■lilBoek. X X V I.Hooß/l. AMBOIN'SCHE K R U Y D B O E K . 2x1
•tifllmis conftans craiïis venis, elaboratu difficile, nec
per longitudinem fefe findens, elegantes tamen exhi-
bet écamplos afleres, qui in menus & ciftis, fi por
litæ fint, dégantes repræfentant venarum flexuras,
& concolores fiant, unae merito rubro præferuntur,
•fi vitium non haberet hoc lignum , quod humorem
adtingens, viridem adquirat colorem*
Nomen. Latine Lingoum Saxatile. Malaice Lingoo
Batu, nop tantum, quod faxofis crefcat locis, led
quod lignum multo durius ac folidius fit reliquisprio-
nbus. Amboinice dicitur Nala Pate, Nala Pata, &
Nala Hatu.
Locus. In cunttis crefcit infulis Amboinenfibus &
Moluccis, non autem ita circa ædes ac binæ priores,
fed in filvls & montibus.
Ufus. Hæc fpecies optimum præbet tigni lignum ,
ad trabes, portes, & afleres : Hoc Lingoum fundum
petit in aqua ob ejus gravitatem, quod in prioribus non
ita obfervatur.
’" j -aynue,jcooonearaay-
mgen van aderen vertoonen, en van eenparige coleür zyn
daaromze met reden beter dan bet roodegeacbt worden, in-
dienze de fout niet hadden , datze vogtigbeid rakende. zo
ligt groen wórden.
Naam. In 't Latyn Lingoum Saxatile, in 't Maleyts
L-mgoo Batu, niet alleen om dat het opJleenacbtige plaat-
- z.en wajt, madr 'om, dat bet hout veel barder en maffyvér
p 5. dan a<™ fevwrige, op Amboins Nala P a té , Nala
r a ta , en Nala Hatu.
Plaats. Het waftin alle de Arhboinfcbe Eilanden, en
Moluccos, niet zo familiaar by de Woningen dér meri-
fcben, gelyk de twee voorige, maar in de Boffcben en gebergten.
■ ' m 6
Gebruik. Ditgejlagt geeft bet befte timmerhout tot gróf
werk, balken, ftylen, en planken, dit Lingoo zinkt in
t water wegens zynefwaarte , dat de andere niet en doen.
C A P U T V I G E S I M Ü M
S E X T U M.
Bintangor Maritima. Bintangor Laut,
QUam pulchra etiam hæc arbor eft quoad foliatu*
ram ac flores, tarn inordinatus ac fqualidus eft
"ejus truncus, cortex, & externa facies 3 quum
peculiarem habeat crefcendi modum, ita u t, fi vete-
res Poëtæ hafce frequentaflent infulas, materiam ip-
fis fuppeditaflet fingularis Metamorphofeos , videtur
enim quafi agricola, qui aliquid quærit* v e l'ex mari
petere ftudet, id quod amat, Temper enim ejus radices
ad. filvarum oras tantum excurrunt, necumquam
ultra paflum extra.illas fefe in litusextendunt,trunco
autem fiio ita prominet, acfi continuo in mare prola-
beretur, quod tamen nunquam fit, quum fit fatis fir-
mus. ; I . - ' - ; . ' V; • , - ■ 1 ^ • • ,
■ SMitora fintprærupta ac declivia, oblique ac magis
erefte locata eft hæc arbor, fi vero lint plana 3 ita
inclinât, ut v ix fub ea decurrere quis point 3 ac Superior
tantum trunci pars parum fefe erigit j ita ut
ejus viridis modo coma fupra aquam fefe extendat,
& jucundum præbeat fpeftaculum, fi attendamus, quo
Audio hæc arbor tentet vel toto vel ferni inclinato
trunco marinam confpicere aquam, acfi illam blfa-
«cere v ellet, comam tamen fuam ita confervat,ne ab
■ •ipfa conipurcetur.
Arbor ipfa eft vaftiifima, tarn craflo conftans trun-
■ co, ut fere nulla ipfi fimilem quoad craflitiem gerat,
atque hic, uti diétum e ft, nunquamerigitur,fedlem-
per inclinât, ejusque cortex eftcrafliffimus, rugofus,
fcaber, & irregularis ,-qui pam fordidus e ft, ac cujusvis
Lamii dorfum; eft enim fqualidus, niger, crafliis, in-
que ejus fifluris aliquid flavi apparet inftar gummi,fed
raro tamen. Paucos gerit majores ramos, fed tantos,
ut horum quisque truncum fere referat, hi autem
fefe dividunt in plurês alios rugoibs &hodofos ramos,
qui omnes denfam gerunt comams
E contra folia omnium elegantiifima fiintjquæ inveni- '
uhtur, plerumque pâlmam vel ofto longa pollices, quatuor
vel quinque digitos lata,in junioribus arboribus lon-
eiora & latiora, læte viridia 3 feu ex flavoviridia, in-
ferius magis lutea, glaberrima,crafTa, aefirmainftar
inembranæ, fuperius fubrotunda ac parum fifla, feu
bifida 3 inferius magis angtfftata: 'Nervus médius ab inferiore
protuberat parte, ubi triangularis & acutus eft,
non autem in fuperiore folii parte, parallelis porro
folia confiant actenuibusobliquisquevenulis pertexta
funt adeo mollibus, u tv ix ta&u percipiantur, quæ
cruciatim oppofita fu n t,quatuor fimul, fi numeren-
'tur:
Racemi floriferi in fummis progerminaüt ramis ex
foliorum alis irigentes & extenfi, hifee infident flores
•qui primp capitula funt albicantia, longis fuftentata pe-
■ dunculis' albicantibus,referentes Pomorum Europæo-
rum flores, fed majores, quorum pedunculi cruciatim
quoque fîti funt: Flores ni compofiti funt ex noveià
■■ Tom‘ U i vel
XXVI. H O O F T S T U K ,
De Zee-Binïangor-Boom.
Zofeboon dezen boom tan loof en bloemen is , zó lef-
fykis by van ftam, fcborjfe, en uitiérlyk aanzien,
hebbende daar by. een zeldzame manier van waden ,
zodanig dat, indien de oude Poeeten in deze Landenwaren
geweejt,zy aan bèm f t of baddén gevonden tot een rare Me-
tamorphofis , want zyfcbynt een Landman te zyn en
na iets te zoeken, ofte kyken in de Zee, dat by bemint,
om dat by altyd met zyne wortel aan de rand van bet Bofcb
Jtaat, durvende niet eenftap daar buiten op de bloote (irand
komen, en voorts met bet lyf hangt by zodanig over den
zelven in de Zee, als of by alle ommezien vallen wilde,
daar by echter geen noot van beeft. .
Als * ftranim fleil afgaan, Mjlaatbyfibuimenmeer
opgeregt, maar op vlakke firandm gaat by zodanig leg-
gin datmen gualf. o nderbnidmr kan kruipen, enjlegts bet
voorjle deel van sk n flm regt by wat opwaarts, L by
effen zyn jeugdig loof hrnen’t water bout, in fomma, 't
1 ’ “ f ™°r een ievir dezen boom
K r ’ 1Is ™ t .m g ebeel‘ > V met een balf neiergebogen,
en als kroelenden Jtam bet Zeewater te bekeken: alsof by
daaraan neken wilde, en echter zyn kruin zidaniibewLn,
datze van bet zelve niet befpat en werd " ®
Het is een groeten Woejlen bom, m t een zo dikken
Jtam, als men eemge andere ziet, alsgezeet, nooit tegt
over eind Jtaande, maar altyd voor over bellende, met een
zeer grove,ruige,en mtfatzoenlyh/cborffe, zolebyk’als
eemg Haymans rugge zyn mag; vuil, fwar t, dik, en
iels geels, als een gom,
üocbzeer febaars. Hy beeft weinig hoof Makken, waar
B f f T * eetgeieelenfiam verbeellen kan, maar dezelve
verdeelen bun in veele andere ruige knoellige takken alle
met een digt loff bekleet. J s
De bladeren daar en tegén zynvandefcbóonlle, dié mén
Vinden mag, m t gemeen eenfiaanie band f f acht du t
»mfanX, Vier amf'vingers breed; aan de jonge toornen
zyrae langer en breeiet, jeugdig ffgéel-groen;iocbvan
( a t S S S S S "ƒ .ƒ ? oneimggeklaoft, achter wat toet
/mallende, de middel zemmejteékt onder verre uit, al-
waarze drtekamtig en feberp is, maar boven niet, voorts
over dwers zynze doorreegmmet zeer fyneenevenwyüige
p e t je s , die men qualyk voelen kan, zyfiaantegdmh-
kander met bun vieren iii t kruis; ■
De bloemdragende troffen komen aan ’t vóoffie der taks
km, cis uit den je bm der bladeren; gróót enwyduitge-
fpreit, daar aan komen de bloemen, zynde beril amtt.
S S ^ JV S ’ fieelen, zeer geljH bit appel-bteizel in
Europa, doch wat grooter, met bunftcdenook in 't kfuis
gemaakt^ uit negen f f tien fpierwitte ronde, balf bolle,