I 3J Sancti Gresjorii Moralium 13 0
Sap.p.is. ^tionisjigat. Scriptum quippe eft: Corpus quod cor- A (urn noftri defiderii ad Deum liberum non habe—
r tim p itu r , a.<rgtiwat am m am : & d e p n m i t terrena
in h a b ita t io fen fitm m u lta cogitantem. Eo itaque ip-
lo quo adhuc mortales funt, corruptionisfua; pon-
dere gravantnr , & aftri&i moleftia vindti funt:
quia in ilia adhuc libertate vita; incorrupcibilis non
exurgunt. Aliud namque demente, aliud de corpore
tolerant : 5c contra lemetiplos quotidie inin-
terno certamine deludant. An non duro moleftiä;
vinculo ligantur, quorum nimirum mens fine laborein
ignoranria folvicur, 5c nonriificum ftudio
läboris eruditur ? a Coafta erigitur, libens jacet,
ab infimis vix levatur: 5c tarnen elevata protinus
labitur. Semetipfam laboriose vincendo, fuperna
corifpicit: fed reverberata, lumen, quod fe irra-
diaverat, refugit. An non duro moleftiä; vinculo
mus. Unde bene Paulus arterna defiderans, fed tamen
adhuc corruptions fine farcinam portans,
viroSfris clamat: C u p io d i f i o l v i , d r effe cum C h r ifio . Phil. 1. 23;
Diflblvi enim non quareret, nifi fe procul dubio
vinflum videret. H ac autem vincula, quia cer-
tilfime rumpenda in refurreftione conlpexerat,
jam quali -rupta gaudebat Propheta, cum dice-
ret-: D i r u p if t i v in c u la m e a , t i b i J a c rfica b o h o f i t am p fd . n s . 7.
la u d i s . Contempletur itaque 8&J fan&tis , quod
converfos peccatores lux interna recipiat, & dicat
: i b i imp 'd c e jfa v c ru n t a inmult u. Contem-. Epilogus.
pletur, quod fanfti viri defiderii exercitatione fa-
tigati, altius in illo intimo finu requiefcant, & dicat
: E t i b i r e q u ie v e r u n t f e f s i robore. Contempletur
, quod cundtis fimul corruptionis fua: vinculis
ligantur, quos cumaccenfus fpiritus ad finum pa- abfoluti, ad ilia libertatis gaudia incorrupta perveniant,
5c dicat: Et quondam vintti pariter fine
moleftia. Bene autem dicitur, Jpuondam vincti
quia dum ilia femper pralcns latitia cernitur,
onine quod erit 5c delluit, quafi prateritum jam
videtur. Dum enim rerum finis attenditur, omne
quod praterit , quafi jam fuilfe pen'fatur. Sedom-
etfivalenter omniafuperant, cum fecuritatem pa- lies h i , quos illuc quies interna fufcipiet, d hie a
cis interna defiderant; gravis eiseft moleftia,ad- interim quid egerint., narret. Sequitur-;
hue habere quod vincant.c Qui his exceptis, ea -Non exaudierunt vocem exattoris. ibid.
ctiam vincula fuftinenc, qua gravis exterius necef- 6 9 . Quis alius debet nomine exadtoris intelligi, C a p u t
-liras aftringit. Efurire quippe , fitire , laflefcere, nifi importunus ille perfuafor, qui humano gene- XXXV
vincula corruptionis funt : qua fcilicet folvi ne- p ri femel numnium deceptionis contulit, 5c e ab r e c. xxxj.’
queunt, nifi cum in illam immortalitatis gloriam hoc quotidie expetere mortis debitum non defiftit? ®iabolus cx-
Qui in paradilo hominif peccati pecuniam com- c°r’
modavit-: fed iniquitate crefcente , hanc quoti- f
die cum ufuris cxigit. De hoc exa&orein Evan-
gelio Vericas dicit : E t j u d e x tra d e t -te e x aS to r i. r u c .iz .s s .
Hujus igitur exadfcoris "Vox -, eft tentatio mifera
fuggeftionis. Audimus autem vocem eifedtoris,
cum fejus tentatione pulfamur; fed non exaudi-
mus, fi pulfanti refiftimus. Audit enim, qui ten- Noncxaudi-
tationem fentit; exaudit verb, qui tentationi con- tur. ctkucn-
fentit. Dicatur itaque de juftis : N o n e x a u d ie r u n tURtircfiftlcur'
v o c em e x a c to r is : quoniam luggeftionem ejus etfi
audiunt , quia tentantur ; non exaudiunt, quia
cis intima pleno defiderio pertrahat, fervente certamine.
caro perturbât ? Q ua etfi jam ante faciem
velut ex adverlb acie eredta non obviât, adhuc ta-
men à mentis dorïo quafi captiva fubmurmurat 1
5c b quamvis timendo, fed tamen turpi ftrepitu in
corde fpeciem pulcra quietis foedat. Eledli igitur
noftra mortalitas permutatur. Replemus etenim
refectionibus corpus, ne extenuatum deficiat : ex-
tenuamus abftinentiâ , ne nos repletum premat.
Vegetamus hoc motibus, nefitu immobilitatis in-
tereat : led citiùs hoc collocando fiftimus, neipfa
fuavegetatione fuccumbat. Adjumentis hoc vef-
tium tegimus, ne frigus interimat: 5c quafitaad-
jumenta projicimus , ne calor exurat. Tot igitur
diverfitatibus occurrentes quid agimus, nifi cor-
ruptibilitati fervimus : ut faltem multiplicitas im-
penfi oblequii corpus fuftineat, quod anxietas infirma
mutabilitatis gravat ? Unde bene per Paulum
dicitur: Vanitati enim creatura fitbjeffa efi D confentire contemnunt. Sed quia quod valde V
n o n v o l e n s , f e d p rop te r eum q u i f i t b j e c i t i n j p e ?
q u ia d r ipfii creatura lib e ra b itu r à f i t v i t u t e corr
u p tio n is , in lib e rta tem g lo r ia f ilio r um D e i . Vanitati
quippe creatura non volens fubditur : quia homo
, qui ingenita conftantia ftatum volens déferait,
preflus jufta mortalitatis pondéré, nolens
mutabilitatis fua corruptioni fervit. Sed creatura
hac tunc à fervitute corruptionis eripitur, cùm
ad filiorum Dei gloriam incorrupta refurgendo
fiiblevatur. Hie itaque elefti moleftiâ vinfti funt :
quia adhuc corruptionis lua poenâ deprimuntur.
Sed cum corruptibili carne exuimur, quafi ab his,
quibusnunc aftringimur, moleftia vinculis rela-
xamur. Prafentari namque jam Deo cupimus :
mens amat, etiam in fermone lapius replicat:
beatus Job, quia interna pacis frequentiam dili-
gensconfpicitS deferiptioni ejus iterum fervit, g
aicens;
Parvus dr magnus ibi fu n t: dr fervus liber a rcrf.19.
domino fito.
70. Qma in hac vita nobis eft diferetio operum, q APut
erit in ilia procul dubio diferetio dignitatum: ut XXXVI
quod hie alius alium merito fuperat, illic alius a- utln'cmeriwi
lium retributione tranfeendat. Unde in Evangelio iwinciioc-
Veritas d icit: In domo Patrismei manfiones multa
funt. Sed in eifdem multis manfionibus erit aliquo Johan. z.
modo ipfa retributionum diverfitas concors: quia
tanta h vis in ilia pace nos fociat , ut quod in fe h
fed adhuc mortaliscorporis obligatione prapedi- E quifque non acceperit, hoc fe accepifleinaliocx-
mur. Jure ergo vinâi dicimur : quia adhuc incef- ultet. Unde 5c non aquè laborantes in vinea, a - Matth. 2
* Expùnximus voculam qua in al. edit, addicam , fed in m£f. pere-
grinam ac fuperfluam.
b Unus Rem. & unus Remig. quamvis non timendo ; nec difpliect
fenfus, fi non timendo referatur ad, fed tamen turpi ftrepitu, quafi dicc-
xct concüpifecntiæ luftam,ctfi non timendam juftis ^ molcftam tamen
ob ftrepitum eflè. At-huic ledtioni non patrocinatur mffi aut antiquitas
sut multitudo.
* Ita mff. probatiflimL In cd. legitur Quibus ««piii.Melius Qui his
exceptis, hoc eft, prxter illas quas acarnis concupifccntia fuftinet mod
Excufi in terra , loco interim, qua: vox eft mlT.
* Barthol. & vet. edit, ob hoc. Coc. & feq. cd. adhuc. At mff. abhoc,
fcificccab humano genere.
f Editi cum nonnullis mff. peccantipecuniam, fequimur Corb. Germ,
antiq. Rem. & Norman, ubi legitur peccati pecuniam. Ad hos accedunt
Vindoc. qui habent peccatipecuniam commendavit. Eodem Icnfil Greg,
dicit peccati pecuniam, quo fupra dixit nummum deceptionis.
8 Hie ab invicem discrepant tam mff. quam cdit.Corb. Germ habec
diferetioni ejus iterum fervit. Vet. edit, diferetionem ejus Herum dijferuit.
Coc. & pofteriorcs cd. deferiptioni ejus iterum infervit.Scqmmar leflio-
nemcod. Ütic. qux videtur propofitoS. Greg, magisconfona; loquitur
enim dcbcatorum interna pace his verbis Job fignificata: non exau-
dicrunt vocem exactoris, 8c aliis ancecedcntibus. Quam iterum ah co-
dem deferibi docet his verbis : parvus & magnus ibi funt.
b Editi tanta vis amoris. Abcft vo xamoris a mff
Liber V. in Cap. IV. Bead Job.
nis peccati
Yus, qqis ,e
co liber, &
ôd hie nemo,
m. 8. S4-
m
que'cun&i denarium fortiuntur. Et quidemapud A J i . Sed fi nulla ibi homo peccati fui rnemoriâ An nulla în
Patrem manfiones multæ fiunt ; 5c tamen eumdem tangitur, ereptum fé unde gratulatur ? Aut quo- cx,° PCCCJtl
denarium difpares laboratores accipiunt: quia u- modo largitori gratias referc de venia quam accc- i^djcacitudi-
na cunctis erit beatitudo lætitiæ, quamvis non u- pit, fi interveniente oblivione tranfaélæ nequitia:, ni non oificiac,
na fit omnibus fublimitas vitæ. Parvum 5c ma- elfe fe poenæ debitorem nefeit ? Neque enim ne-
gnum in hac luce conlpexerat, qui ex voce capi- gle&è prætereundum eft quod Pfalmifta ait : M i - 5Pfikss* t,
tis dicebat : Im p e rfek tum meum v id e r u n t o c u li tu t , f e r ic o r d ia s tu a s D om in e in .e tem um cantabo. Quo-
d r in l ib r o tuo om n e s J c r ib e n tu r .V sx v um 5c magnum modo enim Dei mifericordias in æternum cantat
fi fe fuifle miferum ignorât > Et fi miferiæ tfanfa-
€tæ non meminit, c unde largitati mifericordiæ e
laudes reddit ? Sedrurfumquærendum eft, quo-
modo eleftorum mens perfetfta elfe inbeativudi-
ne poterit, fi hanc inter gaudia memoria fui reatus
confpexeràt, cùm dicebat : Bene dixit omnes ti
mentes fe Dominus, pufiUôs cum majoribus.
71. Bene autem fubditur : Et fervus liber à domino
fuo. Scriptum quippe eft, Omnis qui peccat,
fervus efi peccati : quia nimirum quifquis fe pravo
defiderio fubjicit | iniquitatis dominio dudum tangit? Aut quomodo perfe&a; lucisclarefcico-lo-
libera mentis colla fupponit. Sed huic a domino B ria , quam reduda ad animum obumbrat culpa ?
contradicimus, cum iniquitati qua: nos ceperat, Sed feiendum eft, quia ficut fiepe nunc triftium
reludamur.; cum confuetudini violenter refifti- I x t i reminifeimur, ita tunc tranlad^ nequitia: fi-
mus, 5c defideria perverfa calcantes contra hanc ne la:fio'ne noftrje beatitudinis recordamur. Pie-
jus nobis libertatis ingenita: vindicamus; cum rumque enim incolumitatis tempore ad memo-
culpam poenitendo percutimus , 5c maculas for- riam dolores pra:teritos fine dolore reducimus: 5c
dium fletibus lavamus. Plerumque autem jam quo a:gros recolimus, eo nos incolumes plus amamus.
mens quidem quod perverse egifte fe meminit \
déplorât : jam pravè acta non folùm deferit, fed
amariflimis etiam lamentis punit : led tamen dum
eorum qua; egit, reminifeitur, b aravi de judicio
pavore terretur. Jam fe perfefte convertit; fed
'adhuc fe perfedte in fecuritatem non erigit : quia
dum quanta fit diftri&io extremi examinis periat, _____ _______ _____ llwll>ia
inter Ipem ac formidinem lollicira trépidât : quia ^ conlpicimus , ficut nunc in luce pofiti, fine ulla
juftus judex veniens, quid de perpetratis reputet,
quid relaxet, ignorât. Nam quàm prava commi-
ferit, meminit : fed an commilla digne defleverit,
nefeit ; ac ne culpæ immanitas modum peeniten-
tiæ tranfeat , metuit. Et plerumque culpam jam
veritas relaxat, fed mens afflicta adliuc de venia,
Erit ergo 5c in ilia beatitudine culpa: memoria,
non qua: mentem polluat, fed qua: nos f arc- £
tius hetitia: aftrmgat : ut dum dolons fui animus
fine dolore reminifeitur, 5c debitorem fe medico
verius incelligat, 5c eo niagis acceptam falutem
diligat, quode moleftia meminit, quid evafit. In
ilia itaque latitia lie tunc fine ta:dio mala noftra
cordis caligine animo tenebras videmus: quia ct-
fi obfeurum eft quod mente cernimus, de judicio
eft hoc luminis, non de pallione carcitatis. Et in
jeternum ergo laudem milericordia: largitori no-
ftro referimus, 5c nequaquam g miferia: confcien-
tia gravamur : quia dum mala noftra fine aliquo
dum valde fibi eft follicita,c trépidât. Servus ergo mentis malo refpicimus, 5c numquam erit quod
hie jam fugit dominum, led liber non eft : quia corda laudantium de tranfadtis iniquitatibus pol-
peccatiun fuum homo jam corrigendo 5c pceni- luat, 5c lemper erit quod hæc ad laudem libera-
tendo delerit, led tamen adliuc diftriftum judi- toris accendat. Quia ergo interna: lucis requies fic
cem de ejus retributione pertimefeit. Ibi ergo fer- in fe magnos fublevat, ut tamen nec parvulos dc-
vus à domino liber erit, ubi jam de peccati vc- Drelinquat, dicatür rede : P a r v u s & m a gnu s i b i
d n^a dubietas non erit, d ubi jam fecuram mentem f u n t . Quia autem fic ibi converfi peccatoris aniculpæ
fuæ memoria non addicit, ubi non fub rea-
tu animus trépidât, led de ejus'indulo-entia liber
exultât.
* Editi dominio. Potiores mff quibus inhæremus Domino.
“ Nonalio fenfu excufi, graviter judiciïpavàre.
e Al.formidat, ut habent omnes vulgati.
d Pro ubi Coccius pofuit ibi, quod deinceps obtinuit renitentibus
mff aepriorib. ed.
. * Ita Corb. Germ, antiq. Rem. & potiores mff. Editi cum nonnullis
mus culpæ fuæ memoria tangitur, ut tamen nulla
ejufdemmemoriæ confufione depriraatur, congrue
fubjungitur : Et fervus liber à domino fito.
leriptis, largitori,
In omnibus Rem. Remig. Cotb. Germ. Reg. Colb. altius pro arc-
tius, quod tamen magis congruit verbo aftringat.
s In vulgatis miferia confctentia. melius mff. miferia confcientia, hoc
eft, intima cognitione & rccordatione, qua minime gravantur famfti.
1
L I B E R Q J J I N T U S .
Reliquam Capitis tertii partem a zo. Verßt j totum Caput quartum > & quinti duos
priores wer jus enarrat.
Cap. I. r * P"M valde occulta fint divina judicia, cur E
I— P
Bperainagis
frirmidare,
fcuàin adverla.
in hac vita nonnumquam bonis male fit,
malis bene : tunc occultiora funt, cùm 5 c bonis
hie bene e ft, 5c malis malè. Nam cùm bonis male
e ft, malis bene ; hoc faajalîe deprehenditur,
quia & boni, fi qua deliqi^unt, hie recipiunt,
ut ab æterna pleniùs damnatione liberentur ; 5c
mali bonâ , quæ pro hac vita faciunt, hie inve-
niunt, ut ad lola in pofterum tormenta pertrahan-
tur. l/ndc 5c ardenti in inferno diviti dicitur : Me-
\ * Omnes mff ita habent, & veter. edit. Parif. & Bafil. alia:, con
mentofili, quia recepifii bona invita tua, dr L a zarus
fimiliter mala. At cùm bonis hie bene eft,
5c malis malè; incertum valde fit, utrùm boni
idcirco bona accipiant, utprovocati ad aliquid
melius crefcant ; an jufto latentique judiGio hie
fuorum operum remuneracionem percipiant, ut à
præmiis vitæ fequentis inanefcant : 5c utrùm malos
idcirco adverli feriant, ut ab æternis fuppliciisa
corrigentia defendant ; an hie eorum pcena inci-
piat, ut quandoque complenda eos ad ultima ye-*
igendo defendant.
“J