16z Sancti Gregorii Moralium 164
no nirfum torpor negligentia: defignatur, ficut ab
Rom. 13. zi. eodem Paulo dicitur : Hora -efi jam nos de fomno
1. cor. is. 3+. fiirgere. Et rurfiim : Evigilate ju f li, d r nolite pec-
care. Somno quoque càlcatis carnis defideriis quies
a vitæ figuratur, licut fponfte voce in 3 canticorum
Cant. i. 2. Cantico dicitur : Ego dormio, d r cormeum vigilat:
quia videlicet fan£ta mens quo fe ab ftrepitu
temporalis concupifcentiæ comprimit, eo veriùs
internacognofcit .8c tanto alacriùs ad intima vigilat,
quanto fe ab exteriori inquietudine occultât.
Gcnef.2s.tz. Quod bene per Jacob in itinere dormientem figuratur
, qui ad caput lapidem pofuit, 8c obdor-
mivit : à terra fcalam cælo inhærentem, innixum
fcalæ Dominum, afeendentes quoque 8c defeen-
dentes Angelos vidit. In itinere quippe dormire,
eft in hoc præfentis vitæ tranfitu à rerum tempo-
ïalium amore quiefeere. In itinere dormire, eft
in dierum labentium curfu ab appetitu vifibilium
mentis oculos claudere : quos primis hominibus
Genef 3. u e . fedutftor aperuit, qui dixit : Seit enim Deus, quod
in quocumque die comederitis ex eo, aperientur 0-
culi vejhri. Unde 8c paulo poft fubditur : Tulit
de firuclu illius, d r comedit : de dit que viro ßio, qui
comedit, d r apertifiant oculi amborum.Cxripa. quippé
oculos concupifcentiæ aperuit, quos innocentia
claufos tenebat. Angelos.vero afeendentes &: de£
cendqptes cernere, eft cives fupernæ patriæ con-
t templari , vcl quanto amore b auftori fuo ftiper
femetipfos inhæreant , vcl quanta compaflione
caritatis noftris infirmitatibus condefcendant.
Adcontem- JJ- Etnotandum valde eft, quödille dormiens
phtionem non Angelos confpicit, qui in lapide caput ponit :
& aâbnibuT quia nimirum ipfe ab exterioribus operibus cef-
qniefccrc, nifi fans, interna pénétrât, qui intenta mente, * quæ
& vircutcsc- principaie e f t hominis, imitationem fui redem-
* Greà, % toris obfervat, Caput quippe in lapide ponere, eft
w w w mente Chrifto inhærere. Qui enim à præfentis vitæ
a€tione remoti funt, fed ad fiiperna nullo amore
rapiuntur, dormire poflimt, fed videre Angc-
gelos nequeunt; quia caput in lapide tenere con-
Yet. xxii. temnunt. Sunt namque nonnulli, qui mundi qui-
dem aftiones fugiunt, fed nullis virtutibus exer- •
centur. Hi nimirum torpore , non ftudio dor-
miunt : 8c idcirco interna non confpiciunt, quia
caput non in lapide fed in terra pofuerunt, Qui-
bus plerumque contingit, ut quanto fecuriùs ab
externis a&ionibus ceffant, tanto latiùs in fe im-
mundæ cogitationis ftrepitum per orium conge-
ä rant. Unde fub Judææfpecie per Prophetam tor-
rhren. 1 .7. pens otio anima defletur, cùm dicitur : Viderunt
eam hofles, d r derifierunt Sabbata ejus. Præcepto
etenim Legis ab exteriori opéré in (abbato cefla-
tur. Höftes ergo fabbata videntes irrident, cùm
maligni fpiritus ipfa vacationis otia ad cogitatio-
nes illicitas pertrahunt : ut unaquæque anima quo
remota ab externis actionibus fervire Deo credi-
tu r, eo magis eorum tyrannidi iilicita cogitando
famuletur. Sanûi autem viri, qui à mundi operibus
non torpore, fed virtute fbpiuntur , laborio-
liùs dormiunt, quàm vigilare potucrunt : quia in
eo quöd aftiones hujus fæculi deferentes fupe-
rant, robufto confli&u quotidie contra femetipfos
pugnant, ne mens per negligentiam torpeat, ne
jfuba&a otio ad defideria immunda frigefeat, ne
in ipfis bonis defideriis plus jufto inferveat, ne fub
l diferetionis fpecie fibimet parcendo, à perfectio-
ne languefeat. Agit hæc, & ab hujus mundi inquiéta
concupifcentia fe penitus fubtrahit, acter-
renarum a&ionum ftrepitum deferit, & per quie-
tis ftudium virtutibus intenta, vigilans dormit.
Neque enim ad contemplanda interna perduci-
tu r, nifi ab his quæ exteriùs implicant, ftudiosè
fubtrahatur. Hinc eft enim quod per femetipfam
Veritas dicit : N em o p o t e ß duobus d o m in i s f i r v i r e . Matth.
Hinc Paulus ait : N em o m i l ita n s D e o , im p lic a t f i 2. Tim. 2.4.
n cg p t iis f ia c u la r ib u s , u t e i p la c e a t , cu i f i prob a v i t .
Hinc per Prophetam Dominus admonens dicit:
Vacate vide te, quoniam ego fum Deus. Quiaigi- Pfal +s. n;
tur nequaquam notitia interna c confpicitur, nifi c
, ab externa implicatione cefletur; re«fte nunc ver-
bi abfconditi &: divini fufurrii tempus exprimitur,
cum dicitur;/» hotrorevifionis nottumoe3cquando (blet
fiopor occupare homines : quia nimirum mens noftra
nullo modo ad vim intimæ contemplationis rapi-
tur, nifi ftudiosè priùs à terrenorum defideriorum
tumultu fopiatur.Sed humanus animus quadani
fuæ contemplationis machinâfiiblevatus, quo fu-
per fe altioraconfpicit, eo in femetipfo terribiliùs
contremifcit. Unde &: apte fubditur :
Favor tenuit me, & tremor, & omnia ojfa me a rerpt+i
perterrita fiunt.
$6. Quid per olfa, nifi fortia a£ta fignantur > De q u
quibus 8c per Prophetam dicitur : D om in u s eufio- x X X 1 1
, d i t om n ia ojfia corum. Et fæpe eaquæ agunt homi- re c. XXIII '
1 nés, efie alicüjus momenti æftimant : quia diftri- Quoùtids
ftionis intimæ quàm fit fubtile judicium, r 1 * , . y i0g,n orant. nDedmr ecoanittuemdi
ned cum per contemplationem rapti fuperna piamur, code
confpiciunt , ab ipla aliquo modo præfumtio- noftrf mag's
nis fuæ fecuritate liquefiunt : & tanto magis in di-
vino conlpectu trepidant, quanto nec bona fua
digna ejus examine, quem confpiciunt, penfant.
Hinc eft etenim, quod is qui fortia operando pro-
fecerat, p'er fpiritum fublevatus clamabat: Omnia Pftlm. 34.1*
ofipi mea dicent : Domine , quis fimilis tibi ? Ac fi
diceret : Cames meæ verba non habent, quia infirma
meaapud te funditus filent : ofla autem mea
> tuæ magnitudinis laudem dicunt, quia ipfa quoque
, quæ elfe in me fortia credidi, tua confidera-
tione contremifcunt, Hinc eft, quod Manue, vifo
Angelo pertimefeens, dicit : Morte moriemur, quia 13. »2.
vidimus Dominum. Quem uxor protinus confola-
tur , dicens : Si Dominus nos vellet occidere , lbli- 2s-
manibus nofiris holocaufium & libamenta non fiufi
cepijfiet. Quid eft autem, quod advifionemAn-
geli vir fit timidus, & mulier audax : nifi quod nobis
quoties cæleftia demonftrantur , fpiritus qui-
dem pavore fe concutit, fed tarnen fpes præfumit ?
Inde namque fpes ad majora«1 audendafefe erigit, d
unde tuçbatur fpiritus, quia ea quæ fuperna funt,
prior videt. Quia igitur cum altiora fecretorum Vet. xxw
’ cæleftium fublevata mens confpicit, cun&ahuma-
narum virium folidiras contremifcit, rectè nunc
dicitur : P a v o r t e n u it m e , d r tremo r, d r om n ia ojfia
m ea p e r te r r ita f iu n t. Ac fi apertè dicerctur : Sub-
tilitatis intimæ arcana percipiens, unde me apud
me fortem credidi, ante confpe&um judicisinde
titubavi. Diftri ftionem quippe, divinæ juftitiæ contemplantes
, etiam de ipfis operibus jure pertimef-
cimus , quæ nos fortia egifle putabamus. Du£ta
namque ad internam regulam noftra re<ftitudo, fil
* Ita Corb. Germ. Reg. Norm: Val-cl. Sicque melius repratfentatur
hujus Gier i Iibri ciculus, Sir-hafirim, Canti cum canticorum. Editi haben
t in Canticis canticorum.
_b Itaomnes noftri mfs. & vet. cd. Coc. 3c recent, edit.attclori fut
femetipfos tranfeendendo inhireant.
c In plur. mfs. concipitur. In Val-cl. concupitur. In Corb.Gcrm. Reg.
Colb. prima manu, conjpicitur, quam led;, prxtuhmus.
d Corb. Germ, cum uno Reg. audienda.
16$ Liber V. in Captit IV.Beäti Job. ' 16 6
diftrictum judicium invenît, multis tortitudinüm A nis àlta penetramus. Unde re£tè nunc dicîtltr 3
fuarum finibus in intimam redtitudinem impingit,
Unde bene Paulus cùm & virtutum ofla habere fe
cerneret, 8c tarnen fub diftridto examine hæc ea-
dem ejus offa trepidarent, ait : Mihi pro minime efl>
ut à vobis judicer, aut ab humano die. Sed neque
me ipfinm zjudico : nihil enim mihi conficius fium.
Sed quia auditis venis divini fufurrii, hæc eadem
ejus offa contremuerunt, illico adjunxit : Sed non
in hoc jußißcatusfium : qui autem judicatme, Dominus
eß. Ac fi diceret : redta egiffe me recolo, 8c tarnen
de meritis non præfumo : quia ad ejus examen
vita noftra ducitur, fub quo noftræ fortitudinis 8c
ofla turbantur.
"bntem'pla-
"onis gratia
* 1 eft diutur-
; a i ?u t
.XXIII.
vifibilia qui-
m cognofei-
Cum fpiritus me profitnte tranjirct, inhorrueruntpi*
li carnis mea.
60. Humana etenim mens in contemplationis ar-
ce fublevata,tanto femetipfam duriùs de fuperfluis
cruciat, quanto nimis fubtile confpicit eflb quod
amat : & cùm pulcrumintuetur hoc, quod fuper
fe appétit, diftrictè judicat quidquid in fe infir-
mum priùs tranquille tolerabat. Tranfeunte ergo
fpiritu pili pertimefeunt : quia ante compundrio-
nis vim , cogitationes fupèrfluæ fugiunt, ut nihil
fluxum, nihil jam remiflum libeat ; quia c affiatam
mentem etiam contra femetipfam vifitationis in-
timæ feveritas inflammat. Cûmqüe hoc, quod in
57. Sed cùm mens in côntêmplatione fufpendi- g corde illicitum nafeitur, continua diftriftione retur,
ciim carnis anguftias fuperans , per fpecula-
tionis vim de libertate aliquid intimte fecuritatis
rimatur, flare diu fuper femetipfam non poteft:
quia etfi hanc fpiritus ad fumma evehit, caro ta-
menipfo adhuc corruptionis f u x pondere deorfum
premit. Unde 8c fubditur:
Et cim fpiritus me prafiente tranjiret, inhorruerunt
pili carnis mea.
c8. Nobis pra:fentibus fpiritus tranfit, quando
invifibilia cognofcimus, 8c tamenhxc non folide,
fed raptim videmus. Neque enim in fuavitate contemplationis
intimx diu mens figitur : quia ad femetipfam
ipfa immenfitate luminis reverberata
revocatur. Cumque internam dulcedinem degufecatur;
fit plerumque , ut vegetata mens paulo
latius radio fua: fpeculationis inhtereat, 8c penc fi-
gat Spiritum qiii tranfibat. Nec tamen ha:c ipfa
contemplationis mora divinitatis vim plene ape-
fit : quia ejus immenfitas humanas vires audtas
fublevatafque tranfeendit. Unde 8c bene fubditur
:
Stetit quidafn, enjus non agnofiebam Vullum.
61. Quidam namque non dicimus , nifi de eo
utique, quern exprimereautnolumus ,aut nonva-
lemus. Sed qua mentehoc loco dicitur quidam,
videlicet exponitur , cum protinus fubinfertur *
Cujus non agnofiebam vultum. Humana quippe a-
nima, primorum hominlim vitio a paradifi gauftat,
amore æftuat, ire fuper femetipfam nititur, C diis expulfii, lucem invifibilium perdidit, 8c to-
.EC. XXIV.
;!cmo liîe ita
erfcftus, cui
^on nafcacur
toper quod
ïfecetur.
fed ad infirmitatis fuze tenebras frafta relabitur: &:
magna virtute proficiens , videt quia videre non
poflit hoc, quod atdenter diligit} nec tamen ar-
denter diligeret, mfi aliquatenus videret. Non ergo
flat, fed tranfit fpiritus: quia fupernam lucem
noftra nobis contemplatio 8c inhiantibus aperit,
8c mox infirmantibus abfeondit. Et quia in hac vita
quantalibet virtute quis profecerit, adhuc tamen
corruptionis fuze ftimulum fentit : Corpus
q u ip p e , q u o d c o r rum p itu r , a gg ra va t a him am , d r
d e p r im it te rr en a in h a b ita t io f in f ium m u lta cogitan-
te rn , re<fte fiibditur: In h o r ru e r u n t p i l i carn is mea.
59. Pili etenim carnis funt quzelibet fuperflua
tarn fe in amorem vifibilium fudit : tantoque ab
interna fpcculatione cæcataeft, quanto foras de-
fbrmiter fjparfa 1 unde fit, lit nulla noverit, nifi ea
quæ corporeis oculis, ut ita dixerim, palpando cognofcit.
Homo enim , qui fi przcceptum fervare
volüiffet, etiam carne fpiritalis fururus erat, pec-
cando fadus eft etiam mente carnalis, ut fola cogiter,
quæ ad animtim per imagines corporum trahit.
Corpus quippe eft czeli, terrze, aquarum, ani-
malium , cunctarumque rerum vifibilium , quas
indefinenter intuetuf , in quibus dum totam fe
dele&ata mens prôjicit, ab internze intelligentiæ
fubtilitate grofiefeit : 8c quia jamerigere adfum-
humanæ corruptionis. Pili carnis funt vitæ veteris ^ ma fe non valet, in his infirma libenter jacet. Cùm
cogitationes, quas fie à mente incidimus, ut de 1 ver6 miris conatibus abhis exurgerenititur,maamiffione
earum nullo dolore fatigemur» Bene autem
per Moyfen dicitur : Levita radant omnes pilos
carnis fua. Levita quippe alfumtus vocatur.
Oportet ergo Levitas omnes pilos carnis rädere :
quia is quiin obfequiis divinis affumitur , debet
ante Dei oculos a cundis carnis cogitationibus
mundus apparere , ne illicitas cogitationes mens
proferat, 8c pulcram animze Ipeciem quafi pilisb
fruticantibus deformem reddat. Sed quantalib
e t, utdiximus, quempiam virtus fandze convergnum
valde eft, fi ad cognitionem fuam, repref-
fa corporali fpecie, anima perducatur; ut femetipfam
fine corporea imagine cogitet, & cogitando
fe , viam fioi ufque ad confiderandam æterni-
tatis fubftantiam parer.
6 1 . Hoc autem modo quafi quamdam fcalàm
fibi exhibet femetipfam, per quam ab exterioribus
afeendendo in fe tranfeat, & à fe in audorem
tendat. Cùm enim corporeas imagines deferir, in
femetipfam mens veniens, non modicùm afeenfationis
evexerit, adhuc tamen ei de vetuftate vi- dit. Sed quamvis incorporea fit anima: quia tamen
ta: nafeitur quod toleretur. Unde 8c ipfi Levita- corpori ihhzeret, ex ipfa fiii qualitate d agnofeirumpili
radi pracepti funt, non evelli. Rafisete- p tur, qu^carnis loco retinetur. Qu^ dumoblivif-
nim pilis in carne radices remanent, 8 c crefcunt ite- ^ citur feita, cognofcit incognita , meminit obli-
rumut recidantur i quia magnoquidem ftudio fu- 1 *■ ** - r ' n - J-J
perfluze cogitationesamputandx funt,fed tamen
amputari hinditus nequaquam poflunt. Semper
enim caro' fuperflua generat, quze femper fpiritus
, ferro Ibllicitudinis recidat. Sed tamen hzec in nobis
tunc fubtilius confpicimus , ciim fpeculatio-
* Compcnd. & Corb. Germ, dijudico.
b Ita mfs. Corb. Germ. & Norman, quafi pilis fruticantibus. Editi
fruclsficantibus.
* Ita omnes mff. noftri. In editis lego affliSiam mentem.
* In editis, poft mf. Colb- localis cognofcitur: deeft autem localis io
vioni mandata, hilarefeit poft triftia , addicitur
poft lzeta : ipfa fui diverfate indicat, quantum \
fiibftantia zeteinze incommurabilitaris c diftat :
quze femper, ut eft, idem eft : ubique przefens,
ubique invifibilis , ubique tota , ubique incom-
prehenfibilis per inhiantem mentem fine alpe&u
ceteris mfs. nOflris.
e Editi, quantum a fubfiantia items, incommutabilitaiis natura diftat.
fed fuperftuic hzc vox natura, quam in nullis mfs. invenio , nifi ia
Corb. Germ.
VET; SXlW
Hzéfollicitius
ïéfèeac
mens concetti-
placibtti dedit?.»
SiCqlle S’ iri-
tumpeni fi-
git, nec tamen
diu tenet.
Verfiel.
C a p u t
XXXIV.
R e c. XXV.
Homo per peC-
cacUtti torus
carnalis raâus.
Non Cogitât
bus CorpOruitt.
Quî fine his
animam uiain,
ac deinde
Dcum perci-
piac.
V E T. XXV.
Anima humä-
na quantum.
à divin, fiibftantia
diftet»