fum. ë Et quia eamdem gratiam noftrumliberum ar-
bitrium fequitur, adjungit : Et gratia ejus in me vacua
non fuit yfe d abundantius illis omnibus labora-
g w’.Qui dum fe de fe nihil efle confpiceret, ait : Non
autem ego. Et tamen quia le elfe aliquid cum gratia
invenit, adjunxit : Sed gratia J)ei mecum. Non
enim diceret, mecum, li cum præveniente gratia
fubfequens liberum arbitrium non haberet. Ut ergo
fe line gratia nihil elfe oftenderet, ait : Non ego. Ut
verb fecum gratia operatum elfe per liberum arbitrium
dcmonftraret, adjunxit : Sed gratia Dei mecum.
Munditia itaque manuum fuarum innocens
falvabitur : quia qui hîc prævenitur dono ut inno-
censfïat, cùm ad judicium ducitur, ex merito remunerate.
Quæ cunda Eliphaz, lîcut prædidum
eljL etfiredè prôtulit, cui tamen proferret ignora-
vin^ quia docere meliorem non debuit, lèd audire.
mmcndatio. Salomonen! dicitur : /fntequam conteratur, exalta- Q Quæ tamen omnia per typum hæreticorum promit
pfid.,
Job. 4.1
tur cor hominis ; drc dntequam glorietur, humilia
tur. Redè autem dicitur : g ui inclinaverit oculos
fuos, ipfe falvabitur : quia quantum per membro-
rum minifterium deprehendi poteft, prima fuper-
biæ oftenlio elfe in oculis folet. Hinc enim fcrip-
tum eft : Et oculos fuperborum humiliabis. Hinc de
ipfo fuperbientium capite dicitur : Omne Jublime
videt. Hinc de ilia, quæ ei per infidelitatem ad-
hæfit , fcriptum eft : Generatio cujus excelfiJunt
l oculi, dr palpebra ejus ^ in altum fubrecta. Oculos
ergo inclinarc, eft nullum refpiciendo defpicere,
fed fe minorem atque imparem ciindis quos afpi-
cit, æftimare. Salvabitur itaque qui oculos inclilionibus
congruunc : qui cùm fidèles quofque in prç-
fenti vita amidos inveniunt, eos ex culpa perfidiæ
perculfos arbitrantur , eifque fi fua dogmata fe-
quantur , falutem innocentiæ per bonorum ope-
rum munditiam promittunt. Sed mens fidelium
tanto eos altiùs defpicit, quanto illos innocentiam
non videt habere quam pollicentur. Unde bene
per Salomonem dicitur : k Frußra jafiatur rete ante
oculos pennatorum. Pennati quippe funt bonorum
fpiritus, qui dum adaltiora per fpem veritatis evo-
lant, appofita pravorum hominum deceptioni^re-
tiacula déclinant. Sequitur :
Rejpondens autem Job dixit : Nunc quoque in
nat : quia qui falfum fuperbiæ vertieem deferit,ve-D amaritudine efi fermo meus , dr manus plage me a
ritatis altitudinem afeendit. Sequitur :
Verp. 30: S a lv a b itu r in n o c e n s , f a lv a b i t u r autem m u n d itia
I manu um Jua rum .
C aput 30. Quæ Icilicet fententia fi de cæleftis regni re-
XXV. tributione c prqmitur, veritate fulcitur : quia cùm
Gratis.prat- de Deo fcriptum fit : g u i r ed d it u n 'u n iq u e f e c u n -
cc/n'ra^quam ° f €ra €j u s } ilium in extremo examine juftitia
comitari & æterni judicis falvat, quern hîc ejus pietas ab im-
debct mundis operibus libérât. Sin verb ad hoc falvari
Rom. 2. a. quilque nie munditia manuum iuarum creditur,
f f ut fuis viribus innocens fiat, proculdubio erraaggravata
ejl Jupergemitum meum.
31. More fuo beams Job planioribus verbis in-
choat, fed di&a Ilia alta myfterii profecutione con-
fummat. Mederi quippe dolor afflifti ex amico-
rum conlolatione debuerat : fed quia conlblatio
ad blandimcnta fallacije crupit, afflicti dolor in-
horruit. Quia enim Eliphaz Ipondere converfo
meliora non timuit, quafi ex noxio medicamine
vulnus crcvit. Unde re<fte dicitur : Nunc quoque
in amaritudine ejl fermo mens, dr manus plaga me a
aggravata ejt fupergemitum meum : quia videlicet
* Germ. & Norm. Largiente Domino etiam effeStum operatur.
b I idem ut quaqua. Bcllovac. ut quarnquam per intentionem pergunt,
ab intuentium eordium for dibits peccati &c.
* Vindoc. antequam glorificetur.
Norm, in alta.
* Bellovac. promittitur.
f Norman, ut fuis operibus innocens fiat.
* Olim in Utic. legebatur : & quia eadem gratia noftrum liberum
arbitrium fequitur; quod fine antiqua manu emendatitm. Huic left, fa-
vent duo vet. mfE Parif. unus Reg. alters. Germ, ik-unus Vatic, not.
.574. fee. 14. vcl if. exaratus. Vcrdm contradicunt omnes alii, Anglic.
Gallic. Vatic, ex quibus plurimifunt laltem nonofec. feripti, qualis
notatus f75. cujus ad ealeem hscleguntur carmina:
Sexta docet finem pars hoc refonare volumen,
Qupd bene terfenis diflinguitur undique librist
jtnaftafii fantti conceffum munere Chrifti
Altari, cujus ft quis fubfiraxerit iftud
Donum, percujfus fit fie anathemate Jefu>
Perpetua vita careas; fans morte futura
Johannes Scriptor . . .D a Chriftc medelam.
Nullam fccimus mentionem cujufdam inf.. Ciftcrcienfis in quo le-
gitur quoque : & quia eadem gratia noftrum liberum arbitrium fequitur,
quod multarum divcrfarum leftionum adjeftione fit interpolatus,
aliundeque non admodum antiquus. Huic autem opponitur alter Ci-
flercieniis eo dcofculandus quod piismanibus Sanctorum Monaclio-
rum Cificrcienfium exaratus fit , fub Beato Stephano primo Ciftcr-
cii Abbate ut liquet ex hac epigraphe: Anno Domini millefimo cente-
fimo undecimo, in vigilia Nativitatis ejufdem Domini noftri feftt Chrifti,
liber ifte finem fumfit feribendi temporibus Domini Stephani Ciflercienfit
Abbat 'is. Vcrdm quid opus eft manulcriptorum teftimonio, ad alleren-
dam noftram leftionem, aim alia cvcrtat omnino lenfum a Gregorio in-
tentum ? Palam enim docet hie gratiam pratvenire, liberum verö arbitrium
cfle pedilequum: Quia, inquit, divina nos bonitas, ut innocent
tes facial, prtvenit, Paulus ait &c. Et infrd : non enim diceret mc-
cum ,fi cunt praveniente gratia fubfequens liberum arbitrium non ha?,
beret.
h Plerique non autem ego.
1 Norm, quia docere meliorem audere non debuit,
k Bigot. 8c Lyt.fruftia jacitur rote.
inordinats
Lxod, ^ .
V*T.XII(,|
r.C«r,iu l
h
Pm, I,
1c
job. »ft
&2- i
C a pin
XXVL
R E c. It. j
Inoraia*1
lotcnuif!
inordinatæ confolationis intentio- perculfionem A qui Scriptura tefte, Throni vocati funt ? Qui er-
quam minuere debuit, multiplicavit. In quibus go ufque ad folium Dei venire vult, quidaîiud
nimirum verbis per typum fandæ Ecclefiæ etiam quàm intcrelTe angelicis fpiritibus concupifcit ? uc
fidelium dolor exprimitur , qui eo ampliiis ge- nulla jam defe&iva temporum momenta fuftineat:
munt, quoa malos blandiri confpiciunt, qui juxta f fed ad permanentem gloriam in contemplatione f
Pauli vocem : Per aulces Jermones dr benedïttiones æternitatis exurgat.
Fideliu i; men-
f e j n c .imari-
tudinc efle nclfeducunt
corda innoccntium.
32. Quæ etiam verba ad confiderandam fubti-
Iiùs mentem fidelium redè referuntur ; qui elle
fine amaritudine nefeiunt, etiam fi in hoc mundo
34. Qua: tamen verba etiam in hat vita pofitis 9“ uIta Dei
juftis g conveniunt. Namcum contra votum fuumSïr ^^
atque defidermm quodlibet agi confpiciunc, ad g
occulta Dei judicia recurrunt : ut in eis videant
profperan vidcantur. Quibus cùm & adverfitas quia inordinate intus non difponitur quod inor-
evemt, earn quem invenit, ingeminat dolorem, dinatum folis currere videtur. Cùm’ enim præfi-
Unde refie dicitur : \Nunc qmtfue in ammrudine dentem' angelicis fpiritibus creatorem omnium fi"
eft ferme meus. Ut apertè moniteur, quia elefto- g dei oculis contémplantur, ad eius nimirum folium
mm mens line amaritudine & in profpentate non . veniunt. Et quia confiderant, quoniam is qui miré
A n r r » » lr » c r/urrtt- i I. « /L i fuerit. Bene autem dicitur : E t m am s p la g a me a L 1« J ; f i . ■
aggravata e j l f u p e r g em itum m eum . Manus quippe
plaga:, eft fortituao percuflionis. Primam nam-
que perculfionem fiiam electi confiderant, quia a
conditoris fui vifione divififunt, quia nequaquam
: illuminationis intimje c claritate perfruuntur, fed
l in profentis vita: exilio quafi in cjecitatis loco d re-
legati gemunt. Semper ergo habent in hac Qianu
plaga: gemitum fuuin. Sea ciim adhuc etiam ad-
verfa in hac vita accidunt , manus plaga: eorum
etiam fuper gemitum gravatur. Erat enim pla<ro
gemitus etiam cum profentis vita: adverfa deef-
Angelos regit, injufte homines non difponit, pro-
fe£to inveniunt caufales rationes quam juft« fint,
dum i p f x cauf« extrinlecus videancur in juft« :
dumque id humiliter faciunt, femetiplos fiepe in
fua voluntate reprehendunt, fua in fe nonnumquam
vota dijudicant, dum meliora effe ea qu«
difponit conditor, penfant. Unde'bene adhuc fubditur:
F on am coram eo ju d i c iu m , d r os m eum r ep leb o y r .
in c r ep a tio n ib u s . . er '
3j. Coram Deo judicium ponere, eft intra fe- c
cretum mentis per fidei contemplationem ad tre- YvumT
fent: Sed amaritudo primie percuffionis etiam ex c mnse—ni. dum examen t—n a- -j.e. fflt a_.tli°s— IiIlIli;_üs .o_cu,,|l os _n_ of^tr æA A V i l l .
tentatione crefcit adverfitatis. Dicit ergo: E t manus
p lag a m ea a ggravata e f i f u p e r g em itum m e um :
: quia juftum quemque in hac vita adverfitas e non
Return perculit, fed in eo dolorem vulneris multiplicavit.
Fit tamen miroomnipotentis Dei mode-
ramine, ut cum in hoc mundo mens jufti adver-
fitatibus plus laborat , au&oris fui contemplan-
dam faciem amplius fitiat. Unde hie apte fubjun-
gitur: '
g u i s m ih i t r ib u a t , u t cognofcam d r in v e n iam i l ium
, d r v e n iam u fq u e a d f o l iu m e ju s ?
|0kpuT 33. Ele&us qAu ifque nifi Deum.... co-pgn-_ovi_ffet,, _utiiÄV
confiderationis aperire, quid pcccator homo me- Exeomm con-
reatur attendere, 6c occultus nunc 6 c tacitus judex fidcrftionead
quäm terribilispoftappareat, confiderare. Ex q u a S S S !
re agitur, ut ad cognicionem fui anima fubtilius re-
vocetur, 6c quo occultum judicem Ilium magis ter-
ribilem videt, eo de fuis a&ibus formidolofius an-
guftetur. Anxie trepidat, culpas fuas lamentis infe-
quitur, pcenitendo increpat, qualem fuifTe feme-
minit. Unde nunc quoque poftquam didlum eft:
F o n am coram eo ju d i c iu m ; rede fubjungitur : Os
m eum r ep le b i in c rep a tio n ib u s . Qui. enim fibi in con-
fpedhi Dei judicium ponit,. os fuum increpationi-
II. qoe non amaret Sed aliud eft cognofeere perfi- Db'us replet /quia dum fubtile examen tremendi
B t r vu r i em ' i r n n p o l tn/I n u r I t w e i o m . -------- :______ ____ r • • . » .
Ardor c l;fto-
nun D : con-
■ u ftui cu-
piffltiuii;.
dem, atque aliud pey fpeciem} aliud irivenire per
credulitatem, aliud per contemplationem. Ex qua
re agitur, ut electi omnes eum quem fide cogno-
verunt, viderc quoque per fpeciem anhelent. Cujus
amore flagrantes «ftuant; quia ejus dulcedinis _
fuavitatem jam in ipla fu« fidei certitudine deguf-
tant. Quod bene ille in Gerafenorum regione fa-
natus ä d«monibus defignat, qui vult abire cum
Jefu j fed ci a magiflro lalutis dicitur: Redi in do-
mum tuam , d r narra quanta tibi fecerit Deus. A-
manti enim adhuc dilatio imponitur, ut ex dilati
amoris defiderio, meritüm recributionis augeatur.
Fit ergo nobis omnipotens Deus duleis in miracu-
lis, 6c tamen in fua celfitudine manet occultus,
contra fe judicis contemplatur, amaræfe pceniten-
tiæ invedione perfequitur. Sæpe autem dum culpas
noftras penfare negligimus, quæ earum reprehen-
fio in judicio fequatur, ignoramus : dum verb eas
poenicendo perfequimur, quid nobis de eis judex in
fuo examine dicerc pollit, invenimus. Unde adhuc
aprè fubjungitur :
Ut feiam verba qua mihi refpondeat, dr intclli-Verf.s.
gam quid loquatur mihi.
36 . Tunc enim culpas plangimùs , cùm penfare Caput.
coeperimus. Sed tunc fubtiliùs penfamus, cùm fol- XXIX,
licitiusplangimùs, atque ex lamentis in corde nof-Eadum metro
b plenius nafeitur , quid peccantibus d i v i n a cv4'
diftridio minatui-, qüæ erunt ilia reproborum im- 'h
Ut & quiddam monftrando de fe , occulta nos in- E properia, qui terror, quæ implacabîlis i maieftatis
ipuatione m fuo amore fuccendat, & tamen ab- averlin T-m« __
feondendo majeftaris fuæ gloriam, amoris fui vim
per æftum defiderii augeat. Nifi enim fandusvir
videre hunc in fua mkjeftate quæreret, nonutique
ubinferret : Et veniam ujque ad Jolium ejus. Quid
namque eft folium Dei, nifi illi angelici fpiritus,
averlio. Tanta enim tune Dominus reprobis itàtus
dicet, fc quanta eos pati ex æquitate permifèrit. k
Quæ nimirum 1 verba animadverfionis illius, juf- i
ti dum modo fôllicitè metuunt, evadunt. Sed
quis in illo examine inveniri juftus valent, fi fe-
cundùm fuæ fortitudinis majeftatem , vitam ho-
*^ Vindoc. quo malos fimplidbus, blandiri.
W m lcSuur •' nUTtcq,toque. Ut apertè &c. In mfl! autem
n°ltns & Anghe. mine quoque m amaritudine eft fermo mens.
eerrg.o„ ïha,b ent mee. manums p Ülag tf,t grefmr •i t•u *m 1.Uaf im necejr«*™ ‘»co. . . . femper
Norm. religati. Ita etiam vet. edie.
* V indoe, »o» Uturn pertuiit.
Gcrm. Bellovac. & Norm■ ftd permanente gloria.
Tom. I. •
* Germ. & Beüov. eveniunt, quod prills leftum in Utic.
h Melius fbrtafle plenius nofeitur. Sane in Vindoc. legimus: plenius ag-
nofeitur quid eft quod peccantibus. Cctcriim leftionem mutarenon prte-
fmnfimus, quam habent edici & mff. fere omnes.
‘ Ita Germ. Norm. Vindoc. Bellovac. In omnibus cd. animadverfio.
Monet tarnen Guflänv. alitcr legi averfio vel adverfio.
1c Vindoc. quanta eos iniqua agere ex Aquanimitate permiferit.
.1 Olim in Utic. verba anitnadverfitatis.
K k