E X P L I C A T I O
Tab u le Q u a r ta ,
Exhibentis ramum Nuc/s Myrßica live Moßhata arboris Palat
incolis diäte.' . . • - -
A. Fruffus perfeiius eft.
Bi Nux Myrißica juftx magnitudinis ac maturitatis, per quam
dehifdt, ejusque Mach rub^a confpicitur.
C. Ejus Nux exempta, & Maci obauda.
D. Nux putanäne ipclufa.
E Nux Jola, 8c,exempta.
F. Nuxfurum di<äa, feu Pala 'Pentsjoerh
C». Pala BacambaT , feu Nux Gemma.
H. Pala Raefja , leü Nux Regia.
O B S E E V A T I O ;
U Y T L E G G I N G E
Van de vierde Plaat,
•Verbeeldende een Tak van één Noote-mufchaat Boom, pJ.
by dé Inlanders genaamt.
A . De volkomene vrucht.. ■ -
B; De Noote-mufchaat in^ haare regte grootte, gelyk ze m.
zynde openbarft, en de. roodcFoely vertoont. •
C. Desze/fs Noot uitgenomen, en met de Foely :onmm>en
Dj De Noot in haar fthayil.
E. De 'gepelde Noot alleen.
F. Diefjes Noot, ,of Pala Pentsjoeti.
G. Pala Bacambar, ó f tweeling.
H. Pala Radja, of Konrngs-Noot.
A A N M E R K I N G E.
'Arbor hsec Nucifera prirpum denominata fuit a G. B . in
P'mac. ubi vocatur Nux Moßhata frudtu rotimdo; quo nomine
a Phikn.' in Abnag.p, 26,5 & Pint. Tab. 209 Fig. 1 , exhi-
petur,. ut 8c a Breyn. in Prodr. t. ait. edit. pag. 88. Nux aro?
roatica feiriina vocatur a f . Bauh. part. 1. p. 165. 8c Pifin.
MantiJf. arom.p. 173. & Nüx Myriftica Matthioli. de qua
vide Valent, hißor. fimpl. refer.- lib,- i . Sell. V. cap. VI. pag.
199 81 fiq . & epifi. ibid. Xa V. pag. 451 8c fiqq. Tab.\. a Fig.
5 ad 10. Ray biß. pi. tom. 3. app. p. 58. Pomet. Hißoire generale
de Drogues chap. XII. p . 201. qui & capite X. p , 199,
C aryophtllos exhibet & aeferibit. ut & Wormius m.Mufieo
p. 164*85 j>. zk> 8c Ciüß exot. lib. 1. cap. 15 8c i f . Sc Hißor.
gener.lMgdun, app.p.5. 8c Blackwell.Herbal.Tab. 353.8c Amman.
manud. ad mat. med. cap. 8. fi£t. 2,3* p. n z . 8c Samuel
Dale. Pharmacol in +to .pag. 331. ut 8c Paul Herman, mat.
Medicp-.i- cap. 5-pag. 96 & 97- 8c Valent. Amboimedefiript.
p. 201. No. XXXIII. -8c Unßhoten. itinerar. cap. 66; pag. 90.
&&
Deze Nobtdragende boom is 't eerft van C. Bauh. in zyn p/a
nax gepaamv Nux, Moßhata fruéiu rotundo. met welke naa®
zy ook van Plukn. in Almag. p. 165 en Phyt. Tab. 209 Fjg, It
yoorgeftelt is| als mede in de tweéde*dmk van Breyn.Froir,
2. pag. 88. en wert genaamt Nux aromatica femrna van J,
Bauh. in zyn eerfle deelp. Z65 en Nux Myrißica van Mattbil
en P iß in,Mantijf, aromat. p . 173. waarover verders zie Pi-
lent. in' zyn hißor, ßmpl. refomat. libr. V. cap. VI, pag. 19»
en de volgende, en aldaar de 25 brief.pag.^ x ende volgen!
de Tab. 3. van de 5de tot de' 10 figuur, en Ray in de M.
plant. toni. 3, app.p. 58. Pomet. Hißoire de Droguecchab.Xlf,
p. iq i . die mede in het.X Gap. p. 199. de Kruyd-Nagelen
verheelt, en befchrevén heeft: als med e Wormius in zyn Mt-
fium.p. 164 en ƒ>. 210. 'en Glufius in exot. eerfie boek, capti,
15 en 16. en m de Hißor. general.Lugd. app. p. 5. alsmede
B/ackwell. Herbal. Tab ‘3 53. en Amman. Manud ad mat
med. cap. 8. fiéï. 23,.p. m en Samuel Dak'Pharmac. inift,
pag. 331. als méde Paul. Herman, in zyn matt Medic,p, 1,
cap. 5. pag. 9$ en 97,. verders wertze van Valentyn in de &-
fihryvmg van'Amboina. p . %oi befchreven, -en No: XXXIII.
jammerlylc verbeeldt,als' mede in Unfehotens-:Ryshefchrpk(,
cap. 66, pdg. qo.Scc, . { .
C A P U T S E X T UM VI. II O O F T S T U K
MeJJis, Çy Cttlturti Nucis Myrißica.
ARbor Nucem Myrifticam ferens per totum arfhum
•fruddbus onufta-eft, fîvé pririium progerminan-
. • tibusj femi-perfedlis , & maturis, hoC autem non
omnibus obtinet in arboribus : Sed tria proprié-ôb-
fervat temporà-in quovis anno,qüibus matiîri decér-
puntur fruftus maxima autem Melïïs eft in medio
pluvidiprum menfium', fub finem nempe julii, vel Au-
gufti, tumque arbores refértiffimæ funt ftuftibus ,
led macis eft. tenuior, quam minoribus frugibus, No-
vënjbri ttempe , quæ fruges Mette-kay-àrof-vocaïur,
atque prioriS* quafi fupplémentum ëft.
• Tertium Méflîs tempusj feu früiftuum colFedtio Mar-
éio eft menfe, vel in initio Aprilis, • MouJJbn-Oéle di-
ftum , a cerds viridibus vermiculis Ambôinenfîbus
Wau & Mulatte diâiis, qui in mari circa rupes fluftu-
antèidbfervantur, ex qui bus bonurn Aatjar, feu con-
dimeptüm conficitur : Hæc autem anni fruges optimas
præbet Nuces , craflilïimamque macim, quum arbores
turn temporis fruiftibus non ità fînt opplêtæ , neç
tança cadat pluvia> e' contra menübus Julio & Augu-
ftp imbres faepe pluvia mixti funt ingèntes, duo Fæ-
piiis fit, ut plurimçde- arbore projiciànfeiir fru£tus, vel
îttimaturi décidant j qui nihilominuS tamèn difigenter
colliguntur, quod Belgfe- raapen feu C-olligere dîciMf,
edrnm enim macis quidem vendïtur, viliôr tamen ëft
reliqua, nucesque funt minorés, gibbofæ^ dîftortæ,&
rugofæ, mido- rompen feu cadavera vocântur; vera autem
nucum; colleélio fequehti fît mqdo : fi-nuces
fînt maturæ^t cujus figiium' eft quum éàmrn exterior
pellicula lævitëïyùffiHn'pïâebeaüJGoîbrèm niaturi' Mali
Perfîei-jàtque hme^de , quum. ex arbore dependeatj
flüdatur ,' turn ineolcë ipfâs-cônlcendunt' arbores ad'dii-
çtenteS nuces longis Halnîs , quàs celeti attraftione avel- !
lunt, , quod- ttiinon- arbors dâmnô^peficùlo fit, quàm
•Çaryoçhylli'arboris in Amboifla* Nucifera enim,'hæc
-arbor1
Ocgjl, en Aanqiieking van. de Noofc
Mujjthaaten.
Djg g Nooteboom is ’t gebeelejaar dóör'riietitondermg
ten , bet zy met eerft uitkomende,, bülf-wajfene,ofte
volkmehe y/boevöel zulks niet dan'’alle boom
gebeurt: Bocb eygentlyk heeft hy in yder Jaar drie Say
joenén, in dewelke men-de type yrugtèn af plukt: de groot-
Jle oegfi gefebiet midden in de regen- Moüjfon, te «W,
m 't eyhfle van Julius of Auguflus} en als danbangenii
hoornen vol vruchten, maar dé F'öety i i simt dunder, dan
by.dh'klepe'g^waffen y te ibeten' in November, ’t welk
men Moejfon Mette-kay-aroe noemt, en maar een Jlaar-
tje is van dé voorgaande oïigjjj
De derde Moefftn j ofte in-oegjling valt in de maant
Maart,of in 't beginvan j4pril,genaanitMoKsso$-0iiZi •
van zeekere groene ‘wortppjes ,by de Ambonef en Wau cn
Mulatte genaamt, die men als dan in Zee omtrent de.
klippen vint dryven, en waar van men. goede Jatjaar
maakt: en deze Moeffon geeft wel de befte Nooten,en de
dikfte Foely, om dat als aan de boomen zoo vol vruchten
niet en bangen, en ook zoo v,eet regèn niet en valt: daar
en tegen in Julius en Augiiftlis valiender zeer fterke regenbuien
en harde winden fwddr jloór1 het1 gebeurt, dat
veele Vruchten van dè boomen cfgeftaOgèn 'werden, of te
vroeg a f vallen, doch dewelke dés niei te'tnin naurjljg
gezanielt werden, en *t welk men raapen noemt, want de
Foely Voert wel ontfangen, maar iï echter fiegter als de
' andere , en de Nooten zyn wdt fileirider, ; bultig? ftPeeJ >
engerimpelt, 'en werden daarom rompen genaqmtj de reg-
té m-óegfliiig gefebiedt aldus :, als de /Nooten ryp pJ
QWaar van vet teyken is , wanneer dè buitenfte jcbel de
lièbt-rojfe koleur van een rype Perjtck vertoont, cn men ■
dezelve bier en daar aan de boom ziet berjlen j dan klimmen
de; Inwoondtrs- op de boomen, \ en betalende. Nooten
met lange haakjes en korte- rukjes’- van /de’ takken <u >
bet welk met minder perykel gefchiet- , dart van de f f
gelborpenjn Arnboina. Want de jNóoieboom( beeft dikker
IT .