1. Boek. XXII. Hoofdfi. A M B O I NS CH E K R U Y D BOEK,
clülcis ac fatui fapbris fiiie gravi illo odore , qui in
Manga obférvatur, delicatus tarnen e ft, G crudus co-
medatur , atque in. Banda magni Seftimattir: Arbor
Jnijus. eelilffima eft ac vafta, ita üt hujüs trunci k -
v eniantu rqu o s duo vix brachiis amplè&i pofilme
v ir i, cujus fami quoque tam ample funt extend ac
Mangas arboris: In Banda Pau vocatur, in Cferama
Oriental!, ubi quoque öccurrit, Bata, atque Mangas
fastidae fpeciei annumeratur: Mal&ice Batu Malai'ca
vocatur: Arbor base P m nihil noxium frabëtrhequc
in fru&U j ’ néque in corticis fuecbi
m
daar van. Het voert- een zeer boogèh én grooten boom, zö
dat men fiammèn vint die twee mannen omvademen moeJ
ten , hebbende Ook de takken' zo wyt uitgefpreit, als een
Mangas-boom: men noemt hem in Banda Pau, op Oofi-
Ceram (daar men hem ook beeft) Bata, en zy rekenen hem
oihder de zoorten van flinkers, in 't Maleits voert hy Batu-
Malai,ëa genaamt: zynde aan de Pau niets fchad’elyks, nog
tn de, vrugt | mg in Het zap der fchfirffef' • -
In Rumpbii Appendice bcec addUntur.■ tri dé Appendix van Rumpluus omr dit 'er bygèvoegi/
In Hort. Malab. part. 4 .pig. 1. Mangavocatur Maö ' In betvierde deel van de Hortus Malab. Fig. 1. voert
yel MwiBracmanis:.ubi lector multas hujus arboris uti- de Man'gis! genaamt Maó p/ Mau in 't Brommees, alwaar
litates. ac. vires Medicas prasCerea mveniet, ut & me^ de leézer nog veéle nuttigbeden en Medicynen zal vinden
dicamemta Malabaris udtata, hifce verb in regionibus by de Malabaren gebruikélyk, dos in deze quanieren on-
ïgnota-, unde eo leccorem amandamus, ■ 7 1 ’•••. bekent, wesbalven ik den leezer daar beenen :wyze.
i l l l
E X P L I C A T I O
Tabula Vigefima Quinta.
U Y T L E G G I N G
Van de Vyf- en Twintig fie Plaat.
1 1
Quæ ïamum exhibet Manges Domefticæ foliis floribusque Die een Tak vertoont van de Tamme Manga met 27« bloemen en
çonfpicuum. bladen verderf.
A. Jnmaturos dénotât fruSus ex peduneulis fuis dependen- A. Wyfi aan de onrypevrugten , zo ois zy van bun (leelen afbangt...
Bi Ben, rype opgefncede vrugt.
Ü Y T L E G G I N G
Van <de Ses- en, Twintig fie Plaat. ^
B. Fruftum Maturum, & transverfim fcifTuin. -
E X P L I C A T-„ I O
Tabula, Vjigefima, SextceJ. ,
Qn$ extibet rammn Mag* Sihejlris, ex quo frudus iiima- Diwelh vinocHt im Tak mn it wilde Manga-Boom nut m
- (fa w dependentes confpiciuutur, quasque arbor Manga Pau - onrype vrugten, die Manga-Pall by de Inlanders genaamt wen.
A &B. FruSus denotant matHure s juua forma & magnitudine. a w » ^ « f aW g ro o ti °
O B S E R V A T I O .
Mangifera arbor fiord' fruftuque in Horti Malab. part. 4.
lab. I & 2. ample fatis exprefla eft, fed ßjqs Figura non ita
accurata eft ac ilia,> qutd vhnje ififer'ta eft operi. Quidam
porro funt; auftöres, qui hanc vel denominarunt vel quo-
que deferipferunt. Ab Herman, in Muf. Zeyl. pag; 5.0 & 66.
vocatur Mangifera arbor , ut'^& a Bone. lib. 6. Cap. 5. pag.
95- a ™y° dicitur Manga Indica.fmetü magno rènifofnii in
• cv nA a§' 155°' reIi9ua3 denominationes a Cafp. Commel
tn N. Malab. pag. 43. exhibentur. ut & in Tbet. meo Zeyl
pag. 152 & I S3- nec non'in S. Dale Pbarmac. in 4to. pag
339- Arbor hicc Manga vulgaris a Valent, in Amboinede-
fertpt. pag. 154. itidem exaratur, ut & a Linfcboteno in itine-
rario pag. 73. ubi & ejus Figtu-a , ,fed inperfefta, ejusque
variaj fpecies enumerantur in Bay. Hiß. pi. tom. 3. Append.
i M . V ................
a a n m e r k i n g .
De Mangas-boom is met ayn bloemen en vrugten in bet vier-
de deel van de Hortus Malabaricus Tab. x en 2. groet genoeg
qfgebeeldt, dog ir verre na zb-accura'at en net niet vertoont, als die
in dit werk gevoegt is. Van zommige Scbryvers wert dezelve ge-
melt j o f mede befibreven: vanHerman in. zyn Muf. .Zeyl. pag.
59 en 66. wert ze Arbor Mangifera genaamt, alsmede vanBon-
tius lib. 6. Êap. 5. pag. 95, en van Ray in zyn Hift. pl. pag.
155Ö. Rflanga Indica fruSu magno reniformi, de verdere,, benamingen
zyti by de Heer Cafpl'Cpmméli in zyn FJ. MalabV'pag.
43. té vinden; als mede in myn Tlief.Zeyl. pag. J52 èii 153. en
S. Dale Pbannac. in 4to. pag. 339. De Manga Boom wert
mede by Valent. in de befchryving van Amboiiï pag: 154. wr-
mtldt, èn befebrevenvan H. Linfcböoten in df Oöftiridifche Reys-
befchryving pag. 73. alwaar ook deszelfs Figuur dog fuüw verheelt
wert, en vtrfcbeide zoorten van de Manga opgetelt in de
Append. van bet derde deel van Ray. Hiftor. pl. pag. 55.
CAPUT VIGESIMUM SECUNDUM
Manga Silveftris j Manga Utan.
SHveftris Mangas du®, funt fpeciesv quarum prima
comam gerit minorem Manga Domeftica, trunco
vero engitur, altiore ac redtiore, folia quoque
lunt longiora & flaccidiora ■ quam domefticas , nee
.contufa adeo gravem dant odorem, fed odorem ha-
pent Lanannum, fruftus major & amplior eft do-
* vPeitic®, porro comp red us, ad petiolum tuberculo-
n k Ä CUrS aA!tea! cito, anguftatur, ubi extrorfum
lnnettitur: fruftus hie plerumque ex fufeo viret. vel
PaUi l^ l avefcil: ’ ve.rum non ita glaber & asqualis
firia GI t ; car0 ,incerna non lutea, fed pal-
! ! ? v ! i > funS mult0 cradiores, fapor eft aquo-
; Hue* fo?tlcllilm aCcedit. plerumque autem aci-
nmnin!1 n0° ? ene fmt maturi fruftus, Nucleus eft
' E VnUonde Pancam fruiftus continen carnem:
Pnnt fufea uti in domeftica, fed
dlveftHcdlde albenca feu flavefeentia: Altera fpecies
\ ZC fo a S 1Sre^ r ntecedreno ’ cruncus antem ejus
rotundu, ^ n u ,fimi ima ' P uCt^s ver° ' eft oblongo-
Toni I ln^ai cor11 P^pPus, non. viridis fed- co1o-:
XXII. H O O FD STU K .
PViïde Mangas-Boom.
VAn de wilde Mangas voerden twee zoorten gevonden!
en bet eerfie gejlagt beeft een fmalder kruin dan de
tamme Mangas., dog is van fiam booget en regter; de
bladeren zyn mede wat langer en flapper-, dan die van de
tamme: en gekneuft zynde ook zo geyl niet van reuk, maar
trekken wdt nafie Canary-reuk, de vrugt is Vry wat groo-
ter en breeder, dan de tamme, voorts wat plat , by den fieel
met eenige knobbeltjes, en beneeden loopenze fchielyk fmal
toe, hebbende daar de fpits mede uitwaarts geboogen: zy
blyft 'doorgaans meefi graauw-groen, Of wert een weinig
geel, maar zo glat en effen niet als de tamme. Het vleefcb
van binnen wert ook niet .geel,-maar blyft bleek t de draa-
den zyn veel grover, de fmaak is watéragtiger-en vry wat
naar de ftinkers trekkende:i dogmeefi zuur, aljfe niet voU
komen rypiizyn: de: korrel is groot, en dierbalven weinig
vleefcb aan de vrugt. Dei jonge bladeren werden niet bruiny
gelyk die van de tamme, maar zyn vuil-wit of geelagtig.
Het tweede gejlagt'is nog wel een gr'aadt wmer dan ’t
voorgaande i dog aanfiam en bladeren bet zelve meefi gelyk,
inaar de .vrugt is laniwerpig-r-ont , van buiten zo
mm
liillilliW
l i l i