Jertm. 4s.
'Vet. xi.
S e c . x i .
Allegor. fcn-
fus : Chrifti
& Ecclefi*
quanta fit cc
junctio.
A 3 . 9• ƒ.
Col. Z<24.
JEphef 2. 6.
83 Sancti Gregorii Moralium 84
diffc: qit£C compaffio, pulvere capita confperfiffe. 4
Sed tamen inchoantes loqui, unde fe teflimaverunt
prsemium mercedis acquirere, iride eos contigit
reatum reprehenfionis invenire ^ quiaincautisfa:-
pe ad peccati finemvertitur, etiam quod pro folo
■ fludio mercedis inchoatur. Ecce prxcipiti locutio-
ne perdiderunt bonum, quod tanto labore mercati
funt. Et nifi divina gratia offerre eos facrifieium pro
fuo reatu pra:cepifTet; inde a Domino jufte puniri
poterantjUnde fe placere Domino mirabiliter sefti-
mabant. Inde judici difplicent, unde fibi quafi pro
defenfione judicis per effrenationem placent. Id-
circo verb i\xc dicimus, ut ad memoriam legen-
tium revocemus, quatenus follicite quifque confi-
deret, ea qua: malo voto perpetrantur, quanta Do-
minus animadverfione puniat,fi inchoata bono flu-
d io , fednegligentia indifcretionis admixta, tanta
Inve&ione caftigat. Quis non mercedis caufam pe-
regiil'e fe crederet, fi aut in defenfione Dei quid-
quam contra proximum diceret, aut certe feptem
diebus ac nodibus pro proximi dolore tacuiflet ? Et
tamen amici beati Job hac agentes, ad culpam la-
■ borando pervenerunt: quia confolationis quidem
bonum, quod agebant, noverant; fed cum quanta
agendum eflet difcretionis libra , nefciebant.
Unde neceffe eft, ut non folum intueamur quid
agimus, fed etiam cum quanta difcretione peraga-
mus. Primum quidem, ne mala quoquo modo,
poftmodum verb ne bona incaute faciamus. Ad
qua nimirum bona follicite peragenda Propheta ^
nos admonet, dicens: Maledillus homo, qui fa c it'
opus Domini negligenter. Ad hoc verb ifta profi-
ciant, ut ante terribilis judicis fub tile atque inconi-
prehcnlibile examen non folum mala qua commi-
fimus, fed ipfa etiam, fi qua in nobis funt bene
gefta, timeamus: quia {ape in ejus judicio culpa
cfTe deprehenditur, quod virtus ante judicium pu-
tatur; &: unde expedatur pia merces operis, inde
fupplicium jufta fequitur ultionis.
ay. H ac juxta hiftoriam breviter tradata per^
currimus: nunc ad allegoriarum myfterium verba
vertamus. Sed quia in exordio hujus operis dum
de unitate capitis Sc corporis tradaremus, follicita
,n" intentione plamifimus, quanta in eis fitcompago
caritatis; quia nimirum &: Dominusmulta adhuc ]
per corpus, quod nos fumus, patitur; &jam corpus
ejus, id eft Ecclefia, de fuo capite, videlicet
Domino, in calo gloriatur: ita nunc paflionesex-
primi ejufdem capitis debent, ut oftendatur quam
. multa etiam in corpore fuo fuftinet. Si enim caput
noftrum tormenta noftra non tangerent, nequa-
quam pro afflidis membris, perfecutori fuo etiam
de cado clamaret: Saule, Saule, quid meperfeque-
ris ?Si cruciatus noftri, ejus poena: non eflent, con-
verfus afflidufque Paulus minime diceret: Sup-
fleo ea, qua defuntpafsionum Chrifti, in came mea.
Et tamen refurredione jam fui capitis exaltatus di-
cit: Jpui nos conrefiufcitavit, dr cottfedere fecit in u -
lejhbus. Nempe hunc in terra perfecutionum tor- .
mentaconftrinxerant:fed poenarum fiiafum pon- ■
deribus prelTus, ecce jam per gloriam capitis in cx-
lo refidebat. Quia ergo in omnibus unitum caput
a Sc corpus novimus, fic a percuifione capitis inci-
pimus, ut fubfequenter tamen ad corporis flagella
veniamus. Sed hoc, quod quadam die fatan coram
Domino aftitiffe dicitur: quod unde veniat,
* In plerilque editis, a perfecutione, mfs. omncs cumCorb. Germ.
Jiabent a percujfione.
b Rem. & Remig. omncs cum Corb. Germ, ad pajfionum probra.
l percontatur: quod beatus Job magnis conditoris
præconiis præfertur, quia jam fæpe difeuflimus,
replicare devitamus. Si enim diii mens rebus dif-
cuflis involvitur, pervenire ad indifcufïapræpedi-
tur, Ibi ergo allegoriæ nunc initium ponimus, ubi
poft verba fæpe repetita,adjundum novi aliquid
feimus. Itaque ait :
Commo'uijli me adversus eum, ut ajfligerem ilium Job 2. y erf. 3.
frufira. ■ • M m r A
16. Si beatus Job Redemtorjs noftri in paflione \ y * u r
pofiti fpeciem tenet, quomodo ad fatan à Domino ^
dicitur : C om m o v ifli me a d v e r su s eum /‘Mediator fiuftra.pro°o-
quidem Dei Sc hominum,homo Chriftus Jefus, bisnonfruftra
ut culpas noftræ tranfgreflionis extingueret, venit
mortalitatis.noftræ flagella tolerare : fed quia u-
niuscum Pâtre ejufdemquenaturæeft, quomodo
per fatan motum fe adversus eum Pater aflerit, •
cum confier quod Patris Filiique concordiam nulla
poteftatis inæqualitas, nulla voluntatis diverfi-
tas interrumpat ? Sed tamenifdem, qui Patri æqua-
lis eft per divinitatem, venit propter nos ad flagella
per carnem. Quæ nimirum flagella non fufeipe-
ret, nifi formam damnatihominis redimendo fum-
fiffet. Et nifi primus homo delinqueret, fêçundus
b ad paflionis probra minimè veniret. Cum- ergo b
primus homo per fatan à Domino moms eft , tunc
eft Dominus in homine fecundo commotus. Satan
itaque ad hujus afflictionem,Dominum tunc com-1
movit, quando in paradifo primum hominem à
. juftitiæ culmine , inobedientiæ culpa proftravit.
' Nifi enim Adam primum per voluntarium vitium
in animæ mortem traxiflet, Adam fecundus fine
vido in carnis mortem voluntariam non veniret.
Bene ergo ei etiam de Redemtore noftro dicitur :
CommoviJH me adversus eum, ut affligèrent ilium
frufira. Ac fi apertiùs dicatur : Dum ifte non fuâ,
fed illius caufamoritur ; tunc me in hujus affli&io-
nem commovifli, cum ilium à me callida perfua-
fione traxifti. De quo Sc bene additur, fruftra.
Frufira quippe afflitftus eft, qui Sc culpæ ultione
preflus ell, Sc culpæ contagio inquinatus non eft.
Fruftra afflidtus e f t ,c qui incarnatus, propria ad- 6
miffa non habuit, Sc tamen poenam carnalium fine
culpa fufcepit.Hinc eft enim quodper Prophetam
) loquitur, dicens : £>ua non rapui, tuncexolvebam. Pfal. <ss.s.
d Alius namque ad paradifum conditus, divinæ potential
fimilitudinem fuperbè rapere voluit: fed tamen
culpam hujus fuperbiæ fine culpa Mediator
exolvit. Hinceft, quod Patri quidam fapiensdi-
cit : Cum fis jufius ,jufie omnia difponis : eum quo- Sap. 12. is.
que, qui non debet puniri, condemnas.
27. Sed penfandum eft, quomodo jufius fit, Sc quîdcus
omnia juftè difponat, fi eum, qui non debet puni- cKriftum inti,
condemnat. Mediator etenim noftcr puniri pro
femetipfo non debuit : quia nullum culpæ conta- ms 1 ‘
gium perpetravit. Sed fi ipfe indebitam non fuf-
ciperet, numquam nos à débita morte liberaret.
Pater ergo cum jufius fit, juftum puniens, omnia
juftè difponit : quia per hoc cun&a juftificat, quod
* eum qui fine peccato eft, pro peccatoribus dam-
nat : ut eo eleda omnia ad culmen juftitiæ furgcr
rent, quo is, qui eft fuper omnia, damna injufti-
tiæ noftræ fuftineret. Qubd ergo illic damnatus,
cùm non debeat, dicitur; hoc hie afflidus fruftra
memoratur. Qin tamen juxta femetipfum fruftra
afilidus eft, juxta vero noftra ada non fruftra.
c Sic omncs Rem. Remig. Corb. Germ. Utic. V a t el. aut quia incur- ,
natm. Editi vero qui in carne natm.
* Mis. Norm. & Plurüni fuprà laudati, Adam nawque.
C a iu t
X V .
V e t . XII.
I Satan unde
[feiar Cliri-
Iftum, undede
I co dubicet.
■ Luc, 4 .34-
In caritateac
patientia Chri
îliæftimanda,
unde fallacur.
Satante loque-
la turn per fe,
.turn per fiios.
Jerêm. it. 19.
Verf <5.
C a p u t
X V I .
Satanæ membra,
omnes ma
Satance manus
poteftasejus.
Johan. 19.11.
ïllifc tradens
Dominus, eun:
fibüèrvixcco-
£ic-
Rubigoquippe vitiipurgari non potuit,nifiigne A fecuscompellebat. Pilatus enim vel fatan, quietormenti.
Venit itaque fine vitio, qui fe fubjiceret
fponte tormento : ut débita noftræ iniquitati fup-
plicia, eo reos fiios juftè amitterent, quo hunc à
femetipfis liberum injuflè tenuiffent. Fruftra ergo
Sc non fruftra afflidus eft : qui in fe quidem admif-
fa non habuit, fed cruore proprio reatus noftri ma-
culam terfit.
Re/pondensfatan ait : Pellem pro pelle, & cunfta
qua habet homo, dabit pro anima fiia. Alio quin mitte
manum tuam, &tange os ejus & carnem ,drt une
videbis quod in faciem benedicat tibi.
28. Malig nus fpiritus cùm Redemtorem nof-
trum miraculis corufcare confpicit, clamat : Set-
, mus b qui fis fanttusDei. Qui hæc dicens, cogno- "
feendo Dei Filium pertimefeit'. fed tamen vim fu-
pernæ pietatis ignorans,nonnumquam dumpaflibi-
lem confiderat, hominem purum putat. Multos
autem fub fandicatis fpecie in paftorali pofitos loco
didicerat, quia vifeeribus caritatis alieni valde, pro
minimo aliéna damna penfabant. Hunc ergo quafi
ex aliis colligens, quia fiibtradis multis, füperari
non vidit,ufque ad ejus carnem, per tadum paflio-
nis fic exarfic, ut diceret : Pellem pro pelle, & cuncla
' qua habet homo, dabit pro animafita. Alioquin mitte
manum tuam,& tange ds ejus & carnem,<& tunc videbis
quod in faciem benedteat tibi. Ac fi apertè dicat
: Moveri ex his, quæ extra fe funt, negligit : fed
jufdem Pilati caput extiterat, fub poteftate illius,
fuper quem poteftatem acceperat, tenebatur : quia
Sc fiiperior ipfe difpofuerat hoc, quod infcriùs ac-
cedens à perfecutore tolerabat : ut cum ex mala
mente infidelium furgeret, utilitati tamen eledo-
rum omnium, ipfa quoque crudelitas deferviret.
Pie igitur difponebat intus, quod femetipfum pati
nequiter permittebat foris.Hinc eft enim, quod de
illo in coena dicitur : Scicns Jefus, quia omnia de- Johan. '13.3.
dit ei Pater in manus, & quia a Deo exivit, dr ad
Deum vadit: furgit a coena, dr ponit vefilmenta fua.
Ecce in manus perfequentium iturus, feiebat quod
in manu fua ipfos etiam perfecutores acceperat.
Qui enim omnia accepiffe fe noverat, confiât quia
Sc ipfos, à quibus tenebatur, tenebat : ut ipfe in fe
ad ufum pietatis intorqueret,quidquid eorum contra
fe malitia permifla fæviret. Dicatur ergo ei ;
Ecce in manu tua efii quia .ad feriendam carnem
fæviens licentiam accepit, fedpoteftaci illius ne-
feiensdefervivit.
30. Animam verb illius fervare præcipitur, non v 1 t . xitH:
quod hanc tencare prohibetur,d fed quod hanc fu-
perare Son pofle convincitur. Neqiie enim ficut non
nos,qui puri homines fumus,irruente fiepe tentatio- P°^e convinci-
ne concutimur: ita Redemtoris noftri anima tenta-
tioniseft neceflitate turbata. Hoftis namque nof- Match. 4.8.
ter, etfi in excelfum montem, eumc permiffus af- c
tunc veraciter qui fit agnofeitur, fi infeipfo quod q fumfit, fi daturum fe régna mundi perhibuit fi
_ ■ r a m R _________ c : H H H doleat, experiatur. Hæc per fe fatan cum fieri apI
... ... « • 1 Æ .. 3
pétit , non verbis, fed defideriis dixit. Hæc per
membra fua &: verbis Sc defideriis intulit. Ipfe
quippe loquitur, cum juxta Prophetæ vocem, ejus
fequaces dicunt : Mittamus lignum in panem ejus,
dr eradamus eum de terra viventium. Lignum quippe
in panem mittere, eft configendo ejus corpori
flipitem crucis adhibere : Sc vitam illius de terra
viventium eradere fe poffe exiftimant, quem dum
mortalem cbnfjpiciunt, finir! morte fufpicantur.
Dixit autem Dominus ad fatan : Ecce in manu tua
efi, verumtamcn animam illius ferva.
25). Conditorem omnium fatanæ manui tradiquafi
in panem vertendos lapidesoftendit; men-
tem tamen mediatoris Dei Sc hominum tentatione luc. 4. 4.-
quaffare non valuit. Sic enim dignatus eft hxc ex-
terïüs cuncla fufeipere, ut ejus tamen mens intends
divinitati fua? inhxrens inconcufla permane-
ret. Qui & fi quando turbatus fpkitu infremuifle j oh_ lI% Sh3St
dicitur , ipfe divinitus difponebat, quantum ipfe7
humanitus turbaretur , immutabiliter. omnibus
pr^fidens , Sc femetipfum murabilem in fatisfa-
blione infirmitatis pflendens. Quietus ergo in femetipfo
manens, difpofuit quidquid pro oftenden-
da humanitate, quam fufeeperat, etiam turbu-
lentus fecit.
turn quis vel defipiens credat ? fed tamen edo&us D 31. Quia verb cùm reftè dilioimus nihil in re-
Vveerr iittaattee ., QquUIiSs nnpe.ffer.iiaart nqnurondl ejufdem Cfaitt-annnxv mem- Keic rr»n/Iiric r a n . , . H H H H 0»
- bra funt omnes, qui ei perverse vivendo jungun-
tm-; Membrum quippe ejus Pilatus extitit, qui uf-
que ad mortis extrema , venientem in redemtio-
nem noftram Dominum non cognovit.. Corpus
ejus facerdotum principes extiterunt, qui Redemtorem
mundi a mundo repellere, ufque ad crucem
perfequendo, conati funt. Cum ergo fe pro noftra
redemtione Dominus membrorum fatanse mani-
bus tradidit: quid aliud quam ejufdem fatanje manum
infe fxvire permifit; ut unde ipfe exteriüs oc-
, cumberet, inde nos exteriüs interiüfque liberaret i
Si igitur fatanx manus, ejus poteftas accipitur: ejus
manum juxta carnem pertulit, cujus poteftatem
corporis ufque ad fputa, colaphos, flagella, d u - E
cem, lanceamque toleravit. Unde Sc Pilato, ejus
videlicet c corpori , ad paflionem veniens dicit:
Non habere sin me potefiatem, nifi tibi data ejfetde-
fiuper. Sed tamen hanc poteftatem, quam contra
1 fe ei extrinfecus dederat, fuis fervire lucris intrin-
* lea noftri mfs. omnes- Editi liabent Rubigo quippe peccati.
Antiq.Rcm. Norman. Corb. Germ. & plerique mfs. habent feimus
qui fisSanMus Dei. Aliqui, feimus qui fisfilius D ei; alii, feimus quia
esfanaus Dot; nonnulli denique ,fcio qui fis Sanäus Dei. Germ, feimus
qui fis. Dei cnimFilium pertimefeens, fed tamen ^r.Mox particular»-
numquam, qua: in. editis defiderabatur, revocatur ex mfs.
c Editi corporis membra : refragancibus mfs. Et fane liquet Grego-
tium hie appellare corpus diaboli cos a quibus Chriftus paflus eft. 0
bus conditis anima noftrâ carius amamus ; Sc f i - did poflime’
eût animam nos eos diligere dicimus, quibus amo-clcfli-
ris noftri texprimere pondus conamur : poteft per
ejus animam eleblorum vita fignari. Et cùm fatan
ad feriendam Redemtoris carnem permittittir, ab
anima feparatur ; quia cùm corpus ejus ad paffio-
nem accipit, eleftos ejus à jure fuæ poteftatis amic- Hf poteftate
tit ; cumque illius caro per crucem moricur, ho- d'zboli cx^
rum mens contra tentamenta fbJidatur. Dicatur muncur‘
ergo : Ecce in manu tua efi, verumtamen animam yer^ g
illius ferva. Ac fi apertè audiat : Licentiam contra
corpus ejus accipe, Sc ab ele£lis illius , quos
apud fe ante fæcula præfciëns poffidet, jus pravæ
dominationis perde.
Egrcjfus igitur fatan a facie Domini,percufisit Job yerp
ulcere pefiimo, a planta pedis ufque ad verticem.
32. Nullus in hanc vitam ele&orum venit, qui C a p u t
non hujus hoftis adverfa fiiftinuit. Membra autem X V I I
noftri Redemtoris extiterunt, etiam qui ab ipfb vet. hv.'
mundi exordio , dum pië vivunt, crudelia pafli chriftusabexd
Antiq. Rem. Remig. Colb. Corb. Germ, fed quod hanc tentarenon jn fujs pa-cuf .
pojfe convincitur. Sccunaus Rem. duo Remig. & Cl-val. fed quid hanc ftjS *
fuperare tentator non poffe convincitur. Alii, fed quid hanc fuperare ten-
Rem. Remig. Corb. Germ.Vindoc.Val-cl. Norman.Floriac. &c. ita
habent.Sic etiamlegitur in vet. edit. Parif. In aliis: hoftis namque nofier
etfi in excelfum montem eum quem permifius ajfumfit, dux it; f i dato-,
rum (ire.