Ill Boek. XLV. Hooftfi. A M B O IN S C H E K R U Y D B O E K . 263
les ex had deddentes arboreiS: oatim tangents eauf-
fane1 turn & ob vicinum Grocodilum, qui fub hac
fcfe fovet arbore. Intellexi quoque Rmgau JavamCe
denocare tuber, quod Cfdcddllos tanquam probofa-
dem g e r it, cam qua irfegulares hujus arbons ftil-
ftus conipararunc & inde denominarünt.
Tabula Oûogefvma Sextit | .v',
jRamum exhibet Arboris verbids diâæ.TJbi Litt,
A . Fruàum ejus naturali exhibet magnitudine.
B & G. Birias fifturit dendrites , qüæ in hoe fructu fæpitlS
crefcuntj,' & inveniuntut divérfæ figura:, unde-& San&tes
quoque vocantur.
O E S E R V A T I O .
Variæ funt opiniones de génerâtione Vértùcis & Gummi
Juacca ; alii enini credunt a formids alatis præparari, un, ab
Apibus cera‘; alii autem fpohte ex arboribns profluere , quod
cum vero magis con Venire videtur^ ftatuunt ,àtque hæ iterum
arbores varia: funt toto çcëlo a fefé invi,cem divert , quaS
collegerunt- Valent, in hiftor. ßntpl. reform» pag- i j ö & feq.
Dale in Pharmac. p. 33 S* Pomet hiftoire de Drogues. P-Jpi:
inter Botanicos occurrunt Hentändes, Rajus, Baubtnus, Cleye-
Yks. Herrn amius,• al iique, qui dehifee commenta«1 funt, ßc
ex prioribus colligi poffurit laudatis fcriptoribus. Oipnes autem
illæ arbores ab ilia Rumphii’ péhittis divetfö funt, u« id
‘ex examine mihi conftitit,
C A P U T QU ADR AGESIMÜM
Q Ü I N T U M.
Arbor Toxicarià: Ipô.
NÔü inveni haftenus hornbilius, ac deteftabilius'.
toXicum, quöd ab u lte producitur vegetabili,
quam qüod ex hac lacfcëfeentë colligitur arbore:
Laftefcëntem voco hanc arborem, quum fuccum
fùndat ex fufeo. rubrum, uti precedences lafteum
dänt: Illiüs autéin verienofiïs fuccus e'ft,quo Indi per
totaiïi aquofam Indiairi potiflimum gloria«tur, oc del-
ghruiii arma elüdunt, quemque' milites n o t e quondam
mads timebänt, quam tof menta bellica ac bombardas,
éius autem natura & antidotis hodie magis notis ac de-
tê£6i's'7quàM an tea ybon ica höc timentf venenum ,ne c
tahtr sitimatur: , - i. A
Vera hujuS ärbbris formé pludmis lghotaelt-, quum
prUdens natura n'oeiväm hanc arborem procul ab ho;-
minum habitationibus feparaverit, & in ignotis monti-
bus & folitudinibus locaverit, quörfum Morales in--
Colæ vix pervènire poflunt 3 fed illud aceipiunt vene-
mim a feris montium incolis, qui veram arboris for-*'
mam non poflunt Vel notent defcribere. Credibile
ënimeft. fefe haric arborem ; quantum poffint 5 hto-
ralibus ac peregrinis cëlarei Immö D. Cornells Speel-
mafi, qui circa annum 1670 per quatuor awnos bellum
fteflft m Celebes redone, ac tandem fuperbam M
Macaflarenfluni nationem fub fuum redüxit mpenumÿ
infe veraiii hujüs arboris figuram.nec ejus notitiam
detegere potuit,- fed demandabat Maximüiano de J ojiq
qui præfecius fuit novis fub inperio redadfcis ditioni-
bus ; ut omnem navaret operam, ad hujus arboris noti-
fciàm fibi compararidam... . ; . u. ■ ^
Ab ipfb nihil äliud ltitellexi nifi modum colligendi
venenum iftud ëx hac arboré , illudque praeparandi
atqhe ufurpahdi, nullafn vero arboris formam^ qUäm
isbrtea delcribam; Anno dein 1681 D. Cops Senator
Extraordinarius Indiæ, tum àùtem Macaflaræ præfe-
Êtüs; continuis meis prëcibus nort tantum altîorem hujus
arboris notitiam j fed ëtiàrn ejus famos j ac .colle-
öuni mihi transmifit ex haç arbore venenum. Duplex
invenitur hæc arbor,mas iiempe & femina,ac primo
rsTnülös & venenum feminæ per figniferum députa^
tum aceerfit ex unica arboré, qu« repentur in Man
regiörie circa • pagüm Sudÿan.
Àltefi
«iwelke de JiofjèTls en regen-dfóppels van dezen boom af vallende
op de huid veroorzaken, en wegéns deprefentie van
den Caymdn dewelke daar oridér 'zig bakert. Ik verflad
ook dat Rattgaas in ’t Javaans biet de bult of knobbel„
die den Caymdn Voor op de neus beeft, waar mede zy de
'rmpeligé vruchten dezes booms vergelekent en.daar na
■ gettóemt hebben.
De 'zes-en-tachtigjle Plaat
Vertoont een Tak van de Verlak-boom. Alwaar Lett.' '
A, Deszelfs vrucht iu zyn grootte verbeeldt.
B en C. Tweefieenen,&ié in de vrucht gröeyeti, en daar vaii
Sangitès genaamt Werden,
AANMERKING:
Verfcheide zyh de gevoelens omtrent de generatie van he|
Vernis •, en de Gom-Lac ,.het welk zommige meenen dat de gevleugelde
Mieren bereiden, gelyk het was door de Ueyen gepre-
pareért wert; andere ftellen , hét geen ook het waarfchy nelykfte
voorkomt , dat hét van zelve uit de hoornen vloeidt, en deeze
zyii weder zeer verfchillende, welke by een vergadert hebben
Valent. in zyn Hiftor. fmpl. reform, p. 176. en de, volgende.
Dole in zyn Pharmac. p. 3 3 5. Pomet in de Wflotre de Dro-
gues Pag Z73. onder de Botaniften zyn Hernandes, Rajus,
Baubinüs, Cleyerds, PLeniianmis, en andere, die daar gewag'
van maaken , Welke uit dé eerfte Sëhryvers ligt te vinden zyn j
dog alle die böomeri verfchillen van deeze, die by Bumphius
voortkomt, zo als my zulks by onderzoek gebleken is.
XLV. H O O F T S T U K .
Mitcaffarfihe Gift-Baom.
Ï’ K hebbe tot nog tóe niét gehoort van een febrikkelyker ett
fnooder vergift, ’t welk van eenige planten komt, dan
’t gerne deze. zooffe van Melk-boomen uitgeeft. M
noem bent een Melk-boom , om dat by een bruin-róode zap
uitgeeft, gelyk de vóórgaande baar witte melk, zyndedit
Zap deïi nieefieri tróts der Indianen door gantfeb Water-
Indien-, waar méde zy de Nederlandfcbe wapenen durven
tergen, en waar voor de Soldaten ee^yds banger waren,
dén vóór ’t Kanon enMusquet, doch wiens aarden
tegenmiddelen beden'sdaags beter bekent zynde , dan té
vóóren,-werd bet Zelve nü zo niet meer geacht ofgevreeft'.
De fegte gedaante van den zelven boom is m'eeft onbe-
kent, óm dat de vóofzigtige natuur dit Jnoodegewas verre
va?l de wooningen der menfeben a f gesondert, en in dé
onbekende gebergtens en wildernijfengeplaatjl beeft,daar.
been’en de Sirand-wóonders niet wel können komen, maar
hetzelve ontfangèn van de wilde Berg-woonders, die de
eigentlyke gedaante niet wél können, nog willen beduiden'.
Want bet is ongelooflik 3 datze dien boom voor de 'Strand-
Woonders en vreemdelingen zo véél verborgen houden, als
zy komen. Zelfs de E. Heer Cornelis Speelman, dewelke
omtrent bei jaar 1670., by de vier-jaren op't land
Celebes geoorloogt, en eindelyk die ftoute Natie der Ma-
cajfaren teènemaal ondergebragi beeft, konde evenwel tot
de regte kennis van dién boom niet geraken, doch liet bevel
aan Maxmiliaan de Jong, zynde geftelt tot Prefik
dient óver de nieuwe Conqueften, allen mogelyken vlyt
aantew'enden, om kennis van dien boom te krygen.
Van dén zelven héb ik anders niet bekomen, dan de
manier om bet gift uit dien boom te verzamelen, te prepareren,
'en zyn verder gebruik, maar niets van de gedaante
des booms, ’t welk ik bier na ftellen zal. Einde-
lyk 1681. beeft de Heer Cops, Extraordiharis Raad
van Indien, doenmaals Prefident v#nMacajfar, opmyn
inftandige aanboudinge my .niet alleen nader berigt van
dien boomi maar ook deszelfs takken, en 'vergaderdgift
toegezonden. Het beftond in twee zoorfen: Namenüyk
bet eerfte waren takjes en gift van een Wyfjes-boom,de*
Welkazyn E. door een exprejfe gëcommandeert Vaandrager
heeft laten afbalen van een eenige bóonij dewelke in 't
land van Marus omtrent de Negory Sudijan ftaat:
De