pagationis eft cauflä, prater hanc enim circa adesvix
plantare eas vellent : Arbores ha in Septentrionalibus
infulis, ad prefer tirtv in Bima & Baleya , majöres funt,
quam hie in Amboina, & quidem tam crafle ac Man-
g if era arbor: Quumque ibi in orientalibus anni tempo-
ribus äer fit ficcus, fruftus ibi quoque maturefeunt,
quod contrarium eft anni tempori Amboinenfi,.-
In Horti Malabar id tom. x. Fig. 50. arbor ha c fru-
öusque deferibuntur nomine Malabarico Ambalam,
Bracmanis Hw/u Ambado cum viribus - medicinalibus
adjedtis, qua hifee ineplis quoque funt nota : Quod
nempe ejus radices fupprefl'a moyeant menftrua., fi
per nodiem partibus pudendis intrudantur, quodque
cortex cum acidocodtus ladte,vel ejus fuccus cumO-
ryza codtus & mixtus, vél ad offas preparatus, &come-
ftus conducac iis, qui Dyfenteria laborant; quodque
lignum aqua incodtum & propinatum, Gonorrhaam
curet ; Horti Malabafici Adnotator DoBqr Arnoldus Syen
arboremhanc reducere mavulc ad Manga genus, fed
ab hac nimium differt ; quamvis Bracmanum nomen
-Ambado, cum Canarenfium Ambo, Perficq Amba,
. qua Manga nomina funt, quodammodo convenlat.
en zo ligtgroeyen ,ja vol/laagen hoornen worden; en dat zyn
ook wel de voornaamjle- redenen pan baar meejle voortplanting
, want buiten dezelve zou menze omtrent de buiZen
nauwelyks plaats willen geven: Dezen boom wen op di
Wefler-eylanien en vdormmentlyk op Bima en Baly, veel
grooter dan alhier in Amboina, en wel zo dik als een Man-
gas-boom; en dewyl bet aldaar in.de Oojl-mouJJ'on aroog
weer is , zo werden de vrugten ook aldaar ryp contrarie
bet Amboinfebe zayzoen.
In Horto Malabar. tom. 1. Figur. 50. wen dezen
boom en vrugt befebreven onder den Malabaarfcben naam
van Ambalam, in 't Braminees Hudu Ambado, met by-
voeging van eeriige medidnale kragfen , dewelke mede by
deze Inlanders bekent zyn: namentlyk dat de wortelen de
verjloptemaant-Jlonden verwekken ,wanneeyrfe een riagt in
de vrouwelyke gelegentbeit gejteeken werden: dat ook de
fcborjfe, met zuure melk gekookt ■, of bet zap daar van met
rys gemèngt, en tot koeken gemaakt, met voordeel te eeten
wert gegeven de gene, die de roode-loop hebben; en dat ook
bet .bout in water gekookt en gedronken, de Gonorrhsam
geneejt: den Annotator , D. Arnoldus van Sye, zouw
dezen boom wel willen brengen onder de geflagten van de
Mangas, dog daarze al te veel van verfcbilt-,/hoewel den
Braminèezen naam Ambado met de Canarinfe Ambo, en
Ferfiaanfcbe Ainba, ( ’ï welk naamen van de Manga: zyn)
eenige overeenkomfl fcbynt te hebben. .,
E X P L I C A T I O ,
Tabuhe Stxagcfimn,
U Y T L E G G I N G
Van de Sefiigßc Plaats
Qua ram um exhibet Condondi fioribus fruftibusque jünlori*
biis onüfti. ' * _
A. Racemi fioriferi partem fift.it majori forma, expreflam,
ut flores melius diftingui poffint.
B. Fruäum majorem feparatum.
O B S E R VA T I O.
Mangs affin is, flore pärvo ftellato, nucleo majori, ofieo,
hsc arbor a Syen vocatur in hotis ad H. Malab. part. 1. ubi
reliqua vide pag. 92. & Prilnüs Americäüus öfficulo magno
ex-filamentis lignofis redculatim conflafö Plukn. Almag. p.
307. & Pbytogr. Tab. 218. Fig. 3- & Myrobalanus folio
Fraxini alato fruftu luteo, officulo magno fibrofo Sloan. Ca-
tat. PI. Jam. p. 181-. item Myrobalanus minor folio Fraxini
alato, fructü purpureo, officulo magno fibrofo ibid. p. 182.
item Prunus Brafillenfis früclu racemofo ., ligno intus pro
officulo Ray ibid. pag. 182. ut docet Plukn. in Mantijf. p.
156. tres has arbores cum hac convenire. Et Condondong-
boom feu arbor ä Valent, pag. 170. vocaturi
Dewelke vertoont een Tak van de Condondong-Boom met zyn
bloemen en jonge vrugten beladen.
A . iVyJl aan een trosje der bloemen in grooter' gedaante.
B. Een vrugt afzonderlyk in grooter gedaante.
A A N M E R K I N G .
Deze Boom wert van Dr. Syen in de aantekening op de Hortus
Malabaric, genaamt een Boom gelyk aan de Mangas met een kleint
geftemde vrugt, en een groóte bouagtige kern, alwaar bet overige
verders zie , en is de Americaanfe. Pruym-Boom niet,een grotte
boute fteen uit btmagtigé verwarde vezels beftadnde van Piukn.
in zyn Àlmâg. pag'; 307. en in de Pbytogr. Tab. 218. Fïg. 3.
ende'Myrobalanus met een geVleugelt Effe^bladt meteen geele vrugt,
en een barde Jlèeriagtige kern van Sloan. in'zyn Gâtai, van de
Jamaifche gewaflen. p. 181. als mede kleine Myrobalanus met
■ bet EJfe- bladt, en een purpere vrugt en een vezelagtigejleen, p.
182. en Brafiliaanfcbe Pruym-Boom met een trosagtige vrugt, w»
binnen met bout bezet van Ray aldaar p. 182. zo air-Pluknet ieerf
in zyn MantilT. p. 156. dat deeze drie Boomen daar toe behoren.
Condondong-Boom wertze genaamt van Valent, in de befchry-
ving van Amboin pag. 170.
GAPUT QJJINQ.UAGES. PRIMUM.
Condondum Malaccenfe. Mudu.
......Aec Condondi fpeciesVaud multum differt trun-
GO jfbliis , ac modo;,crefcendi a præeédenti de-
feripta:, Folia autem paulo funt latiora, & ro-
tundiora, florefque itidem lqngis in racemis proger-
minânu qui funt parvi albentes, ac çomprefli flofcuji
ex quinque petalis parvis formati, frudtus autem a vulgar?
differt; ; Mudu enim hic forma ac magnitudine eft
mediocris Mangæ , ex rotundo-oblongus .inftar ovi
anferinï , hec externe ita gläber, fed tuberculofqs
ac verrücofus.. Color quoque non eft luteus, fed viridis,
inftar pomi vel paulo -magis flavus: Caro .eft pau-
ca ac mollis, ié p 'i t a 'jiqda .aut flava, aç vulgaris, fed
pallidaVvinofi faporis,unde apta quoque e ft, ut cruda
edi pofiit : In medio ceritr'6 locatur nucleus oblöngus,
compöfitus ex plurimis mollibus fpinis villisque in-
cricätis , quibus cüro exterior implicatur, func autem
folidiores ac duriores quam in vulgari, invenique
fæpius tales nucleos penitûs lignofos, nigrosque, arq
u e ’ita“ excavatos, aefi artificis manu elaborati fuif-
fenb: funt autem in Ambofna e xo t ic i, didtique nuclei
ex Celebé mihi tra'nsmifli erant. e contra Am-
boinenfes plurimàs gerurit molles ipinas, albican-
tes, quarum quædâm e'raht’ firmæ ac pungentes : Aliis
v 9 1 vero
L I . H O O F D S T U K .
Malacce Condondong-Boom.
D Ëze zoórte van Condöndong verfebilt van fiam, bladeren,
en mmiere van opgroeyen niet veel van èe
bier) voor. bef ebryeven gemeene 1 de; bladeren zyn «»*
breeder en, ronder , en bep-hToeyzel komt ook: voort aan tyn'
ge troffenzynde witte in een gedroegen .kleine, ,
en vari vyf kleine blaaijes gemaakt; maar de vrugt verJcbtU
wat van; de gemeene:, want deze Mudu is van grootte en
gedaante als een.middelmatige M a n g a te weten uit den
rónden wat lankwerpig, als een ganZen-ey, van buiten
ffok zo: effen niet, maar wat bultig, en met builen; de ko-
Ieur is mede niet bpóg-geel, maar regt appel-groen, of
wat geeider. Het vleefcb is ook weinig en week è -midsga-
ders zp: zy,ur nóg geel niet als dat van de gemef ne, viaar
Wat bleek 9 wynagtig.,:.en dierbalven bequaam opiraau't
’gegeten té kannen worden: van binnen in. het midden
gf zit een lankwerpige. korrel;:, gemaakt. uit: veele dorre
draaden of‘ ’ verwerd6 vezelingen, dan deze zyn vry omt
vaftèr en ’ barder als Je gemeene , en ik heb 'et■ zomtyts gevonden.
i zeer bouiagiig enjwart, als mede; zodanig nitge-
bolt als of 'bet dgor.kpnjl met menfeben banden waaregf
febiet: dog deze zyn bier in Amboina vreem\,,endefp-
korrels waaren my van Celebes toegèbragt, de Amboinjw
daar en tegen hebben veele weeke en ‘witte doornen , m “““