Ill Bàek. XLIII. Hóöftfi, AMBOI NS CHE KRUYDBOEK. 2$
ut .& tumidos .ventres ac Hydropeni, fl hoe flmul
propinetur decoótum. '
E x ejus ligno tigilla quoque formantur, quæ ædium
tedbis inferviunt, ut & poftes minorum dómüum latis
durabiles in A'mboinenlium habitationibus fumo ple-
rumque repletis, humiditatem vero non faciletole-
ràntj nee Amboinenfes hóe lignum potius ob arbitra-
riam eius virtütem contra incantamenta,quam oh du-
rabiiitatem ejus adhibent. Lieet juniora folia, uti dj-
dlum fu it, innoxie poflint Óomedij vetufta.,tarnen oc
adulta vim póilident purgantem, bina enim ternave
cüm Banibu arundine aquæ jncodt.aj atque hæc epota
aqua fortiter ömnes/.piirgat. humores corruptos.&ma-
lignos, qui ihteftinis inherent». . _
Contra abdomina tümida & contra Tebatu alu eor-ticem famünc..eum illq Ignis filvarim mans, quos fi-
muL cortterunt in pultem, ipfisque illiniunt j ut & pe-
dibus oedematbfîsi .’, I • |§Mg ,
Succus fóliorufti feu ipforutn petiolorum,, ubi cu-
tim tangiti pilos deciduos facit fine ulla moleftia vel
dolore. Quidam nauta Ternatènfis hujus perieüjuin
facere volens , hoe Ïucco 1 dimidiam barbar, fuæ par-
tem tingebat, quæ tota etiam proflùebat,reliqua ejus
parte integra remanente j ita fit femi barbatus ac le,-
mi inberbis effet. Hoc autem. ex Ambomenfium ar-
borum fucco non fuceedebàt expenmentum, Dicunt
quoque pluviæ guttas in alicujus. capur deeiduas.qui
fub hujus arboris tegmine.pofit.us e ft, capillos map
profluiunde. & iiieolæ fibi cavent pluviofo tempor,e
lub hac recubare arbore. .. .. - «
Alphorenfes more fuo populari omnes corporis pilos
hoeçe fueço depafeunt.
Tabula Oâogefima. Quinta
Ramum exhibet Arboris regis feu CajuBadja diétaî,qùæ mibi
Hernandia vocatur»
O B S È R V A T I O.
Hæc àrb'or fine dubio, fpeciès, ni eadeni eft, quse ht H.
■Cliffbrt. p.485. Hernandia vocatur , tzTab. XXxIli.exhibetur,
cum qua convenit Hemandia amplo Hederæ folio umbilicato
Flum. nov. f l . gen. f . 6 . & Umbilicato folio arbor Pliïlip-
pe'nfis Balanti diâa Petiv. Gazofh. Tab. 43. Fig. 1. forte eft
Max Zeylanica umbilicatis foliis Thef noflri Zeylan. f . 171.
néèjt de zugtigé of gefwolle beenen, buiken., en water
Zugt, als'men van bet zelve afkookzel mede drinkt.
Uit bet bout voerden ook fparren gerribakt tot bet dak-
•werk, en flylen tót ligte buizen,,redelyk durabel in de
Amboinfche bër.poktp wopningen,. maar komen gantfeb
geene vogtigbeid verdragen, en-.de Amboineezen nemenze
meer. uit den ingebeelde kragt, tegens alderbande Tover i
en belèzingen, dan om zyn duurzaamheid. Hoewel. Sb
jonge bladeren, als gezegt , zonder zorge komen gegeeten
.voorden, zo hebben de oude npgtanseenpurgeerenaekragiy
-want twee of drie,van.dezelve ineen Bamboesjemet water
gekookt, en bei water gedronken, 'purgeert Jlerkelyk
-alle quade en verdorvene humeuren, die inde darmenzit-
,ten.- . .
Tegens gefwollene, buiken, en het Tehatu neemen andere
de feborffe. -, met die van, Ignis Silyarum bet manne-
'ken ,vryven bet t’zomen tot een pap, enfmeeren bet op de
gefwollene buiken i >en zugtige beenen.
Den.zap vdn de Jteelen of. bladeren, waar die maar.bef
lichaam aanroert , doet al bet bair^ uitvallen j en dat zonder
moeite of pyne. Zeeker matroos in Tejnaten willende
zulks probeer en, bejlreék de helft van zyn baart, en knevel
met dezen zap, we'lkp hem pok zuiver en kaaluitviet,
blyvende de. andere helft onbefebadigt. Dócb dit aan de
Ambomfcbe, hoornen geprobeert zynde, wilde' niet fucce-
deeren. Men zegt ooks da$ de drop van de regen lemant
, op bet.bopft vallende., hem die .onder dezen boom fiaat,alle
, de bairen doet uitvallen, en daarom, wagten ben de Inlanders
by reegenachtig weer daar onder te fcbuilen.
De Alpboereezen nagewoonte bar es lands doen alle de
bairen des lyfs daar mede uitvallen.
De vyf-eh-tachtigflè Plaat
Vertoont een Tak van de Konings-Boomdie.. Caju Radjè.
by de Inlanders, en van my Hernandia genaamt werk
A A N M E R K I N G .
D‘it is 7Öndèr twyftelz<p niet dezelfde boom, eèri zöort vafl
'de Hernandia, die in 'de Hortus Cliffbrt. p. 485. voortkomt,
■ en Tab. XXXIII. verbeeldt wert , waar.mede overeenkomt
• de Hernandia amplo Hederse folio umbilicato van Plum. nov,.
fl. gen. f . 6. en de Arbor umbilicato folio Philippenfis Balanti
\ van Petiv. Gazofh. Tab. 43 Fig. 1, mogelyk is hier toe be»
hoorende de Nux Zeylanica. ,umbilicatis>foïiis;, in onze Thef
■ Zeyl. f . 17x. voortkomende^
CAPUT QUADRAGESIMUM
QUARTUM.
jtrbor P^ernuis. Caju Sanga.
L- j ceC arbor , ex qua Celebris Sinenfiuin vernix/
audtoribus illorum C il, Sinenfium vulgo Tsja'd
didta , cómponitur , in Amboina , fit ignota ,
in vicina tarnen ipfi Celebe quoque fponte crclcens
mveniatur, atque ex femme inde mini tfansmilio,
hic in Amboina progèrininaverit, ipfam fimul; Amboi-
nenfi huic Herbario inferêre volui, eoque magis f quod
'ejus forma , quantum novi; in nullo Europæorum li-
bro ab aliquo fùeric expreffa.
' Arbor ipfa magnitudme & forma-cum adulta con-
venit Manga; ramos gcrens extenfosj qui corticenj
■ habent ex cin'ereo fulcum, glabrüm, inflar corn loti,
Rami tenuioreir in plures iefedividunt famulos, quorum
quatuor vel quinque fimul locantdr firmi, craffii
& .breves. . . - , - , .
Folia fine O'rdine rartiulis mfident, plurimum tamert
Conjun£la circa illorum extremurh, brevi autenx fob
iamulorum ortu quinque, fex , vel feptem'fimul in orT
fcem èxpanduntur uti in herbis ftèllatis. -Folia aütem
maxime accedunt ad formam foliórum vel propne
Mangas Brava, inæqualis magOitudinis , quædam e-
nim omhino Mangæ folia referunt, exCe'pto quqd ip-
forum coftæ fint rariores magisqüe in'Curvæ ,• aha autem
& pluriftia Mangæ Brava rolia æmulantur, ,fio-
vem, decem , & undecim pollices longa, tres qua-
‘tuorve digitos lata,' in acutum apicèm defmentia J'iir-
♦ Tom. IL ' ma *
XLIV. H O O F T S T U K.
Vernis-Boom,
HOewel den boom, waar van bet vermaarde Sineeze
vetnis by de Autbëuren C il, by de gemene Sineè-
Zen Tsjad genaamt gebaalt werd , in Amboina
onbekent is , echter op ’t naburige Celebes mede van zelfs
wajfebende gevonden werd, ook door zaad my van daar
■ toegezonden, bier in Ambpina opgekomen is , zo héb ik
hem in ’t Amboinfcbe Kruidboek mede -willen inly ven, te
méér alzo zyrie gedaante .by geene Europifcbe Scbryvers,
: Zo veel my bekent is ,• .uitgedrukt werd• ..
• De boom is in de grootte en gedaante, als een volwaf-
-fChen Mangas-booni, niet uitgebreide takken* niet een vuil
- grauwe. effienè. feborfje, als gewaft leer.,, De dunne tak-
: ken verdèélen baar in veele ryskéns,. waar aan vier en
vyf by malkander ftaan i- j l y f d i k , en kort. .
De bladeren Jlaan zonder ofdre adn de ryskens , en ag-
■ ter dezelve aan dunne takken, docb.meefi by malkander ,
■ omtrent bet voorfie, maar korf achter d,e vergadering#
der rySkens jlaande met vyf, zes,- en zeven in een kring,
gelyk aan■ de poele, zy gehkèn: ,meeji na de Mangas-blar
deren, of .eigentlyker na Manga Brava, van. ongelyfe
-grootte $ want zommige gelyken Deel en al de Mangas-Ua-
■ deren, bèbalven dat bare ribbetjes ydeler en krommer zyn.
■ Andere en wel demeejie na die,van Manga Brava, negen,
tien, en elf. duimen.lank* drie envier vingers pree f
met een lange Jpits, Jlyf, boog-groen, boven glad, en
. . Rit 2 " , ' ‘ffm .