tionem videritur vincere; liarrantur fapphiro pul- A non fuerunt altiores illo inparadifo Dei: abtetes non
ehriorcscxcicifle. Sed plerumque dum virtutum co- adaquaverunt fummitatem ejus : platani non fue-
pia eriara plus quam expedit profperatur, in quam- runtc aqtu frondibus Hints omne lignum p aradiß (
dam fui fiduciam mens adducicur, Sc decepta pra:- Dei non eft afsimilatum illi dr pulch'ritudini ejus,
fumtione propria, rcpente peccato fubripientc fuf- quoniam fpeciofum fecit eum in multis condenfifque
catur; unde re£fce fubjungicur ? Dcnigrata eftfuper frondibus. f Qui^ namquc accipi in cedris , abieti- 1
carboncs facies eorum. Nigri enim poft candorem bus, Sc platanis poffunt, nifi ilia vircutum cjelc-
Frigidis men-
cibus frigidio-
rcs fiunt.
fiunt; quiaamifsâ Dei juftitiâ, eùm de fe præfu-
munt, in ea etiatn qua: non intelligunc, peccaca
dilabuntur : Sc quia poft amoris ignem ad frigus
torporis veniunt, extinftis carbonibus ex compa-
ratione, præferuntur. Nonnumquam enim dum ti-
morem Dei per fui fiduciam deferunt, eciam fri-
gidis mentibus frigidiores fiunt. De quibus re£te
ftium proccra: celfitudinis agmina, in x t e r n x la:-
titiae viriditate plantata ? Qua: quamvis excelfa fine
condita, huic tamcn nec prarlata funt,nec a:quata.
Qin fpeciofus fu£tus in multis condenfifque frondibus
efie dicitur; quia prariatum ceteris legioni-
bus, tanta ilium fpecies pulchriorem reddidit,
S quanta Sc fuppofita Angelorum multitudo deco- 1
fubjungicur. Non funt cogniti in plateis. Platea g ravit. Ifta arbor in paradifo Dei tot quafi condcnquippe
fermonis Græci ratione pro latitudine dicitur.
Quid verb eft humanæ menti anguftius ,
quàm voluntates proprias frangere ? De qua fra-
£tione Veritas dicit : Intrate per anguftam portam.
Quid autem latius, quam nullis propriis a volun-
tatibus relu&ari, Sc quaquaverfum impulfus ar-
bitrii duxerit, fe fine retra&ione diffundere ? Qui
ergo per fiduciam fan&itatis poftpofito meliorum
juaicio b fe fequuntur, quafi per plateas pergunt.
Sed non funt cogniti in plateis : quia dc vita fua
aliud oftenderant , quando frangendo voluntates
proprias in -angufto fe calle retinebant. Et bene
additur : ^Adhaftt cutis eorum oftibus. Quid in offas
frondes habuit, quot fub fe pofitas fuperno-
rum fpirituum legiones attendit. Qui idcirco pec-
cans fine venia damnatus eft ; quia magnus fine
comparatione fuerat crcatus. Hinc ei rurfum per
eumdem Prophetam dicitur : Tu ftgnaculum fimi-1
litudinis Dei, plenus fapientia dr perfcClus decore, ‘‘
in deliciis paradifi Dei fuifti. Multa enim de ejus
magnitudine locuturus, primo verbo cun£ta com-
plexus eft. Quid namque boni non habuit, fi fi-
gnaculum Dei fimilitudinis fuit ? De figillo quip-
pe annuli talis fimilitudo imaginaliter exprimitur,
qualis in figillo codem eflcntialiter habetur. Et li- c
cèt homo ad fimilitudinem Dei creatus fit, Angelo
fe,nifi duritia forcitudinis ; quid in cute, nifi mol- ç tamcn quafi majus aliquid tribuens, non eum ad
lities exprimitur infirmitatis i Cutis ergo corum
adhxrere oflibus dicitur; quia ab eis prava fenticn-
tibus infirmitas vitii, duritia virtutis putatur. Infir-
ma enim funt qua: faciuntfed clationis fiduciä
decepti, fortibus ea fufpicionibus jungunt, & quo
de fe magna fenciunt, eo de fua nequitia emen-
dari contemnunt. Unde Sc rede adjungitur: of-
ruit dr fa Ha eft quafi lignum. Culpa quippe eorum
fimilitudinem Dei conditum, fed ipfum fignacu-
lum Dei fimilitudinis dicit : ut quo fubtilior cft in
natura, co in illo fimilitudo Dei pleniùs credatur
expreifa.
48. Hinc eft qubd primatus ejus potentiam ad- v
huc infinuans idem Propheta, fubjungit : Omnis |
la p i s p r e tio ftis opcrim entum tu u rn , fa r d iu s d r topa-
Zjius d r j a f p i s , c h r y fo lith u s , o n y x , d r b e r illu s , fap - n<
tanto infenfibilior redditur, quanto apud eos eciam phirus , carbunculus dr finaragdus. Novem dixit
laudabilis habecur. Quam rede aridam aflerit; ^ genera lapidum, quia nimirum novem funt 01-
quia nulla fui c cogitatione viridefcit. Quod ergo dines Angelorum. Nam cüm per ipfa facra elo-
apud Jcremiam per infirmitatem cutis, hoc apud quia Angeli, Archangeli, Throni,Dominationes,
beatum Job per fragilitatem dicitur cartilago:Sc Virtutes, Principatus, Poteftates, Cherubim, Sc
quod illic ofla per duriciam, hoc hie lamina: fer- D Seraphim, aperta narratione memorantur: quan-
x e x efte memorantur. Sed Behemoth ifte, qui per ta: fint fupernorum civium diftindiones oftendi-
V " f /+.
C a p u t
XXIII.
R bc. XVIII.
Prima & no-
bilior creatura
fuit Angelus
De poenit. dift.
z . c, 44.. prin-
cipium.
membra fua extremo tempore contra eledos Dei
tanta fe arte iniquitatis exercet, qui etiam per fe-
metipfum ad decipiendas mentes in tanta infidia-
rum tergiverfatione fe exhibet, cüjus naturæ, cujus
fit condicionis audiamus. Neque enim tam mira
d vel in maligna operatione poflec, fi non ex
magna conditione fubfifteret. Unde & mox mira
piëta te Dominus, ac fi caufas tantæ aftutiæ tantæ -
que fortitudinis redderet, adjunxit, dicens ;
lp f t eft principium viarum Dei.
tur. Quibus tarnen Behemoth ifte opertus faille
deferibitur , quia eos quafi veftem ad ornatum
fuum habuit, quorum dum claritatém tranfeen-
derct, ex eorum comparatione clarior fuie. De
cujus illic adhuc delcriptione lubjungit : ^Aurum ü
opus decoris tui dr forma tua in die qua conditus
es, praparata funt. Aurum opus decoris ejus exci-
tit ; quia lapientia: claritate canduic , quam bene
creatus accepit. Foramina verb idcirco in la-
pidibus fiunt, ut vinculati auro in ornamenti com-
47. Velue fi apercé diceret : Idcirco ad tam £ pofitione jungantur , & nequaquam à fe dilfi-
-i~ r..æ v*------------ «---- deant, quos interfufum aurum rcpletis foraminibus
ligac. Hujus ergo lapidis in die condicionis
fine foramina præparata funt'; quia videlicet ca-
pax caricatis cft conditus. Qua fi replcri voluilfet,
ftantibus Angelis tamquam pofitis in Regis orna-
mento lapidibus potuiflcc inhærcrc. Si enim ca-
ritatis auro fcfe penetrabilcm præbuiflet, Tandis
Angelis fociatus, in ornamento, ut diximus , regio
lapis fixus maneret. Habuit ergo lapis ifte fomuîta
fortiter fumeit, quia iif natura return hune
crcando per fubftantiam conditor primum fecit.
Quid enim vias Dei, nifi ejus acfcioncs àccipimus ?
De quibus per Prophetam dicit : Non enim funt
•via mea ficut via veftra. Et principium viarum
Dei Behemoth dicitur : quia nimirum cùm cuncta
crcans agerct, hune primum condidit, quem re-
liquis Angelis err inentiorem fecit. Hujus primatus
eminentiam confpicic Propheta, cùm dicit ; Cedri
* Laud, voluputilus.
h Corb. Germ. Sc Vindoc. proprias voluntates fequuntur.
* Duo Germ. Turon. Ebroic. cctcrique Norm, cognitiont.
i Ita duo Germ. Turon. Vindoc. Norm. Laud. Sc Val-d. Vulgati
vero, magnu vel optrari pofiet.
* Apud Gratian. loco aflignato, equates.
f Vindoc. quid namque accipi. . . . pottfl.
t Gratian. quanta ei fupp.
k Vindoc. nomina lapidum.
ramu»>
ramina, fed per fuperbiæ vitium caricatis auto non A ftote replicatur. 1(1« namque Behemoth qui prim
funt repleta. Nam quia idcirco Iigantur auto ne cipium jiarum Dei eft , cum contra fanSum vb
cadant, idcirco ifte cecidit , quia etiam perfo-
ratus manu artificis, amoris vinculis ligari con-
tcmfit. Nunc autem ceteri lapides, qui huic fimi-
liter fuerant perforati, penetrante fe invieem ca-
ritate ligati funt ; atque hoc in munere , ifto cadence
, meruerunt, ut nequaquam jam de orna-
1 mento regio cadendo folvantur. a Hujus principatus
celfitudinem adhuc idem Propheta intuens,
f- adjungit : Tu cherub exténtus dr protegens in monteftneto
Dei , in medio lapidum ignitorum perfetfus
ambulafti. Cherub quippe plenitudo feientiæ inrumlieentiam
tentationis accepic, gentes m o v k , t y . i , f . i 3
grcges âbftulit, ignem dc c x l o depofuit, pertur-
bato acre ventos excitavit , domum concutiens
fubruic, convivantes filios extinxit, uxoris men-
tem m dolo prava; fuafionis b cxercuit, maiiti car- b
nem inflitris vulneribus confodit: fed ejus gladius
a condicore repheatur, cùm dicitur : cA n im a n t i l - m . i . <s,
l iu s f t r v a . Qui rephearo gladio quantæ fit infirmitatis
, Evangelifta teftante deferibitur : quia nec
manere m obfeflb homine , . . ..r—potuit, nueuci ur»u rifnuvsa i-n
— ■ ■ . . . . . derebrutaammaha nifi juffus praefumfit, dicens,:
terpretacur ; & idcirco. ifte Cherub dicitur, quia B S t c j i c i s n o s , m it te n os in gregem porcorum. Mali, Matth.
tranfcendifle cunrtos fcientia non dübicatur. Qin tix quippe ejus gladius quam fit replicatus oftenditur,
cui fi poteftas fiimma liceiltiam non prxbe
■Qhî.
in medio ignitorum lapidum perfectus ambulavit ;
quia inter Angelorum corda caricatis ignefuccen- rec, j nec graffari in porcorum gre^em valerec
fa, clarus gloriâ conditionis extitic. Quem bene ex- Quando ergo ifte fua fponte nocere ta Stis ad Dei
tentum ac protegentem dicit. Omne enim quod
extenti protegimus, obumbramus. Et quia comparatione
claritatis fua:, cecerorum claritatém obum-
brafl’c creditur, ipfe extentus & protegens fuifl'e
perhibetur. Reiiquos enim quafi obumbrando ope-
ruic, qui eorum magnicudinem excellentia majore
tranfcendic. Quod ergo illic fpeciofus .in muU
tis frondibus, quod illic fignaculum fimilitudinis,
quod illic Cherub, quod illic proregens dicitur :
imaginem hominibus audeat , de quo nimirum
conftac quöd non juflus contingere nccporcos p r x -
fumat ? '.-s-t y f - '■ -
j i . Notandum quoque eft, quod dum viarum Ariilisrcfis
Dei principium Behemoth dicitur, vefanum doer- confcww.
ma Arii aperta ratione diffipatur. Faduram quippe
Dei Filium fatecur, & ecce Behemoth in faftu-
ra rerum primus creatus oftenditur. Supereft er<rQ
ut Ariusd aut non fadtum Filium pra:dicet, aut eum j
hochîc voce Dominica Behemoth ifte viarum Dei C poft Behemodi condicum ftultus putet. Quia
n i'in n n inm v n r o fn t - nonm.nnne quodJ RaRpRpBlSi ca-t ur , •i n fre meti. pfum red—u\citur,
rede applicatus Behemoth gladius dicitur. Infe-
metipfam namque fe ejus malitia decoquit, cum
ad votum fuum fefe contra eledtorum vitam prohi-
bita non exercet. Multos autem exigentibus mentis
ferire e permittitur, ut cum Deum deferunt, c
damnato hofti famulcntur. Ab eledtis verb eova-
lentius vincitur, quo foli audloriomnium humijius'
fubfternuntur. Quia igitur per hoc quod viarum
Dei principium dicitur, per hoc qubd permittente g
Domino valde intolerabilis demonftratur; aperte
cognofcimus, cum quanto hofte pugnemus. Super-
. i. .* f. . . • + eft igitur ut unufquilquc noftrum canto fe plenius
bus auditis , tanta conditionis ejus magnitudine Dauaori fubjiciat, quanto contra fe verius violentas
quls non immenfa formidine corruat , adverfarii vires penfat. Quid namque nos nifi pul-
vis fumus ? Quid vero.ille , nifi unus ex cseleftibus
fpiritibus , & quod adhuc majus eft , fummus i
Quid ergo de propria virtute audeat, quando contra
Angelorum principem pulvis pugnat ? Scdquia
fupernorum fpirituum conditor terrenum corpus
aflumfic, rede jam fiiperbicntem Angelum humi-
lis pulvis vincit. Inhaerendo quippe vers fortitudi-
ni vires accipit, quas transfuga fpiritus , cum fe-
metipfum fequitur, amifit. Et dignum eft ut vinca-
tur a pulvere, quiforcem fe credidic deferto crea-
tore; ut fuperatus inveniat, quia defecit elatus.
Valde autem anhelat fzviens, qubd cum ipfiim
principium vocatur.
49. De quo idcirco tam mira in quibus fuit, &:
qua: amifit, infinuat ; ut territo homini oftendat,
,c> quid ipfe fi fuperbiat, de elationis fuæ culpa paflu-
rusfit; fi feriendo illi parcete noluic, quem crean-
do in gloriam tantæ claritatis elevavit. Confideret
ergo homo quid elatus in terra mercatur, fi & præ-
latusAngelis,Angelus in cælo profternitur. Unde &
bene per Prophetam dicitur : Inèbriatus eft in calo
gladius meus. Ac fi aperte dicerét : Qua ira feriam
fuperbos terræ perpendite, fi ipfos eriam , quos in
cælo juxta me condidi, pro elationis vitio percute-
î non peperci. Tot itaque hoftis antiqui virtuticogmta'
quis non defperationis percufiione fuccumbat ?
Sed quia elationem noftram oftenfa hoftis noftri
potentia reprimit, eciam infirmitatem noftram Do-
minus patefa&a gratiæ fuæ difpenfatione fovet.
Unde cum eum principium viarum fuarum diceret,
illico adjunxit.
J p u i f e c i t e u m , a p p li c a v i tg la d ium e ju s .
yo. Gladius quippe Behemoth iftius ipfa nocen-
di malitia eft. Sed ab eo à quo bonus per naturam
fattus eft, ejus gladius applicatur; quia ejus ma-
* litia divina difpenfatione reftringitur, ne ferire tan-
. turn mentes hominüm quantum appétit, permittatur.
Quia ergo hoftis nofter & multùm poteft , £ ima cruciant, homo ad fumma confcendat : quod
& minus percutit, ejus gladium pietas conditoris
adftringit: ut replicatus intra ejus confcientiam la-
teat, & ultra quam defuper.jufte difponitur, fefe
in mortes hominum ejus malitia non extendat.
Qnod igitur ad multa fortiter pravalet, hoc de
principio magme conditionis poteft : quod vero ä
quibufdam vincitur, ejus nimirum gladius ab auin
illa celficudine fiibveâra caro permanet, à qua
tantus ipfe fpiritus fine fine projeótus jacet. Sed
loca mentium mutavit ordo meritorum. Sic fic
fliperbia meruit dejici, fic humifitas exaltari : qua-
tenus Sc coeleftis fpiritus erigendo fe , tartarum
toleret, Sc terra humilis fine termino fuper cælos
S regnet.
t Vindoc. Pratel. aliique Norm, hujus primatus. '
Val-d. exaeuit.
* Laud. Pratel. al. Norm. Sc duo Germ, graffari nee in porcos va-
Guflanv. gravi errorc , aut fa d um. Germ, ut Arius filiu
1 Laud, quod per hoc mittente Deo.
* Additur in Turon. per omnia fcculst feeulorum. Amen.