forte quum cadavera illo confpergunt, unde & mor-
tuprum ilium vocant odorerm Antea, uti Garzias
ejusque commentator Clujius teftantur, Sandalum ci-
trinum tam raro occurrebat, ut inter quinquaginta
frufta vix unum inveniretur verum citrinum, unde
ambo hi viri dubitabant, an hoc quidem in Portugal-
liam & Europam tranfportaretur, dum omne , quod
in Pharraacopsis venale proftaretalbum,& odonsfere
expers e ffe t, citrinumque ipfum in India pluris
conftaret, quam in Europa vendi poflet. Poftquam
vero Belgas hocce negotium tra&are cceperunt,in majo-
temperventumeftnotitiam; majorique conquirendum
quantitate, fique in Europam delatum de odore fuo
amiferit, hujus cauffa tribuenda eft incurias mercato-
rum vel nautarum, qui hoc navi inpofuerunt, quum
non debeat obfcuris locis vel aliis graveolentibus rebus
apponi vel inpingu
Avicenna libr. de viribus cordis dielt f Sândàlüm cor
maxime corroborare & exhilarare,unde optime illîs
mifeetur rebus, quæ contra cordis palpitationem pro*
pinantur. Cum aqua Rofarum contritum, hineque fô-
mentum compofitum ac ventricülô inpofitum, tollit
ejus æftum atque ardorem, ac prasfertim in febribus
ardentibus: Tenuis trunci cortex ac radicum ad me-
dicinam etiam fervatur, quamvis non nifi brevibus
conftans fragmentis acquiri pofllt : Ore manducatus
dulcem præbet faporem, Sandalum Ipirante'm; &con-
tritus, cumque liquore quodam propinatus menftrua
provocat. Contritum lignum capiti torique faciei il-
finitum Cephalalgiam tollit, ex ardore ortam , fa c t
emque præfervat a Sölis uftione.
In Celebe ad finus Cajeeli alia Sandali fpecies oc-
currit , quæ TsjendanaAckar, h. e. Sandcuum radicis
yoeatur, quum lignum arboris illius non ufiirpetur,
fed tantum ejus radices,quæ odoratæfûnt,Sandàlüm-
que fpirant, lignum autein colore & odor? cum vul-
gari Sandalo convertit, fed odor ejus eft fortior: Cre-,
feit quoque in finu Tominenfi circa pagum Pàrigi,
plurimumque adhibètur rapfatüm , quo cadavera in
SandapiliS confpergunt,quem in finem vulgare album
quoque' ulurpatur. Macaflerenfes enim omne Sandalum
ita mortuis dedicant, ut nullis aliis lignis, quæ
in quotidianum adhibent ufum , apponant ita quoque
abhorrent, & averfantur Sandali odorem-,- ut il-
lum percipere nolint nifi apud'demortuos , vel àd fe-
pulturas, uri nöftra natio Benzoin illos in ufus advo-
cat. Iftius Sandali fpeciei quædam mihi ex Macafla-
ra transmilfa fuere Tegmenta, quæ pro vero habui
Sandalo, quum-eundem fpirabant odorem, . colorem-
que habebant Sandali pallidi , fique cæderentur , ra-
menta eorum inftar vitri difilliebant minuta,; ita ut
nullum öbfervare poflem diferimen inter hoc atque
radicem veri Sandali.
. Notandum quogue eft & attendendum, plurima q-
dorata ligna a feriptoribus denotari Sandali denomi-
jnatione, uti inter alios O. Dapperus in Africæ de-
feriptione dicit, -in regno Anfiko, quæ media eft A-
fricæ r e g io ,.binas inveniri magna cop'ia Sandali fpecies,
rubrum nempe,ibi Tawille, & album Zikongo vo-
catum, hoeque tanquam optimum in pulverem con-
tufum & cum oleo Palmæ mixtum ab incolis ädhibe-
tur ad corpora fua inungenda ad fanitatem confervan-
dam.
Ad præcedentium explicationem fiibjungam quædam
, quæ Archithalalfa Cornelius, Speelman in Celebes
deferiptione notavit fequenti modo :
Elegans ac grave hie prasterea oecurrit Sandalum
in regione nempe Keyely : Parvum eft odoris expers,
grave autem fortius fpirat quam Timorenfe, nondum-
inde tranfportatum e ft, fed inveniri certum e ft, Inco-
læ cædere recufarunt præ timoré, ipfis in Regis fayörem
fore noxium atque adverfum, unde quum rex guidquam
Sandali peteret, ipfi donabant leve atque inodorum
Sandalum, ut inturbatos illos fineret. Faäum tarnen
aliquando fuit , ut privato quid vendiderint bonæ
notæ,
die daar lange by blyft,docbdeMacaJJaren,enMaleyers
(ik en weet niet, om wat reden') willen depuere Saiï-
del en reuk aan baar klederen niet hebben, mijfebien om
datze de doode liebaamen daar mede bejirooyen, en noemen
't dierbalven een doode reuk. Voor dezen (gelyk
Garzias, en zyn Commentator Clufius zelfs getuigen)
wierd bet geele Sandel-bout zo weinig gevonden, dat
men onder vyftig mooten pas een opregte geele bekomen
kondet wesbalven die'beide Heer en twyffelden, of bet
zelve wel in Portugaal en Europa ovefgebragt wierd
dewyl meejl alle 't gene men in de Apotbeeken verkogte\
Wit en van weinig reuk was, en bet geele zelfs in Indien
meer kojlte, dan bet in Europa konaeverkogt werden.
Doch zedert de Nederlanders die Negotie mede by der
band hebben genomen, is bet zelve inbeter kennis geraakt,
- en ook in meerder quantiteit te bekomen , en indien bel
dan, in Europa gebragt zynde, wat van zyn reukmog-
te verloeren hebben, zo moet men de oorzaak daar van toé.
febryven aan de kleine zorge die de Koopluiden, of Schippers
dikwils dragen, omtrent de Inlading van bet zelve, «want
bei wil in geen bedompte ruimten, nog by andere fierk
riekende waaren gepakt zyn.
Avicenna, Lib. de ViribusCordis, getuigt, dat bet
Sandel-boüt bet berte merkelyk verfterkt en verblyd,
dierbalven bequamelyk gemengt werd onder die dingen,
die men ingeeft tegens de kloppinge van f t bert: Van't
gevrevene, met Rooze-water, een overftaggemaakt, en
op de image gelegt zynde, beneemt de verbitbeid, en
brant dejfelfs , inzonderheid in de beete koortzen: De
dunne feborffe van de ftam en wortelen werd öokbewaart
tot Medicyne, hoewel menze niet dan met korte Jlukjes
kan affnyden: In de montgekaaut, valtze zoet vanfmaak,
en na Sandel riekende: Gewreven, en met. eenig nat ingenomen,
bevordertze de Vrouwen baare tyd: Het ge- _
vrevene bout op bet hooft en over bet gebeele aangezigte
gefmeert, beneemt de booftpyn , die van hitte voortkomt,
en bewaart bet aangezigte voor de ‘Zonne-brant.
Op Celebes in de bogten van Ciajeeli beeft men nonen
andere zoorte van Sandel-bout, 't welk men Tsjendana
Aekar , dat is Sandalum Radicis , nbemt, om dat bet
bout van dien boom niet gebruikt werd,' maar wel de wentelen,
die welriekende zyn, en na den Sandel trekkende,
zynde het bout van coleur en reuk den gemeenen Sandel.
zeer gelyk, dócb wat f t erker van reuk: Het waft ook in
de bogtimn Tomini by de Negory Parigi, eri werd meejl
gébruikt i gerafpt zynde, om daar mede de doode liebaamen
tn de kiften te beftroyen, waar toe-ook'betgemeenemt
Sandel-bóutgebruikt word: Want deMacajjareneigenen
al bet Sandel de dooden zodanig toe, datze bet zelve by
geen andere bouten, diezedagelyksgébruiken, zullenleg-
gën: Zy zyn ook afkeerig en fcbrikacbtig voor den San-
del-reuk, datze dèhzelveu niet willen lyden,' dan by dooden
, of begraaffeniffen, gelyk onze Natie met de Benjoin
doet. Van de voornoemae zoort van Sandel zyji my ee-
nige ftukken van Macaffar toegezonden, en die ik voor
regt Sandel bebbe aangezien: want zy waren van den
zelf Hen reuk en ver we , als bleek Sandel, in ’t kap-
'JZ&.x i .
a/frwms
'iZms.JT.