i6y SanÊti Gregorii Moralium *6o
cernitur a fine dubio auditin', line motu fufeipi- A Et fieiit Paulus ait : Jj>ui cum fit fplenaor gloria, ac Heb.
tur , line corpore tangitur , line loco retinetur.
Hanc nimiruni fubftantiam cùm animus cogitât
afiuetus rebus corporalibus., diverlarum imagi-
num phantafmata fuftinet. Quæ dum ab inten-
tionis luæ oculis abigit manu diferetionis, poftpo-
nens eî omnia, jam liane aliquatenus confpicit.
sineedum Quam fi needum quid fit apprehendit, agnovit
cmè quia non cercé quid non fit. Quia ergo ad infueta mens ra-
£cpcrdpic. pitur, cùm divinitatis effentiam- rimatur , rede
nunc dicitur : Stetit quidam , cujus non agnofee-
b am vul tum.
Scare folius <5^. Bene autem didum eft fictif. Omnis quippe
Dei cft. creatura, quia ex nihilo fada eft, Sc per femetipfigura
fiubfiantia ejus. Cùm ergo æternitas ejus cernitur
, prout infirmitatis noftræ polfibilitas admit-
t it , imago ejus, mentis noftræ oculis antefertur :
quia cùm verè in Patrem intendimus, hune quantum
accipimus, per fuam imaginem, id eft, per
Filium videmus : & per eâm fpeciem-, quæ de ip-
fo fine initio nàta eft , eum aliquo modo cernere,
qui nec coepit, nec definit, conamur. Unde 8c
hæc eadem Veritas in Evangelio dicit -.Nemo vc- Jehan.t+.s.
nitad Patrem, nifi ter me. Berçe autem fubditur :
E t vocem quafi aura Unis audivi. ibid'.
65. Quid enim per vocem auræ lenis, nifi cogni- C aput
tio fandi Spiritus defignatur, qui de Pâtre proce- XXXVI.
fam adnimlum tendit, non ftare habet, fed de- B dens, de eo quod eft Filii accipiens, noftrx te- r
Matth. 9.27.
& zo. 30.
fluere. Ratioiialis verb creatura eo ipfo, quo ad
imaginem audoris eft condita , ne ad mhilum
rranteat, figitur : irrationalis autem nequaquam
figitur, fed donee vifionis fuse minifterio univerfi-
tatis fpeciem implcat, tranfeundo tardatur. Nam
etfi cxlum ac terra poft in xternum permanent,
ex femetiplis tarnen nunc ad nihilum properant:
fed pro eorum ufu, quibus ferviunt, in melius b
mutanda perfeyerant. Stare ergo, folius creato-
ris eft , per quern cunda non tranfeuntem tran-
feunt, Sc in quo aliqua, ne tranfeant, retinentur.
Unde & Redemtor nofter , quia divinitatis ejus
ftatus capi ab humana mente non potuit, hunc nobis
nuiter notitiæ infirmitatis infunditur ? Qm tarnen -Spiritus Sanfti
fuper Apoftolos veniens, per exceriorem fonum jenis & £rirj_
tamquam per vehementem fpiritum demonftra- tus vehemens.
tur, cùm dicitur ; Eaftufque efi repente de ealo fo- AH. z. 2.
nus tamquam advenientis fpiritus vehementis. San-
dus enim Spiritus cùm fe notitiæ humanæ infirmitatis
ad nos veniens, creatus, natus, mortuus, fe- ^
infinuat, & Ibnitu vehemends fpiritus, &:
voce aura? lenis exprimitur; quia videlicet veniens,
& vehemens eft Sc lenis : lenis, quia notitiam fuarn,
quatenus cognofci utcumque valeat, nöftris fen-
fibus temperat} vehemens , quia quantumlibet
hanc temperet, adventu tarnen fuo infirmitatis
noftræ cæcitatem illuminando perturbât. Illuftra-
tione enim fua nos leniter tangit, fed inopiam no-
pultus, refurgens, atque ad cxleftia rediens, qua- ^ ftramimmaniter concutit.
fi tranfeundo monftravit. Quod bene per Evange- ircw
Jekan. 9.1
66. Vox ergo Dei quafi auræ lenis auditur : quia Aura lenis >
in hac adliuc vita pofitis contemplatoribus fuis , ^mitaS*-
nequaquamfe divinitas ficut eft infinuat, fed. lip- dis hîcmodi-
pientibus mentis noftræ oculis claritatem fuam te- cum aPcric-
nuiter demonftrat. Quod bene ipfa Legis accep- Exod-24- f
tione fignatur, cùm dicitur, quia Moy les afeen-
d it , & Dominus f in monte defeendit. Mons y ET> XXVIi
quippe eft ipfa noftracontemplatio, in quam nos ;
afeendimus, ut ad ea, quæ ultra infirmitatem no-
ftram funt, videnda , fublevemur. Sed in hanc
Dominus defeendit, quia nobismultùmproficien-
tibus, parum de fe aliquid noftris fenfibus aperit;
fi tarnen did in illo vel parum, vel aliquid poteft,
qui unus femper & idem permanens, intelligi g g
^ partiliter non poteft, & tarnen à fuis fidelibus par-
lium illuminato cæcoc innuit, cui tranfiens audi-
c turn præbuit, fed ftans oculos reparavit. Per hu-
manitatis quippe difpenfationem tranfire habuit :
per divinitatis verb potentiam, quia ubique præ-
fens eft, ftare. Voces igitur cæcitatis noftræ Do-
minus audire tranfiens dicitur, quia humanæ mi-
feriæ fadus homo miferetur. Stans autem lucem
reparat : quia infirmitatis nollræ tenebras ex vir-
tute divinitatisilluftrat. Bene ergo, poftquamdi-
d dumeft : Cum fpiritus d meprefente tranfiret, fubditur
: Stetit quidam , cujus non agnofiebam vul-
e turn. Ac fi aperte diceretur: e Eum , quern per
tranfitum fenfi, non tranfire deprehendi. Ipfe eft
ergo qui tranfit, ipfe qui ftat. Tranfit enim, quia
teneri cognitus non valet : ftat autem , quia in
quantum cognofcitur , incommutabilis apparct.
Quia ergo raptim is, qui femper idem eft, cerni-
tu?7 fimul Deus Sc tranfiens Sc ftans videtur. Vel
certè ftare ejus, eft nulla mutatione variari, fieut
•• ad Moyfen dicitur : Ego fium , qui fium. Et ficut
ticipari dicitur, cùm in ejus fubftantia pars nulla-
' tenus admittatur. Sed quia hunc exprimere per-
fefto fermone non polfumus, humanitatis noftræ
modulo , quafi infantiæ imbecillitate præpediti,
eum aliquatenus balbutiendo refonamus. Quia verb
hunc Jacobus infinuat, dicens: 4 pud quern non eft
tranfinutatio , nec vicifsitudinis obumbratio. Quia,
vero quifquis jam aliquid de contemplatione æ-
ternitatis apprehendit, hanc per coæternam ejus
Ipeciem confpicit, redè fubjungitur :
Imago coram oculis meis.
£4. Imago quippe Patris, Filius eft : ficut de
condito homine Moyfes infinuat, dicens : Creavit
Ibid.
C a p u t
XXXV.
Quidquidde Deus hominem, ad imaginem Dei fecit ilium. Et fi-
pimasPCpcr fi- cut Per expreflionem Sapientiæ de eodem Filio
lium videmus. quidam fapiens dicit: Candor eft enim lucis aterna.
S*$. 7.26. •Sic Floriac. Turon. Compcnd. Vindoc. Corb. Germ, duo Reg.
Germ.Norm. InColb. jugulato dubio, nunclegitur ßnefono; quod
accedic ad left. editorum, fine voce.
fc Unus cod. Reg. cum Cörb. Germ. & Colb. mutata.
«Ita Corb. Germ. Colb. Reg. Norm. & plcrique pro cuo innotuit,
quod legiturinedit.
d Primus Compend. me prifebttm tranfiret.
* Vindoc. eum per quem tranfitum fenfi.
r Ita mlT- pro in montem, m cx Editorum corrcöione legitur h.ic Sc
& in magna contemplatione fublevati, fubtile
quid de æternitatis cognitione pertingimus , facræ
hiftoriæ vetbis oftenditur, cùm de cognitione Dei
propheta.“ nobilis Elias edocetur. Cui cùm tranfi- h
turum ante eum fe Dominus promitteret, dicens :
Ecce Dominus tranfit, fpiritus grandis & fortis , j.A<£.zp. m
fiibvertens montes (fe conterens petras ante Domi- ^ li'
num ; illico adjunxit : Non in fpiritu Dominus : (fe
• poft fpiritum commotio i'non in commotione Dominus
: (fe poft commotionem ignis , non in igné Do-
minus : (fe poft ignem fibilus aura tenuis.1 Spiritus i
quippe ante Dominum evertit montes, 6c petras
alibi fiepe, non attendentium Gregorium grammatics: leges parum
obfcrvaflc , ut ipfe teftatur in Epift. ad Leandrum libris his præmillà.
s Inquibufdam intelligi particulariter :duo Vindoc. intelligi pariter.
h Duo Vind. Corb. Germ. Unus Reg. Colb. propheta nobis.
' In cd. additur dr ibi Dominus; quæ defimt in Norm. Bclvac. Vind.
Compend. &c. Servanda quoque cfle non perfuadent quæ poftca legun-
tur ; ejft verb in fibilo aun tenuis, non negatur. Nam non ait, affirmacontent:
quia pavor, qui ex adventu ejus irruit,&: A tur: Aut fatlore fuo purior erifuir? Quifquis 'J de Qu? compcP
1 * . 1 * j :__ n.-: J Ali /-i. .Qr m i t /1 ilm#altitudinem cordis noftri dejicit, & duritiamlique- l in lli r tom ccndæ de Dei
rfconfempla- facit. Sed fpiritui commotionis Sc igni non inefle
.nc Dominus dicitur,effe verb in fibilo aura: tenuis non
fens penecte . s .
fetconfpice- negatur: quia nimirum mens cum in contempia-
|non eft tjonis fublimitate fufpenditur, quid quid perfefte
confpicere prasvalet, Deus non eft; cum verb fubtile
aliquid confpicit, hoc eft quodde incompre-
henfibili fubftantia anernitatis audit. Quafi enim
fibilum tenuis aurx percipimus, cum faporem in-
circumfcripta: veritatis contemplatione a fubi;a
fubtiliter deguftamus. Tunc ergo verum eft quod
percuffione murmurât, quid aliud quam juftitiam “ ndJj,^e ^e.>
ferientis accufat ? Puriorem fe ergo vir faflorefuo 1S<*UC
exiftimat , fi contra flagellum querelam parat :
eumquefibi procul dubio poftponit, cujus judicium
de fua affli&ione redarguit. Ut ergo homo
reprehendere non audeat juaicem culpæ, hunc
humiliter cogitet auftorem naturæ : quia qui miré
ex nihilo hominem fecit, factum impiè non af-
fligit. Quod tunc Eliphaz didicit , cùm vocem
quafi auræ- lenis audivit. In confideratione nam-
que divinæ magnitudinis difeitur, quam humiliter
in fua animadverfione timeatur. Et qui fuper-
na deguftat, inferiora æquanimiter tolérât : quia
de Deo cognofcimus, cùm plenè nos aliquid de illo
cognofcere non poffe fentimus. Unde bene illic
fubditur : Jfeuod cum audiffet Elias, operuit vul- plenè intus confpicit, quanti æftimet quod foris
turn fiuum pallio , (fe ingrejfus ftetit in oftio fpelun- B agit. Male enim fe redum putat, qui regulam
ca. Poft auræ tenuis fibilum , vultum fuum Pro- r
pheta pallio operit , quia in ipfa fubtiliflima contemplatione
veritatis, quantaignorantiâhomo te-
gatur, agnofeit. Vultiii namque pallium fuperdu-
cere eft, ne altiora mens quærere audeat, hanc ex
confideratione propriæ infirmitatis velare ; ut nequaquam
intelligcntiæ oculqs ultra fe prçcipitanter
aperiat, fed ad hoc quod apprehendere non valet,
reverenter claudat. Qm hæcagens, in fpc-
luncæ oftio ftetifle deferibitur. Quid namque fpe-
lunca noftra eft, nifi hæc corruptions habitatio, in
qua adhuc ex vetuftate retinemur ? Sed cùm aliquid
fummæ reditudinis ignorât. Et fæpe lignum re-
dum creditur, fi ad regulam non ducatur : fed cùm
regulæ jungitur, per quanram tortitudinem tume-
feit, invenitur : quia nimirum reditudo c abfcl- c
densincrepat, quod oculus deceptus approbabat.
Eliphaz itaque quia fupernaconfpexit, aiftridum
judicium de inferioribus exerit : Sc quamvis bea-
tum Job non redè redarguit, in comparatione ta-
men creatoris omnium , creaturæ modum redè
deferibit dicens :
Ecce qui fer viunt non fiintfiabiles, (fe in an- Verf. is.dr 19-
gelis fuis reperit pravitatem : quanto mr.gis h i, qui
habitant domos lute as , qui terrentlm habent fun-
percipere de cognitione divinitatis incipimus,
quafi jam in fpeluncæ noftræ oftio ftamus. q damentum, confiumentur velut tinea
Quia enim progredi perfede non pofliimus, ad
cognitionem tamen veritatis inhiantes, jam aliquid
de libertatis aura captamus. In ingreflu ergo
Ipeluncje ftare , eft repreffo noftra? corruptions
obftaculo, ad cognitionem veritatis incipere exi-
re. Unde Sc nube in tabernaculum defeendente,
Ifraelit^ e longinquo cementes, in papilionum
fuorum oftiis ftetifle memorantur: quia ii, qui ad-
ventum divintatis utcumque confpiciunt, quafi
, jam ex habitaculo earns procedunt. Quia igitur
humana mens quantalibet fe virtute tetenderit,
vix de intimis extrema cognofcit, rede nunc dicitur
: Et vocem quafi aurx lenis audivi. Sed quo-
68. Natura angelica etfi contemplationi audo- C a p u t
ris inhærendo, in ftatu fuo immutabilicer perma- X X X V I I I .
netj eo ipfo tamen quo creatura eft, in femetip fa
viciflitudinem mutabilitatis habet. Mutari autem, Naturaangeli-
ex alio ad aliud ire eft,& in femetipfo ftabilem non ™
eflfe. Unaquæque enim res quafi tot paflibus ad a- immmabilis.
liud tendit, quot mutabilitatis fuæ motibus fubja-
cet. Sola autem natura incomprehenfibilis ab ftatu
fuo nefeit moveri , quæ ab eo quöd femper
idem e_ft, nefeit immutari. Namfi angelorum fubftantia
à mutabilitatis motu fuiflet aliéna, bene ab
audore condita, nequaquam in reprobis fpiritibus
à beatitudinis fuæ arce cecidiflet. Miré autem om-
nipotensDeus naturam^fummorum fpirituum bo- ^
niam cum de fe faltem parum nobis divina cogni-
tio exhibet, infirmitatis noftra: ignorantiam per- Dnam, fed mucabilem condidit :ut Sc qui perma-
fedèdocet: qm vocem aurx lenis audivit, dicat
qua? ex ipfa hac auditione didicerit. Sequitur:
Numquid homo Dei cotnparatione juftificabitur,
autfatlore fuo purior erit vir?
a p u t 67. Humana juftitia divinx juftitix comparata,
^CXXVII. injuftitia eft: quia Sc lucerna in tenebris ruigere
cernitur , led in lolis radio pofita b tenebratur.
Quid ergo Eliphaz raptus in contemplatione cognovit
, nifi quod juftificari homo Dei compara-
tione non poflit ? Reda namque credimus qux ex-
terius operamur, fed cum minimè interna cognofcimus
, 1 quafi in folis radio pofiti caligamus. Cum
verb ilia utcumque percipimus, ifta non utcumque
judicamus : quia tanto quifque fubtilius de
K 1:
|mpatata,
jjuilitiacft.
nere nollent, ruerent, & qui in conditione perfif-
terent, tanto in ea jam digniùs, quanto & ex ar-
bitrio ftarent : Sc eo majoris apud Dcum meriti
fierent, quo mutabilitatis fuæ motum , voluntatis
ftatione fixiflfent. Quia ergo ipfa quoque natura
angelica eft in femetipfa mutabilis, quam videlicet
mutabilicatem vicitper hoc, quod ei qui femper
idem eft, vinculis amoris iliigatur, redè nunc
dicitur : Ecce qui ferviunt e i, non funt fiab iles. At- Angelorum
que ejufdem ptotinus documentum mutabilitatis “^0™^
adjungitur , cùm de apoftatis fpiritibus fubinfer- de fua>infirmi-
tur : Et in ange lis fuis reperit pravitatem. Ex quo-tate ^ifBdcrc-
rum cafu bene infirmitatis humanæ confideratio- ®
nem colligit, cùm illico fubnedit^ Quanto magis
tenebris judicat, quanto ei veriùs claritas lucis E h i , qui habitant domos luteas , qui terrenum haconftat.
Qiu enim lucem videt; feit quid de tenebris
æftimet. Nam qui candorcm lucis ignorât, Sc
obfeura pro lucidis approbat. Benè autem fubdi-
* Belvac. contemplatione fubita fubtilitatc deguftamus.
b In plerifque tenebricatur. Ita olim le&um in Colb. '
* Hæc verba quafi . . . caligamus, non fimt in Vindocin. Belvac.
Norman. & plcrifaue. Poteft eciam fenfus integer conftare his reje-
ftis : extant in Colbert. .
d Ita pluies & potiotes, non de perfecutione uc-in edicts poft Coc.
> V * Sic Compend. Belvac. Turon. Corb. Germ. Colb. Germ. Norm,
jujyindociaenfis ita quoque habec ; alter reditudo abfiedens.lt), ed, r«-
bent fundamentum , confiumentur velut tinea ? Luteas
quippe domos habitamus, quia in eorporibus
terrenis fubfiftimus. Qux bene Paulus coiifiderans
Clit1udo accedens. ’Nonn\i\\\,fupemorum fpirituum. In uno Reg. fupernorum. In alte-
to fuorum.
8 Hie variant mis. & editi: fequimur probatiflimam left, qua: eft
omnium Norm, unius Anglic, utriufque Compend. Bellovac. Corb.
Germ. Colb. Germ. Editi aabent, ex quorum comparatione bene cajus
infirmitatis hum.
L iij