eermine, quod frudum efFormat. Hique flores tantum
circa truncum in didis nodis feu tuberculis apparent,
& aliquando edam in inferioribus ac crai-
fifiimis ramis ; fi autem radices fupra terrain denu-
datæ fuë rint, in iis quo que tales nodi, flofculi, ac
frudus confpiciuntur : rarum certe eft in arboris ra-
dicibus-flores frudusque- crefeere :• Fruftus irregularis
quoque eft forma? , quique apparet inftar lunæ
femi-plënæ, planus, ac fere' palmam latus, paulo autem
longior e f t , atque plurimis obfitus tuberculis
ac foveofis*, coloris mixti ex viridi & fqualide tla-
vo , inftar Lagani, quique, fi tangatur, fcSber ac puo-
fus eft inftar corii. ' Interius feu latus ejus dextrum
obfëurum gerit fulcum, parumque excavatum elt
inftar cymbæ , & ob miram & lingularem formam
a plebe inpùdiCQ nomine côgnominàntur Canum pudenda
& Milaree Pucki-atidjing. Caro exterior vix
femi-digitum crafla eft inftar Prunorum, fed paulo
durior e ft, ficcior, acidior, atque os inftar inmatu-
raruiil uvarum conftringens, in fumina vero maturi-
tate adbuc edules funt ac crudi pofiunt comedi, licet
aufteri fint. Interne-lqcaturmagnusac planus i
nucleus, ejusdem cum frudù forma?, ac tenui tedu s .
pellicula: Caro, quæ in duaS facile feparatur lamel-
la s , eft ficca, ingrat] & adftringèntiS faporis: Arbor
autem per nucleum propagatur. Cortex ejus, utididum
e ft, ex fufco nigricat, inftar Limoni arboris ac mte-
rius amoene rubet ; lignum eft pallidum inftar Buxi,
folidum, ac prope dida tubercula feu, no'dos durifiim
Anni-tmpus. Frudus inaturefeunt a menfe Martio
ufque in Majum. Arbor autem ipfa- lentiffime crefcit,
acplantanda eft in folo molli, arenofo,fed fimül pin-
gu i, uti in Leytimora d r ca asd.es, cale eft., in ,tali autem
argillofa acifoÙda terra; qualis in Hitoea repen-
tur, non progerminat, ita ut nufquam magis occurrat
quamjn pagis ac areis.,. in quibus>ædes fuere'locatæ. Arbor
hæo, uti didum efL.refpedutruncifijusque nodor
mm eft irregularis ; e.contta vero 1 comarà gerit læ-
tam atque elegantem, quæque oculo pulchripr aeju-
cûndior apparet, fi omata fuerit junioribus & elegan-
ter pallide rubentibus fotiîs, e longiqquo'flôres refe-
rentiHüs. _ . s
Nomen. Latine Cynomorion, a Græco nomme oc
• fiexu: Malaice Pucki-andjing, quod Belgicè bonds-vot-
ten. Latine canum pudenda notât, quo nominé în fo-
ro fine pudore vocantür ac vénales funt hî frudus:
Verum autem nomen Malaicenfe eft Nam-nam, atque
Amboinenfe Lammut & Lammuta.
Locus. Frudus hi parum, & quibusdam tantum in
infulis funt n p ti, plurimique crefcunt in Moluccis,
ubi arbores frudusque multo funt majores quam in
Amboina, fed ibi parvi æftimantur, ac plurimum a
plebe in obfoniis habentur; In Amboina plurimum
crefcunt in Leytimora , circumjacentes vero infulæ
paueiores fuppetunt: In quibusdam lotis infulæ Celebes
circa Macaffaram & Marum quoque reperiuntur,
féd in occidentalibus infulis funt penitus ignoti fru-
ûus excepto quod a quibusdam horum amatoribus
e x Amboina Bàtaviam, fuerint translati.
U fur. Si penitus fint maturi,- crudi quoque edi pof-
funt ad fitim exftinguendam, vel ufurpantur inftar
obfonii adfiecacps pifcès , Canarios,Sagoé&c. Noftra
autem natio meliorem horum excogitarunt ufum, fri-
cant enim illos cum vinp àc faccharo, fi prius fuerint
decorticati, & m fruftà confcifli,. tumque gratum &
falutarem præbent cibum, quique conducit nau-
feofo ac faftidienti ftom^cho,, quo plerumque illi
languent, qui ex morbis convalefcunt, v e l qui Diarrhæa
laboraiit, modica enim fua adftridione confortant
non tantum ventriculum, fed eorrigunt quoque in-
teftinomm flacciditatem, ita ut viribus conveniant
cum prunellis filveftribus : Si maturi penitus fuerint
fru d us , crudi aliquando mafticantur, fuccusque ex-
fugitur & déglutitur, atque refiduum abjicitur, eum
præfertim in finem, ut os faùcesque depurentur a pi-
tuita.
vrugt uit geformeert wert; en deze bloempjes ziet men al.
leen maar aan de knoejlen rondom den ftarn, en ook welaan
de onderfie of dikjle takken; maar wanneer de wortels boven
de aarde- bloot leggen, zo vint men daar aan mede zo-
danige knoejlen, bloempjens, en ook vrugten; een zeltzame
zaak zynde aan de wortelen van een boom bloemen envrug-
ten tezien: De vrugt beeft mede al een ongemene en vreemde
gedaante, baar vertonende als een halve of quartier rnaair
voorts wat plat, en febaars een bant breet , dog wat langer,
midsgaders bezet met veele pukkeltjes en kuiltjes; van
koleur gemengt uit den groenen en 'fmoddig-geeïen, als een
eyer-vlade , óok in ’t aantajlen wat ruig en als leer-; de bin-
nenfle of regter zyde beeft een donkere voor en, eniseen weinig.
uitgebolt, als eenJchuitje, en na baqre fpeculative of
klugtige gedaante werden zy-by-bet gemeene volkje met een'
onbefebaamdenaam in 'tDuits genaamt bonts-votten of nog
wat flordiger Honts-konten,- en in 't Maleyts Pucki-andjing.
Het buitenjle vleefcb is namóelyks een halve vinger
dik, gelyk als dat van de pruimen, dog wat barder, dm-
ger, zuurder, en- den-mont, -gelyk als de onrype druiven,
t'zamen trekkende, ',dog- in de uiterjle rypbeit latenze baar
•nog raauw eeten$ hoewel dan nog al vry amper zynde: van
binnen leyt- of zit een groote platte korrel, van de zelve gedaante
als de vrugt, en mét een dun vliesken bekleet: bet
Vlees-, ’t~welk zig in twee febyven laat deelen, is droog,
onlieffelyk en adjtringerende vanfmaqk; werdende den boom
met dezelve korrel voortgeplant :- dé fcborjfe, als .gezegt, is
uit denvuilenJ'wart, gelykdievandeLèmoen-boom,envan
binnen ligt-root; bet bout, is bleek.., als. dat van den Buksboom,
voorts digi, en by de voorfclJréve^knoeJieri zeer hart.
Sayzoen. De vrugten werden-rypK van;Maart tot in May:
zynde een boom-, die zeer langzaam-opfëbiel,- en geplant wil
wezen in een mulle zandige, dbg ook met eenén vettegront,
gelyk men op Leytimor omtrent de huizen beeft , maar in
zodanig.éetivajle klèy-groni, alsmen op het lani van Hitoe
vint, wil by niet wel voortkomen',zo dat men hem nieuwen
meer ziet dan in de negoryen , mop erven, daar buizen Jlaan;
bet is ,. alsgezegt, ten aanzien van zyn Jlam en knoejlen op
zig zelve, een mismaakte boom; dan daar en tegen beeft by
weder een blyde en cierlyke kruin, en dewelke zig aan bet
gezigt nog veel feboonder en aangenamer komt te vertoonen,
Wanneer by bebangenis met zyne jonge enfeboon ligt-rooèe
b la d en , van verte wel wat na bloemen gelytende.
Naam. In 't Latyn Cynomorion, na 't griekze geformeert
, en op’ t Maleyts Pucki-andjing , ’t welk op bet Nederduits
gezegt is:bondts-votten: en met welke naam zyook
zonder febaamte op de markt werden verkogt : dog de tegte
Maleytfcbe naam is Nam-nam , midsgaders de Ambomeeje
Lammut, en Lammuta.
Plaats. Deze vrugten zyn alhier: op- weinige vEylanden
bekent, en de meejle vallen wel in. die van de. Moluccos,
alwaar de boömen en vnigten ook veel:gr,ooter;werden dan
in Amboina:, dog zy werden aldaar weinig gefigten meefi
door fiegte lieden tot een toefpys gebruikt.i m. Amboina vint
menze wel meefi op Leytimordog de omliggendeLylanden
bebbenze minder : op zommige• plaatzen op. bet ?Eylandt Ce-
lebes', omtrent Macajfar. , en Marqs , werdenze mede gewonden
, maar op of in dé wefterlyke Éylanden izynze on-
bekent, bebalven datze. door zommige liefhebbers, van Am-
boina, na Batavia zyn, overgebragt.
Gebruik. AIJfe volkomen ryp zyn, zo kan m'enze, als gezegt,
nog raauw eetèn, om den dorji te verjiaan, en ook
anders gebruiken als een toefpys tot. drooge vijjeben, Cana-
ri, Zagoe, &c. maar onze. natie hebben dezelve bequaan
gevonden tot een veel beter gebruik} want zy Jiooven dezelve
met wyn en zuiker, te weten alvorens gefebilt ,enin
{tukken gefneeden zynde, en dan zo geeft of is het een aangename
en gezonde koft; midsgaders ook dienjlig voor een
walgende mage, gelyk gemeenelyk de gene hebben, die van
een ziekte zyn opgejlaan , of die aan den buik-loop gaan,
want met bare matige t’zamentrekkinge zo verft erkenze
niet alleen de maage, maar verbeteren ook de Jlibberighit
der darmen , zo dat menze in kragten by na. gelyk kan feilen
'met de Jleen : ook werden de gebeele rype zomtyts wel
raauw in de mont gekauwt , ’t zap daar uitgezogen, en in-
gefwolgen, midsgaders bet kauzel weggeworpen, alleenrnaar
om de mont on keel te zuiveren van hunne Jlymerigbeit.
E X P L I - ü Y.T- LZoms.Z.