r*rf. 10.
C a p . X .
R E C. VIII.
Qiiomodo
Deus in nobis
fernum, ter-
ram , mare
fubvercac-
V e T. XII.
'Cælum & in-,
fcrnus fimul,
in iina mente
contemplatio
& omis tca-
tatio.
Terra & mare
fimul.fidcicer-
titudo cuma-
Üquantula
dubietatc.
V E T. XIIK
3 4 7 San£li GregO_ orii Moralium , . . r 3 4 8
-funditatem cjus, arque excellentiam quando tu A mutabilitate perfidiæ, aura dubietatis verfat. An
cocrnofcere fufficis, qui vel virtutc ad fumma eve-
hi°vel temetipfum reprehendere intentationibus
nefcis. Sequitur:
Si fubverterit omnia , vel in unum coarclaverit,
ends contradicet ei ƒ * vel puis dicere ei poteft, Cur
ita facis ? •
16 . Subvertit Dominus cælum, cùm terribili &
occulta difpenfatione humanæ contemplationis
celfitudinem deftruit. Subvertit infernum, cùm
cujuflibet mentem in fais tentationibus pavidam
caderc etiam ad détériora permittit. Subvertit ter-
ram , cùm frudificationcm boni operis adverfis irnonin
fao pedore coardari terram marcque cog-
noyerat, qui Sc per fidem fperans, Sc per infideli-
tatem fluduans, dicebat : Credo Domine, adjuva
incrcdulitatcm me am r’Quiditaque eft, quod Sc fe
credere aflerit, & adjuvari in fe incredulitatem
quærit; nifi quod coardari in fais cogitationibus
terram cum mari deprehenderat, qui &c exorare
certus jam per fidem cceperat, &: adhuc inccrtus
undas perfidiæ ex incredulitatc tolerabat ?
19 . Quod tamen occulta fieri difpenfatione per-
mittitur : ut cùnrç mens jam fargcre ad reditudi-
nem coeperit, pravitatis fuæ reliquiis impugnetur :
ad redbfii
ÇcntcmD
impugnat
ruentibus intercidit. Subvertit mare, cùm fludua- ß quatenus hæc ipfa impugnatio , aut refiftentemn
exerceat, aut deledationibus fed 11 dam frangat.
Rede itaque nunc dicitur : Si fubverterit omnia,,
vel in unum coarttaverit, quis contradicet ei ? vel
quis dicere ei poteft, Cur ita facis ? quia nimirum
divinum judicium nec adverfitate valet imminui,
nec inquifitionc cognofci j cum vel virtutes quas
tribuerat, fubtrahit; vel has omnino non adimens,
vitiorum concuti impugnatione permittit. Sa;pe
namque in elationem cor tollitur, cum laetis fuc-
ceffibus in virtute röboratur: fed dum b latentes l
motus audacia: in cogitatione condiror confpicit,
fe fibi hominem oftendendo derelinquit: ut ejus
tionem noftræ titubationis emergente fubito pavo-
re confundit. Dubietate quippe fua cor anxium,
hoc ipfum quia titubât, valde formidat -, Sc quafi
mare fabvertitur , cùm ipfa in Deum noftra trepi-
datio , confiderato ejus judicii terrore, turbatur.
Quia igitur, quomodo cælum vel infernus, terra
vel mare fubvèrtitur, breviter diximus ; nunc ali-
quantulum laboriofius reftat, ut hæc qualitcr in
unum coardari valeant, demonftremus.
17. Sæpe namque contingit, ut ad fumma jam
mentem fpiritus elevet, fed tamen banc impor-
tunis caro tentationibus impugnet. Cumque ad
contemplanda cæleftia animus ducitur , objedis q mens derelida quid fit inveniat, quæ male in fe
adionis illicitæ imaginibus reverberatur. Nam
carnis repente hunc ftimulus fauciat, quem extra
carnem contemplatio fancta rapiebat. Cælum ergo
fimulinfernufquecoarctatur, cùm imam eam-
demque mentem S c fublevatio contemplationis illuminât
, S c importunitas tentationis obfcurat : ut
fecura gaudebat. Unde cum fubverti omnia
vel in unum coardari dicerentur , protinus addi-
tur;
Ipfc cnim novit hominum vanitatcm, & videas
iniquitatem, noene confedcrat ?
i 20. Ac fi prxmiffa patefaciendo fubjungeret,
dicens : Quia tolerando fuccreffcere vitia confpicit
, judicando dona confundit. Redus c verb in
deferiptione ordo fervatur, cum prius nofei vani-
tas, Sc poft confiderari iniquitas perhibetur. Om-
nis quippe iniquitas, vanitas , non tamen omnis
vanitas eife iniquitas folet. Yana namque agimus,
quoties tranfitoria cogitamus. Unde & evanef-
S c videat intendendo quod appetat*, Sc fuccuin-
bendo in cogitatione toleret quod erubefcat. De
cælo quippe lux oritur , infernus autem tenebris
polfidetur. In unum ergo cælum infernufque re-,
digitur, cùm mens, quæ jam lucem patriæ fu-
pernæ confiderat, etiam de carnis bello tenebras
occulta; tentationis portât. Certè jam Paulus ter- ^
tii cæli culmen afcenderat, jam paradifi fecreta pjcere dicitur, quod repente ab intuentium oculis
Vanitatii;
iniquitatc
crimen.
cognoverat, & tamen adhuc carnis bella tolerans
gemebat, dicens : Video aliam legem in membris
meis repugnantem legi mentis me a , & captivum me
ducentem in lege peccati, qua eft in membris meis.
Quid ergo in hujus tanti predicatoris pe&ore, nifi
cadum Deus infernumque coar£fcaverat, qui &C vi-
fionis intimas jam lumen acceperat, &: tamen adhuc
tenebras de carne tolerabat ? Super fe vide-
rat quod lsetus appeteret , in fe cernebat quod
metuens doleret. Jam cxleftis .patrije lux irradia-
verat: fed adhuc tentationis obfeuriras animum
•Confundebat. Cum cado ergo infernum pertul'it :
aufertur. Hinc Pfalmifta ait: XJniverfa vanitas omnis
homo vivens: quoniam per hoc, quod vivendo
ad interitum tendit, refle quidem vanitas dicitur,
fed nequaquam rede etiam iniquitas appellatur:
quia etfi de poena eft culpje quod deficit, non tamen
hoc ipfam culpa eft , quod a vita percurrit.
Vana funt itaque, qua; tranfeunt. Unde & per Sa-
lomonem dicitur: Omnia vanitas.
n. Apte autem poft vanitatem protinus iniquitas
fubinfertur: quia dum per quardam tranfitoria
ducimur, in quibufdam noxie ligamur: cumque
mens incommutabilitatis' ftatum non tenet, a fe-
Pfal.js.1
xjuia Sc illuminatum fecuritas erexit, Sc tentatum £ metipfa defluèns, ad vitia prorumpit. d Vanitaté
gemitus ftravit
‘ 18. Et fæpe contingit, ut fides in mente jam vi-
•geat, fed tamen-ex partealiquantula in dubietate
côntabefcat : quatenus Sc certa fe à vifibilibus ele-
vet, Sc ex quibufdam fefe incerta perturber. Nam
'plerumque ad æterna appetenda fe érigit, Sc fub-
óftis cogitatiqnum ftimulis agitata , fibimet ipfa
contradicit. In unum ergo terra mareque coarda-
tur, cùm unam camdemque mentem, Sc certitu-
do folidæ fidei roborat, Sc tamen ex aliquantula
ergo ad iniquitatem labitur , qua: affueta rebus
mutabilibus, dum ex aliis ad alia femper impclli-
tur , fuborientibus culpis inquinatur. Potcft tarnen
Sc vanitas culpa intelligi, Sc iniquitatis nomine
, reatus gravior demonftrari. Si enim aliquando
vanitas culpa non effet, Pfalmifta non diceret :
Jpuamquam in imagine Dei ambulet homo, tamen
vane conturbatur-: thefauriz,at, dr ignorat cui con-
greget ea: quia quamvis Trinitatis imaginem in natura
fervemus, vanis tamen deledationis motibus
p/4/0'
• Quæ fèqüuntur non'func in textu Kcbr. nec in vulgata , fed in 70.
Edit, ubi pro, tjuis contradicet ei ! legitur ; ^icet illi, quidfeeißi l
r .4 Longip. litantesrmotus.
f Ita Bdlov, Çorb, Qeriq. Longip. yindoç. Gemet. aliiquc. Normnon,
ut legitur in edit, in difcretione. yetus tamen edirio Parif. habet, in
defcriftione.
J Sic legitur in potioribus mit & antiquionbusedit. In aliis editis,
vanitas ergo ad iniquitatem labitur.
, . q Liber X. in Caput XL Bead Job. 35"o
perturbât!, inconverfatione noftra delinquimus; A fuis motibus fub difeiplinæ difpofitione^religetur
ut modisnos femper alternantibus cupido concutiat
metus frangat, lxtitia mulceat, dolor affli-
gat. Ex vanitate ergo, ut Sc fuperius didum eft,
ad iniquitatem ducimur, cum prius per levia de-
lidaa defluimus, ut ufu cunda levigante, nequaquam
poft committere etiam graviora timeamus.
Nam dum moderari lingua otiofa verba negligit,
moreinolit# remiffionis capta, audax adnoxiaprq-
rumpic: dum gulae incumbitur, ad levitatis protinus
infaniam proditur: cumque mens fubigere de-
ledationem carnis renuit, plcrumque Sc ad perfi-
di<e voraginem ruit. Unde bene Paulus plebis If-
Sc quafi dömefticum animal loris vindum ferviat,
atque arternis difpofitionibus reftridum vivat. Qui,
ergo implere cunda qua: defiderat, per effrenatam
libertatem qiuErit, quid aliud quam pullo onagri
effe fimilis concupifcit: ut difciplinae hunc lora
nonteneant, fed' audenter vagus per filvamdeft-
deriorum currat ^
24. Sa:pe autem divina miferatio, quos prodire Lora quibus
in effrenationem illicitae libertatis confpicit, obje- "r°cse^ecursc^”’
dione d propers adverfitatis frangit: quatenus elifi d
difaant, quam reproba eredione tumueraht; ut
jam flagelli experimentis edomiti, quafi jumenta
raëliticæ aamna confpiciens, ut iraminencia ab au- domeftiea præceptorum loris menas colla fubjl-
d. i.to.r.ib us ma•l a comp1 erfc ere.t , c_u__ra__v:i _t_ _e_x- ordine D r i , nf «»• Trîro» ni-o»f%nric c irinpro on n n rn m nrn»finf*n.
tranfada narrare dicens : Neque b idololdtr* efficia-
mini, fient quidam eorum, quemadmodum feriptum
eft ; sedit populus manducare & bibere, & furrexe-
runt ludere. Efus quippe potufque ad lufum impü-
lit lufus ad idololatriam traxit : quia fi vanitatis
ciant,&: vitæ præfentis c itinera ad nutum præfiden- c
tis pergant. Quibus bene loris ligatum fe noverat,
qui dicebat : Ut jumentum fabius fum apud te, & ego pfal. 71.
femper tecum. Unde & fævus ille perfecutor ab agro
perfidæ voluptatis ad domum fidei dedudus, rc-
doris fui calcaribus pundus audiebat : Durum eft p h p. s.
Hbnubi-
Biquitas
ilpanequaquam cautè compefcimr,abiniquita- t i b i a n m f im u h m a k im r e . K e & x e t ^ o .m & e O i e
te protinus mens incauta devoratur I Salomone at. jam|fimUes pullo onagre holumus m cunflis quæ
r.tl.nre qui ait : W Ê m o i i c t J f c r n i t , f .a u la t im appetimus, nutum prius mtimæ difpenfationis exd
e c id it . Si enim curare parva negligimus infenfi- quiramus : ut mens noftra in omne quod nititur,
biliter fedudi, audenter etiam majora perpétra- fuperni regimmis loro teneatur -, Sc mde magis vomus.
Et notandum , quod non videri , fed confi- ta fua ad vitam împleat, nnde vitæ fuæ ftudia^&:
derari iniquitas dicitur. Studiofiùs quippe confpi- C montra, propnam voluntatem calcat. Multa So-
cimus, quæ confideramus. Deus itaque hominum phar fortia protulit ; fed quod melion fe hæc lovanitatem
novit, iniquitatem confiderat : quia nec quitur, nefcit. Unde adhuc increpando fubjun-
miiîora delida inulta deferit, Sc ad majora ferien-
Tu autem firmafticor tuum, & expandifti ad eum r»rf
mantis tuas.
2y. Firmari cor non hoc loco per virtutem did- C aput
tur, fed per infenfibilitatem. Omnis namque ani- XIV.
mus, qui diftridionis intimæ confiderationi fè fub- Sopliararguit r w* —* ô 0 a . 1 \ i * , . 11 /* -’ c Job animiob- queis , à verkate longius recedit. Unde &: apte jicit, ex ejusprotmus timorémollelcit jeumque la-dUwi&fupcr,
quoque quo vanitas cum iniquitate pertrahat, ex- gitta divinæ formidinis pénétrât, quia infirma vi- bi.
primit, cùm repente fubjungk : feera per humilitatem geftat. Quftquis autem per-
en- da fefe intentiùs accingit. Quia igitur a levioribus
malis incipitur, Sc ad graviora pervenitur ; vanitas
mentem obnubilât , iniquitas cæcat. Quæ nimirum
mens amiffo mox lumine , tanto fe altiùs
per tumorem erigit, quanto Sc iniquitatis capta la-
Vir vanus in fuperbiam erigitur. tinaciâ infenfibilitatis obdurefeit, quafi cor firmat,
22. Vanitatis quippe finis eft, ut cùm peccato ne hoc jacula timoris fuperni confodiant. Unde
mentem fauciat, hanc ex culpa audacem reddat : D quibufdam per Prophetam Dominus mifericordi- {
quatenus fui rcatus oblita , quæ amififle fe inno- ter dicit : ^ *Tollam vobis corlapideum , Cf dabo^ vo- Ez.ec. 36.2*)
B a s
cemp c
is auda-
culpa
teddic.
Hwi»
CJa p u t
cor carneum. Cor quippe lapideum tollit, cum a
nobis fuperbise duritiam fubtrahit: Sc cor carneum
tribuit, cüm eamdem protinus noftram duritiam
ad fenfibilitatem vértit. Per manus verb, ut jam
crebro docuimus, opera defignantur. Cum culpa
igitur manus ad Deum expandere, eft contra largi-
-toris «natiam de virtute operum fuperbire. Qui^ ilium imitaa-
enimmconfpeduxternijudieis loquens fibibona
qua: facit, tribuit, ad Deum manus fuperbiens VCrfusbonos
tendit. Sic profelvb contra eledos reprobi, fic * «tholicos. CA1I11U1UUL , 1 u u u iJiai.uJ.cw ---- , A , • • r iST ^
centiam non dolet, jufto excæcata judicio, fimul
Sc humilitatem perdat. Et fit plerumque, ut pra-
c vis defideriis ferviens, à jugo fe c divini timoris ex-
cutiat, S c quafi in malorum perpetrationem jam
libera, omne quod voluptas fug^etit, implere con-
tendat. Unde cùm vit vanus le erigere in faper-
biam dicitur, illico fubinfertur :
Et quafi pullum onagri f t liberum natum putat.
23. Per pullum quippe onagri, omneagreftium
genus exprimitur , quod naturæ dimiffum monbis
bus, loris dominantiumnontenetur. Agrinamque £ contracatholicoshæretici femper effirenantur: ut
cùm objurgare fada nequeunt, bonos reprehendere
de fa&orum elatione moliantur : quatenus
eos, quos redarguere ex infirmitate adionis non valent
, ex crimine tumoris accufent. Unde Sc ea bona
, quæ exteriùs fiunt, nequaquam bona elfe jam
cenfent, quæ quafi per ftudium gturgidæcogita- l
tionis exhibentur. Qui,1’ fæpe humilia tumentes 1
increpant, Sc quod didis fuis femeripfas fenunt,
f Edici TdlUm a vohis.
s Gemet. & Bellov. pro, turgidi, habent, ...
h Hicmirum eft editorum ac manu eiaratorum diflidium Cod. Corf).
Germ, habet : qui fife ( à t . manu de ) humilitate mentem. Rcg. que
Cape humiliata mente, altero conlennente, mli quod habet hurmltatam.
Antiq. ed. f i f i t ' Smi/lMm m ou . R ràm. f i f i m * t ’ hurnUu.
u tumentes. Sincerior videtur quant luppedicaxunt nobis Colp. Germ.
Ebroïc. & al. Norm.
^Bibus effte- animalia in libertate babent Sc ire quo appetunt,
Sc quiefeere cùm laffantur. Et quamvis infenfatis
animalibus homo longé fit melior ; hoc tamen
plerumque homini non Iicet, quod brutis animalibus
licet. Quæ enim ad aliud minime fervantur,
eorum motus proçul dubio nequaquam fub difei-
plina reftringitur. Homo autem qui ad fequeptem
vitam ducitur, necefte profedo eft, ut in cundis
* Editi Coccium fecuti defleéïimus, renitentibus mis. Corb. Bellov.
‘Longip. Vindoc. Gemet. & aliis Nbtm cum vet. édit.
b Bellov. Cotb. Germ. Gemet. &c. idolâtra , Sc infra, ad idolatriam.
In editis, peut quidam ex if fis.
c Ebroic. & plerique Norman, diviniamoris.
* Editi, froftera. Emendantur ex m£T. Corb. Germ. Rcg. Colb. ^
* lta Corb. Germ. Vindoc. Bellov. Norm. à quibus rccedentes
Coc. Sc rccentiores ed. legerunt itinere fergant. yindoc. habent fera-,
gant, cum plunb. vetuft.