poteftasbcne geritiir, cùm non amando, fed ti-A gumfupemi re&oris abjiciat, quo cum fiiper ccte-
Cura paftora-
lis nee cupidi-
täteampleformidine
dc- icjcada.
mendo retinecur. Quæ ut mihiftrari rede valeat,
oportet primùm , ut hanc non cupiditas, fed ne-
eeffitasimponat. Percepta autem nee pro formidine
debet defcri, nee ex libidine ampleófci : ne aut pcjùs
quis quad ex humilitate fuperbiat, fi divinæ difpen-
fationis ordinem fugiendo contemnat : aut eo ju-
* In ed. Gullanv. fiilnbriier lents, quod mendnm typographicum cjflè
putamus. Legitur cnim in omnibus libris tarn manu exaratis quam cxros
privatum regimen del eclat, Poteftas ergo ciim
percipitur, non ex libidine amanda eft, fed ex lon-
ganimitate toleranda ; ut inde tunc ad judicium
a falubriter levis fit, unde nunc ad minifterium patienter
gravis innocefcit.
cufis , & Iegi debet, levis, ut opponatur, g
L I B E R V I G E S I M U S - Q J J I N T U S .
I n e x p lic a t io n e C a p i t i s 34.. à V e r f . i ß . a d 30. d e r ep r o b om m poe n a 3 o c cu ltifcp ie D e i
ju d i c i i s d ijje r itu r .
AP. I.
>r illorum
-In homi-
isquod ha-
t, non quod
: , ateen-
Cap. II.
Non eft accc-
ptio pcrlona-
Luc. 13. zs.
C a p . III.
i . T P sa humanæ a conditionis qualitas indicat,
X quàm longé rebus ceteris præftat. Nam col-
lata homini ratio aflerit, quantum omnia quæ vel
vita, vel fenfu , vel ratione carent, natura ratio-
nalis antecedit. Et tamen, quia ab internis aîquc
invifibilibus oculos claudimus , 5 c vil^bilibus paf-
cimus, plerumquc hominem non ex eo quod ip-
fe eft y fed ex his quæ circa ipfum funt, venera-
mur. Cumque non intuemur quid ipfe fit, fed
quid poflit in acceptione perfonarum, non ex per-
fonis, fed ex rebus adjaccntibus ducimur. Sicque
fit, ut is quoque apud nos intus in defpc&ionem
verfiat, qui foris honoratur : quia dum pro his quæ
circa ilium funt , honorabilis habetur , rebus fuis
in examine noftro poftponitur. Sed omnipotens
Deus vitam hominum ex fola qualitatc interro-
gat meritorum ; 5 c fæpe inde- plus punit, unde
hîc majora ad minifterium contulit, Yeritate at-
teftante, quæ ait : C u t m u ltum d a tum ejl, b m u ltum
q u a r e tu r ab eo. Unde bene nunc per Eliu dicitur :
£)ui non accijit perfonam principum, nec cognovit
tyrannum cum difeeptaret contra pauperem.
z. Poteft autem per principem vel tyrannum,
quifque fuperbus intelligi ; per pauperem verb hu-
milis defignari. Tyrannum ergo difeeptantem contra
pauperem non cognofcit, quia fuperbos om-
nes vitam nunc humilium deprimentes, injudicio
nefeire fe perhibet , dicens : Neficio vos , unde f i -
tis. Et quia fie potenter cùm vult deftruit, ficut
cùm voluit potenter creavit, aptè ratiocinando fub-
jungitur ;
Opus enim manuum ejus funt univerji.
Atque mox fubditur :
Subito morientur, dr in media nocle curvabuntur
populi, dr pertranfibunt.
3. Quamlibet fero de hac vita tollantur iniqui,
fubicb 5 c repente tolluntur : quia finem fuum co-
gitando prævidere nefeiunt. Subitum eft homini,
quod ante cogitare non potuit. Subito c dives file
tultus eft, qui horrea quæ præparabat, defer
ruit, 5 c inferni locum quem d non prævidebat,
invenit. Ad aliud exercebat animam per cogita-
B tionem, fed ad aliud emifit per fententiam : aliud
dum viveretcontemplatus eft, aliud dum moreretur
expertus. Reliquit enim* diu traétata temporaliaj
& inopinata invenit æterna. Unde ei propter hanc
ignorantiam cæcitatis fuæ bene per divinam fententiam
dicitur : Hac noth répétant animam tuam z
à te. In nofre quippe ablata eft, quæ in obfcurita-
te eft cordis amifla. In noéte ablata eft, quæ con-
fiderationis lueem habere noluit, ut quod pote-#
rat pati prævideret. Unde bene difeipulis futura
cogitantibus Paul us Apoftolus dicit : Vos autem fra-
très, non efiis in lenebris, ut vos dies ilia tamquam
C far comprehendat. Omnes enim vos filii lucis e f iis , dr
filii diei : non fum a s n o tU s ne que tenebrarum. Dies
enim exitus tamquam fur in noéte comprehen-
dit, quando ftultorum animas futura non prævi-
dentes ejicit. Unde hîc quoque aptè fubjungitur:
Et in media n o t h curvabuntur populi, & pertranf-
bunt. In media, no£te curvati pertranfeunt, e' qui
obfeuritate fuæ negligentiæ humiliati rapiuntur.
Tune curvabuntur per fententiam judicis , qui
nunc curvari negligunt per humilitatem cordis.
Elecfci autem ne inviti curventur in morte, fponte
curvantur in humilitate. Unde fandæ Ecclefiæ de
D converfa proie perfecutorum dicitur : Venient ad te $
curvi f l i i eorum, qui humiliaverunt le.
4. Et bene de morientibus populis non ait : vi
Tranfibunt, fed pertranfbunt t quia ctiam vivendo P°
temporaliter, quotidie ad finem tendimus, 5 c præ-
fentem vitam quafi quamdam viam fubigendotran- cai
fimus. Hoc ipfum cnim f morituros vivere, quafi f
ad mortem ire eft. Et quot dies vitæ peragimus,
quafi in itinere ad locum propofitum tôt palfibus
propinquamus. Ipfa quippe augmenta, detrimen-
ta funt temporum : quia vitæ noftræ fpatia quanta
•b elfe coeperint, incipiunt jam tanta non elle. Primus V*
verb homoita conditusfuit, utmanentc illo,dece-
derent tempora, ne cum temporibus ipfe tranfirer.
Stabat enim momentis dccurrentibus : quia ncqua-
quam ad vitç terminum per dierum incremcnta ten-
debat. Stabat tantorobuftiùs quanto femper ftanti
g arbtiùs inhærebat. At ubivetitumeontigit, mox g
• In Recent, excufis, compun&ionis. Noftra* leflioni fuffragantur pix~'
ter vet. edit. m(T Baluz. Turon. Vindoc. Norm. & Longipontanus, in
quo undccim libri pofteriores Moral.leguntur. Favet infuper ratio; agit
criim S.Gregorius de humana; conditionis dignitaic: at dc eompunftio-
nc nihil; dicit. ’ °
b Pratcl. multum queritur.
• Vindoc. & Pratci. dives illefublatus eft; yet. cd,. &c. dives ills ■
raptus eft. In Colb. ille ftultus raptus eft. In recent, cd, dives Hit
ftultus raptus eft• Ubi proculdubio cditorcs in mfT legerunt, ftultus pro
tultus, cujus vocis fignificationem fortafle non intclligebant. Sic tarnen
legitur in Baluz. De hac,.voce jam diximus 1. 3. nura. z i.
* Baluz. & Colb. non prtparabat.
* Vindoc. qui in obfeuritate.
1 Turon. morituris vivere.
iffenfo creatore coepit ire cum tempore. Statu vi- A fione fatictur: 5 c. quia.necdumpercutitur,viasfuas
J delicet immortalitatis amilfo, curfus eum morta-
litatis abforbuit. Et dum juventute ad fenium, fe-
njo traheretur ad mortem , tranfeundo didicit,
ftando quid fuit. Cujus nos quia de propagine naf-
cimur, radicis amaritudinem quafi in virgulto re-
tinemus. Nam quia ex illo originem ducimus, ejus
curfum nafeendo fortimur, uteoipfo quotidiano
momento quo vivimus, incelTanter à vita tranfea-
mus, & vivendi nobis fpatium unde crefcere cre-
ditur, inde decrefcat. Quia ergo ad fummam mo-
riendi quotidie tendimus per incremcnta vivendi,
bene dc morientibus nequaquam, tranfibunt, dicitur
, fed pertranfibunt: quia tranfeunt etiam dum
à Domino aut non videri æftimet ; aut, quod pejus
eft, approbari. Veniet profe&o, veniec æterna
& repenti na pereufliojf & tune cognofcct à Deo
cun&a confpici, quando fe improvifo exitu vide-
ritpro cunciorum retributione damnari. Tunc in
poena fua oculos aperiet, quos diu tenuit claufos in
culpa. Tunc confiderafl’c omnia verum judicem.
fentiet, quando matorum fuorum meritum jam
evaderefentiendo non pofiit. Iniquus ergo qui diu
expe&atus eft, idcirco eft repente fublatus, quia
oculi 'Domini fuper vias hominum, dr omnes grefi
fus eorum confiderat. Ac fi diceret : Quia ca quæ
diu patienter confpicit, quandoque inulta non de-
Oculos aperiet
poena, quos
culpa dauâc.
vivunt, fed pertranfeunt dum moriuntur. Sequi- g ferit. Nam ecce fubito violentum rapuit, 5 c mala
ejus qux expedando pertulit, animadvertendo
Et auferent violentum abfque manu.
c.Subaudis , divina judicia. Abfque manuvero
auferent eum , qui manu violentus fuit. Abfque
-, manu auferent : quia videlicet fubito exicu urgente
Jlfîip- invifibiliter rapitur, qui vifibilitcr rapiebat. Vidit
ipfe quos rapuit; fed quis ilium in morte rapiat non
I videt. Abfque manu ergo violcntus auferrur : quia
& raprorem futim non intuetur, 5 c tamcn ducitur.
! Quem tanto fequitur diftri&ior fententia, quanto
a peccanti ci magna eft 3 patientia prorogata : quia
j divina feveritas eo iniquum acriùs punit, quo diutiùs
refecavit. Nemoigitur dicat humana fada Deum
non cernere, cùm iniquum quempiam iniquitates
fuas libéré profpicit cumulare. Subito enim tolli-
tur, qui diu tolcratur.
7. Greffes vero hominum vocat , vel fingulas
operationes, quibus innitimur; vel alternantes motus
intimæ cogitationis , quibus quafi paflibus ,
vel longé à Domino recedimus, vel pic Domino
propinquamus. Ad Deum enim qüafi tôt grelfi-
bus g mens accedit, quot bonis motibus proficit.
Et rurfum tôt grelfibus longé fit, quot malis co-
gicationibus h aeterefeit. Unde plerumque con-
pertulit. Sæpe vej;o evenit, ut dum pcccatores w _
fuperna dementia expe&at, in majorem cordis cæ- Q tingic » uc necdum procédât in opéré motus men-
|. citatem profiliant. Unde feriptum eft .* Lydn ign o ra s, tis, 5 c tamcn perfeda jam culpa fit ex ipfo reati
Greflus hominis
quos Deus
confiderat,
qui ânt.
cogitationis, ficut feriptum eft : LManus in manu 1
non crit innocens malus. Manus enim » manui juft-
gi folet, quando quiefeit in otio, 5 c nullus earn
ufes laboris exercet. LManus ergo in manu non erit
innocens malus. Ac fi diceret : Et cùm manus cef-
fat ab iniquo opéré, malus tamen non eft innocens
per cogitationem. Quia ergo novimus, quod dif-
tridè omnia non folùm fada, fed faltem cogitata
penfentur ; quid faciemus de inceftu mali operis,
fi fie febtiliter Deus judicat greflus cordis ? Ecce
occulta mentis noftræ itinera nullus hominum videt,
5 c tamen ante Dei oculos tot greflus ponimus,
quia benignitas Dei ad poenitentiam te adducit ? Tu
autem fecundùm duritiam tuam & cor impoenitens,
thefaurizas tibi iram in die ira, drrevelationis jufii
judicii Dei. Et ecce dum violcntus quifque quos
valuerit rapit , dum invalidos opprimit, 5c dum
diuomne quodnequiter concupifcir, exercet; quia
non fubitb percutitur, fed ejus in finem poena dif-
fertur, ncquiflima ejus adio à Deo videri non cre-
ditur. Unde aptè poftquam ejus narravit interitum,
illico de Domino adjungit, dicens :
Oculi enim ejus fuper vias hominum, & omnes
grejfits eorum confiderat. | __ ^ _ .
6 . Tune enim nequaquam confiderare crcdcba- D quot affedus movemus. Toties ante ilium labi-
Jim - tur, quando violentus ifte omne malum quod po- mur , quoties à redo itinere infirmæ cogitationis
£°.r terat, inultè perpetrabat. Æftimâbatur Deus b in- pede claudicamus. Nifi enim in confpedu ejus ifte
Kâ jufti ada non cernere, quia differebat juftè dam- affiduus noftrarum menti um lapfus increfcerec ,
|<ion nare ; & magna ejus parientia, quafi quædam ne- per Prophetam fcilicet non clamaret : uferte magligentia
putabatur. Iniquus quoque ipfe toties fe lum cogitationum vefirarum ab oculis mets. Hæc ni-
b’ in peccatis fuis non videri à Deo crcdidit, quoties mirum dicens, vim coopertæ noftræ malitiæ quafi
inultè peccavit. Cui per quondam fapientem dici- ferre fe non pofle teftatur.Qux cooperta illi efle non
tur : Ne dicas, peccavi, & cjuid accidit mihi trifie ? poteft : quia videlicet importuné ejus confpedui
Emendare non vult nequitiam , pro qua dignam ingeritur , quidquid à nobis illicitum occulte conon
pertulit poenam : 5c quo piè expedàtus eft, eo gitatur. Omni a enim, ficut feriptum eft, nuda dr
c cltad peccandum nequiter inftigatus;c 5c patientiæ aperta fiint oculis ejus,. Unde hîc quoque apte fub-
fupernæ longanimitatem defpiciens, unde corrige- jungitur :
re culpam fuam debuit, inde cumulavit ; ficut per Non funt tenebra, & non efiumbra mortis, utab-
!• cumdem Job dicitur : Dédit ci Deus locum poe ni ten- E fcondantur ibi qui operantur iniquitatem.
tia, dr ille abutitureo in fiuperbia. Sæpe etiam, quia 8. Quid per tenebras, nifi ignorantiam ; & quid
poenam quam meretur, repente nonfefeipit, hoc
ipfum Deo non xftimat dilplicere quod facit. Eat
à itaque nunc, d 5 c ad quaflibet blafphemias præfu-
* niendo prorumpat : e voluptatum fearum nequi-
tias implcat, aliéna rapiat, innocentium oppref*
* Baluz. Colb. Ebroic. & Prat, patientia pnrogata.
“ Ea Turon. Baluz. Colb. Vindoc. Longip. Normanni, ubi editi ha-
«ni, muß .a.,
c AI. (^> patientiam fttptmt longanimitatis, ut eft in Baluz. & Colb.
* Pratel. a4 que,mlibet, blafphemiam prafumendo.
* Turon. voluntatum fuarum. lea ctiasn Baluz. & Colb.
Tom, /.
per umbram mortis, nifi oblivionem ftuduic defig-
nare ? De quorumdam quippe ignorahtia dicitur:
T e n e b r is obfiuratum h a b en te s intcllecfum. Et rurfem
de oblivione qua: in mortc conringit, fcriptum cft:
I n illa d ie p e r ib u n t omn es cogitationes eorum. Quia
f PrateJ. & tune cognofcit; & infta, apiritfentit.Qmi etiam legitut in
Baluz. & Colb.
* Omittitur. mens, in Baluz. & Colb.
h Sic le^cnHurti cum Baluz. Colb. Norm. &c. non, decrepit, ut ha-
bent editi.Dc hac voce vide fupra l.ij.num. 71.
»Vindoc. & Prat. in manu jungt.
D D dij
yerf.22.
Caput
VI.
Rec.iv.
Nemo judicio
Dei qui nihil
aut oblivifcirat
, abicondi-
;Ephef.q.. t8.
Pfal. ups. 4.