pfJ.37. is. tem cruciaverat, cum dicebat: Dolor meus a ante A poteft. Nam hare quoque terra, in qua nafeimur,
& ‘ 9' a meefifimper, qtioniam iniquitatem me am ego pro- eft quidem miferix, fed tenebrarum non eft :
nuntio, & cogitabo pro pcfcato meo. Sed folutis ini- quia multa hie corruptions noftrx mala patimur >
quitatis vinculis dimiffum ferjoverat, qui exulta- fed tamen adhucin ea per convcrfionis gratiam
pfal.iis. id. bat dicens; Dirupifii •vincula me a, tibi facrijicabo ad lucem redimus, Veritate fuadentc, qua: ait:
h o fiiam la t id i s . A m b u la t e d um lu c em h a b e t is , n e v o s t e n e b u com- foh>
Nifi Deusad 9 4* Tunc igitur ad plangendum dolorem nos p r e h en d a n t. Ilia verb fimul miferia: Sc tenebrarum
id nos ad/uvet. Dominus dimittit, cum S c mala nobis qua: feci- ' terra eft: quiaquifquisadtolerandaejus maladeC-
mus, demonftrat : atquc ad hxc eadem flenda cenderit, ncquaquam ulterius ad lucem redit. In
qua: cognofcimus, adjuvat. Culpas oculis objicit, cujus adhuc deferiptione fubjungitur
S c pia manu gratia:, vincula cordis folvit: ut ad
vacationem pcenitentix mens noftra fe erigat, Sc
camis foluta compedibus, in au&orem fuum libera
greflum amoris tendat. Plerumque etenim
V b i umbra m o r t i s , d r n u llu s ordo. ibidem
97, Sicut mors exterior ab anima dividit car- C aput
ncm , ita mors interior a Deo fesppaairat animam. L X V.
Umbra ergo mortis eft obfeuritas aivifionis : quia uitionemha.
vitamnoftram ipfi reprehendimus, fed tarnen If- B damnatus quifque cum xtemo igne fuccenditur, lucem,
benter agimus hoc, quod in nobis reite reproba-
ab interno lumine tenebratur. Natura b verb ignis I*
mus. Ad juftitiam nos fpiritus erigit, ad confue-
eft, ut ex fe ipfo & lucem exhibcat , Sc concre-
tudinem caro reftringit. Amori fuo mensrenititur,
mationem : fed tranfactorum ilia ultrix flamma
fedprotinus delefbata captivatur. Bene itaque dici-
vitiorum , concremationem habet, Sc lumen non
tur: Dimitte ergo me, titpUngarn paululitm dolorem
habet. Hinc eft enim, quod reprobis Veritas di-
metim: quia nifi a reatu culpx, quo nos ligavimus,
cit: Difiedite a me maledi&i in ignern ateruum, qui Matth. 25.^
mifericorditer dimittamut, perfe&è fiere non pof- p a ra tu s e f i d iabolo d r a n g e li s e ju s . Quorum rurfus
C a p u t
LXIII.
omnium corpus in unius perfona fignificans, dicit:
Ligate ei manus & pedes', d r mittite eum in tene- Matth. 22.11,
bras exteriores. Si itaque ignis, qui reprobos cru-
ciat, lumen habere potuiflet, is qui repellitur,
nequaquam mitti in tenebras diceretur. Hinc eti-
am Pfalmifta ait: Super eoscecidit ignis.dr nonvi- Pfil. sf.9.
derunt folem. Ignis enim fuper impios cadit, fed
fumus hoc, quod in nobis ipfis contra nofineti-
pfos dolemus. Sed tunc veraciter reatus noftri dolor
plangitur, cùm tenebrofa ilia inferni retribu-
tio intento timoré prævidetur. Unde apte fubjungitur:
K^fntequam vadam , d r non revertar, ad terram
?nebrofitm d r opertam mortis caligine. . _
9j. Quid enim terræ tenebrofa: nomine, nifi ^ fol igne cadente non cernitur 1 1 quia quo illos
tetra tartari clauftrafignantur ? Quæ æternæ mor- gehennæ flamma dévorât, à vifione veri luminis
Rec. xxxvnt. tis caligo operit : quia damnatos quofque in per- cæcat : ut Sc foris eos dolor combuftioriis cruciet,
ncctran^mrk; petuum à vitæ luce difiungit. Nec immerito in- Sc intus poena cæcitatis obfcuret; quatenusqui au-
neephantafti- Fernus terra dicitur : quia quicumqùe ab eo capti £tori fuo S c corpore S c corde deliquerunt, fimul Qa?mjurt*
cæ- fuerint, Habiliter tenentur. Scriptiun quippe eft : & corpore Sc corde puniantur ; Sc utrobique poenas poeni’
Zcde. 1.4. ceneratio puterit, & generatio advenit, terra ve- fentiant, qui dum hîc viverent, pravis fuis deleftarb
in aternum fiat. Re&è igitur inferni clauftra te- tionibus ex utroque ferviebant. Unde bene per j
nebrofa terra nominantur : quia quos puniendos Prophetam dicitur : Defienderunt in d infernum EMe.32.17.
accipiunt,nequaquam poena tranfitoria, vel phan- cum armis fuis. Arma quippe peccantium lùnt
taftica imaginatione cruciant, fed ultione folida membra corporis, quibus perverfa defideria quæ
perpetuæ damnationis fervant. Qua: aliquando ta- concipiunt, exequuntur. Unde reftè per Paulum
men laci appellatiône fignantur, Propheta attef- dicitur : Ne que exhibeatis membra vefira arma ini- Rom. a. ta
ix.ee. $2.24. tante, qui ait : Portaverunt ignominiam fit am cum quitatispèccato. Cum armis ergo ad infernum defi
înfemus cur his qui defendant in lacum. Infernus ergo & ter-p. cendere, eft cum ipfis quoque membris, quibus
ferra,'curia- ta nominatur , quia fufeeptos Habiliter tenet; Sc defideria voluptatis expleverunt , æterni judicii
lacus dicitur, quia hos quos femel ceperit, femtormenta
tolcrare : ut tunc eos undique dolor
per flu&uantes Sc trepidos tormentis circumfluen-
tibus abforbet. Sandhis autem vir five fua, leu
human! generis voce dimitti fe poftulat, ante-
quam vadat: non quia ad terram tenebrofam qui
culpam deflet iturus eft; fed quia ad hanc procul
dubio qui plangere negligit, vadit: ficut debico-
ri fuo creditor dicit, Solve debitum prius quam
pro debitoconftringaris jqui tamen nonconftrin-
gitur, fi quod debet folvere non moratur. Ubi Sc
abforbeat, qui nunc fuis dele&ationibus fubdi-
t i , undique contra juftitiam jufte judicantis pu-
gnant.
98. Mirum verb eft valde quod dicitur : Vbi vsr.xtrti;
nullus ordo. Neque enim omnipotens Deus , qui Rec- «m-
mala bene punit, inordinata effe ulloimodo vel 0r<,*na“ fl?J * • • , ED 3?CJU01* tormenta permittit: qui lpla quoque lupplicia, dicecrimmi-
qux ex lance juftitia: prodeunt, inferri fine ordi- buscomnw'
ne nequaquam polfunt. Quomodo namquein fupreiftè
fubditur: Non revertar^ quianequaquani ul- pliciis ordo non erit, dum damnatum quemque
tra mifericordia parcentis liberat , quos femel in juxta modum criminis, Sc retributio fequitur ul-
locis pcenalibus juftitia judicantis damnat. Qua: tionis ? Hinc quippe fcriptum eft: Potentes potenter 1'
"a Jdhuc fubtiliùs loca defcruibuntur, cùm dicitur : h tormenta patientur, dr fortioribus fortiorinfiatcruyerf.
22. Ter ram m i f i r ia & tenebrarum.
C a p u t , 9&- Miferia ad dolorem pertinet, tenebra: ad
LX.IV. cæcitatem. Ea ergo quæ à confpe&u diftri<fti ju-
Quosten«, dicisexpullos tenet, miferia: Sc tenebrarum ter-
foriscrucian- ra perhibetur : quia foris dolor cruciat, quos di-
cantm. vilos a vero lumme, intus cæcitas obfeurat. Quam-
yis miferiæ Sc tenebrarum terra intelligi Sc aliter
* Ita Gemet. & Corb. Germ, pro contra me 8c promntiabo. Alii cjuo-
Cjue mis. paflim habent, pronuntio , non pronuntiabo.
ï T uton. & plcri^uc Norman, nature, verb ignis efi.
c ia tio . Hinc in Babylonis damnatione dicitur :
Q u a n tum e x u l t a v i t f i , & in d e l i c i i s f u i t , ta n tum atp0c.ts.7i
d ate i ll i c tormentum d r lu t tum . Si igicur juxta mo- c
dum culpa:, pcena diftinguitur, conftat nimirum,
quod in fuppliciis ordo fervatur. Et nili tormento-
rum fummam , meritorum acla dirimerent, nequaquam
judex veniens didurum fe mefforibus
* Sic Turon. Gemet. 8c alii Norm. Editi vero,quia illos quosgehennt,
d Vindoc. Norm. 8cc.defienderunt ad infernum.
. • Gemet- Utic. Lyr. Bigot, tantum date ei tormenta & lutlum.
e sm
333 Liber IX. in Caput X. Bead Job. 334
. elfe perhiberet iC o llig it e * p r im um z i z a n ia , dr liga- A ritate. Sic fic videlicet a damnatis fentiri pondus
te ea in fafiiculos ad comburendum. Si enim nullus
in fuppliciis ordo fervabitur, cur comburenda zizania
in fafciculis ligantur ? Sed nimirum fafcicu-
los adifemburendum ligare , eft hos qui a:terno
igni tradendi funt, pares paribus fociare : ut quos
limilis culpa inquinat, par etiam poena conftringat,
Sc qui nequaquam difpari iniquicate polluti funt,
nequaquam difpari tormento crucientur : quate-
nus fimul damnatio conterat, quos fimul elatio
fublevabat; quofque non dilfimiliter dilatavit am-
bitio, non diflimilis anguftet affliftio; Sc par cru—
ciet flamma fupplicii , quos in igne luxuria: par
fummæ æquicatis debec : ut qui à voluntate condi-
toris nequaquam funt veriti diferepare dum viverent,
in eorurh quandoque interitu ipfa à luis qua-
litatibus etiam tormenta difcofdent : quatenùs quo
fe impugnant, cruciatus augeant ; S c cùm varié pro-
deunt, multiplicitèr fentiantur. Quæ tamen fup-
plicia in fe demerfos & ultra vires cruciant, Sc in
eisvitæ fubfidium extinguentes fervant : ut fie vi-
tam terminus puniat, quatenus femper fine termi-
no f cruciatus vivat ; quia Sc ad finem per tormenta f
properat, Sc fine fine deficiens durât. Fic ergomi-
feris mors fine morte, finis fine fine, defeftus fir
f. 2. fuccendit flamma peccati. Sicut enim in domo Pa- B ne defe£tu : quia Sc mors vivit, Sc finis femper in
tris manfiones muîtæ funt pro diverfitate virtutis ;
fic damnatos diverlo fuppliçio gehennæ ignibus
fubjicit difparilitas criminis. Quæ fcilicet gehen-
11a quamvis cunctis una fit, non tamen cun&os.
una eademque qualitate (uccendit. Nam ficut uno:
foie omnes tangimur, nec tamen fub eo uno or-;
dine omnes æftuamus, quia juxta qualitatem corporis
fentitur etiam pondus caloris : fic b damnatis
Sc una eft gehenna quæ afficit, Sc tamen non una
omnes qualitate comburit : quia quod hîc agit
difpar valetudo corporum , hoc illic exhibet dif-
par caulà meritorum. Quomodo ergo nullus inelfe
cipit, Sc deficere defe£tus nefeit. Quia igitur &
mors perimit, Sc non extinguit; dolor cruciat, fed
nullatenus pavorem fugat; flamma comburit, fed
nequaquam tenebras difeutir : quantum per noti-
tiam prxfentis vitx colligitur, fupplicia ordinem
non habent, qua: non fuam per omnia, qualitatem
tenent.
101. Quamvis illic ignis Sc ad confolationem non Ve t. im;
lucet, Sc tamen ut magis torqueat, ad aliquid lu- cfm ne^acad
cet. Nam fequaces § quofque fuos fecurri in tor- conrdationcm;
mento reprobi flamma illuftrante vifuri filnt, quo- *"crvac ad tot'
rum amore deliquerunr: quacenus qui eorum vi- „
ordo fuppliciis dicitur , in quibus profedfcö quif- q tarn carnaliter contra præcepta conditoris amave-
^O T iiutæ aute
l non funt
inlo: J; dam-
aitpiiim.
que juxta modum culpæ cruciatur î
99. Sed fandhis vir poftquam umbram mortis
intqlit, quanta fit confufio in damnatorum mente
fubjungit : quia ipfa quoque fupplicia, quæ or-
dinata per juftitiam veniunt, ordinata procul dubio
in corde morientium non funt. Ut enim paulo
fuperiùs diximus , dum damnatus quifque foris
flamma lùccenditur , intus cæcicatis igne devora-
tur, atque in dolore pofitus, exteriùsc interiufque
confunditur, ut fua deteriùs confiifione crucietur:
Repulfis ergo ordo in fuppliçio non erit : quia in
eorum morte atrociùs ipfa confufio mentis fævit.
Qùam tamen mira potentiâ judicantis æquitas orrant,
ipforum quoque eos interims in augmentum
fux damnationis affligat. Quod profe£to Evange- Luc. vs. a
lio atteftante colligimus, in quo Veritate nuntian-
te, dives ille, quern contigit ad xterni incendii
tormenta defeendere, quinque fratrum deferibi-
tur meminilfe, qui ab Abraham peciit, ut ad eorum
eruditionem mitterec, ne illuc eos quandoque
venientes par pcenacruciaret. Qui igitur ad
doloris fiii cumulum propinquorum abfentium
meminit, conftat procul dubio, quia eos ad augmentum
fupplicii, paulo poll potuic etiam prx-
fenres videre. Quid autem mirum, fi fecum quoque
reprobos afpiciat crcmari, qui ad doloris fui
dinar, ut pcena animum*quafiinordinata confun- ^ cumulum, eum quern defpexerat, in finu Abrah
x Lazarum vidit ? b Is ergo, cui ut pcena crefce-
rec, Sc vir ele&us apparuit, cur non credendum
fit, quod videre in fupplicio eös etiam, quos contra
Deum dilexerat, poflit? Qua ex re colligitur,
quod eos, quos inordinate nunc reprobi diligunc,
miro judicii ordine r fecum tunc in tormentis vidat.
Vcl certè abelfe ordo fuppliciis dicitur: quia
quibuflibet rebus In pcenam furgentibus, propria
qualitas non fervatur. Unde Sc protinus fubinfer:
tur:E
t fimpiternus d horror inhabitat.
^ _ a p u t , ioo.’/In hujus vitx torm- en.t is timo.r dolorem ha- - ' .
■ XVL dolor timorem non habet : quia nequaquam debunt : ut pcenam propria: punitionis exaggeret
^Euumirf. m en tem ‘ metus cruciat, aim pari j;a m ccepent -----!X—■ -------
ilia au£tori præpofita carnalis cognatio, pari ante
oculos ultione damnata. Ignis itaque quiinobfeu-
ritate cruciat, credendum eft, quia lumen ad cor-
mentum fervat. Quod fi approbâre teftimoniis in
fua expreflione non polfumus : fupereft ergo, uc
quod metuebat. Infernum verb Sc umbra mortis
obfeurat, Sc fempiternus horror inhabitat: quia
ejus ignibus traditi, Sc in fuppliciis dolorem fen-
tiunt, e Sc in doloris anguftia pulfante' fe femper
pavore feriuntur : ut Sc quodtiment tolerent, Sc £ è diverfo doceamus.
rurlum quod tolerant, fine ceflatione pertimef-
cant. D e his etenim leriptum eft: Vermis eorum non
morietur, & ignis eorum non extinguetur. Hie flamma
qux fuccendit, illuminat; illic , ut fuperius
verbis Pfalmiftx docuimus, ignis qui cruciat, obfeurat.
H ie metus amittitur, cum tolcrari jam cce-
perit.quod timebatur: illic Sc dolor dilaniat, & pa-
vor anguftat. Horrendo igitur modo erit tunc reprobis
dolor cum formidine, flamma cum obfeu-
* Bellovac. Gemet. & alji Notm. colligite zizania & ligate eafafei-
tulis vel infafciculis.
“ Gemet. Bello v. & aliific damnatos & una efi gehenna que. afficit.
* In Bellovac. Gemet. -& nonnullis omittitur, interiufque.
i Gemet. & plerique Norm, horror inhabitans.
*Iidem & in doloris anguftia pulfantis. Turon. & in doloris anguftia
pulfgti, ■
•ioz. Très quippe Hebrææ gentis pueri , per igni lumen
Chaldæi regis imperium fuccenfiscaminiignibus. &ob*cut;ta-
ligatis mantbus pedibulque projech funt : quos ta- pojj-c,
men cùm ifdem rcx.in caminiincendio, ‘ mifera- »
tus exploraret, illæfis veftibus deambulantesvidit.
Ubi apertè colligitur , quia mira dilpenfatione
conditoris, ignis qualitas in diverfa virtute- temper
ata , Sc veftimenta non attigit, Sc vincula in-
cendit, fanctifque viris Sc ad inrerendum tormen-
£ V indoc. cruciatus per tormenta proférât. German. Ebroxc. & pleriq;
Norm, cruciatus afficiat. Coîb. vivat.
e Ira Gemet. & alii Norm, ubi Coc. & feq. quoque pro quofque •
hSiclegitur in omnibus pene mff. noftris. Unus, tamen Vindoc. cui
concilium editi, hab.ee : fi ergo ei ut poena crefceret 8cc.
* Longip. & Corb. Germ- à fecunda manu miratus exploraret,