lM k ,X L . Hoofdft. AMBOINS
fpraina quoque func nigra inftar præcedenti;s , fed
aulo minora i,; rotundiora, & magis fulca: Inmaturi
P ulfr fru£tus nigrefcunt, vficcatique diu fel-varipos-
iant uti fæpe fit ob rafam illorum formam : Fru-
au s’cito maturefeit, atque e pedunculo decidit, ita
.. médius ftilus folummodo in ramo remaneat,
c fruftus in terram deçidens frangatiir, quum tu-
bercula .uti. diftum eft , non firmiter iibi inviceni
lint nexa, unde, fi fere Tint maturi-, pilofa Saguer'i
arboris, textura obvolvendi lunt tali modo^ ut feade-
ve.nequeant.
fiomn : ■ Latine Anona tuberofa five crifpa , juxta
Malaicenie. MafioaPb Puvoa-, . omne enim quod cri-
fpum vel tuberolum e f t , a Malaicenfibus ,vocatur
Papua , a circinnatis crinibus Papouenfis po.puli,
cætérum quoque nominatur a Ternateniibus Atis
& Boa-Ati, quod forte, debet elfe Boa-Hati h. e.
frudtus,cordis;a forma, & a.Javanis Sirikaya.
Loops: In Amboina fruétus hic antea fuit ignotus :
ac rioftro tantujn innotuit tempore per transporta-
tipnem ex Ternata. Ubi quoque non indigenus., ha-
betur fruftus, fed putatur ex Batavia ibi fuiife translates,
quique hodie in Moluçcis.fatis eft multipli-
catus, ubi arbor quoque fertilis e ft, fed in Ambpi-
na- pigra eft, tarde provenit, ita. ut hasc arbor
quinto demuin* anno fruftus produçat, paucos fiic
gerit ramps, nec magnam, ubi etiam crefcit, adtin-
|it fene&utem, aliique cito dat lociim arbori.
Ufus Hie fruttus non nil! crudus ufui infervit,
muito enim .dulcior, fuccolior, & gratipr eft vulgari
Manoa , .yixque fatiari quis.quara.. eo poteft , fique
Americana Anona talem quoque haberet faporem,
turn Hifpani „Criolhos, qui illam delicatifilmam pu-
tant, jufte cenfevent, dumque cito , uti di&um fuit,
maturcfcuht , . non diu quoque confervari poflunt,
quin deCidentès frangantur. ; egregium praebet fpe-
ctaçuïum feu confpe&um, fi aliis.,cum fruftibus men-
fæ mponatur,. quum læ.te yiridem, licet fit maturus
fru^us,;retine.at' ç o lo r em ,atque.aliis inmixtus fru-
£tibus ranam quodammodo re fe r t,. fique hæ' ampu-
tentur arbuicula;, a.tque a perennibus denudentur ra-
mulis inftar vitis , fertiliores funt, fæpiusque. de-
purandæ -funt, '.quia affidue ab ardentibus & ruben-
tibus formicis inreftantur.
E X P L I C A T I O
Tabules Quadragefimce Sextce,
Qua ramum éxhibet Anona tuberoße , ubi Litt.
A. Florem.
B. FruQum diffeUum.
C. OJfuulum feminale dénotât.
O B S E R V A T I O ,
C.HE KRUYDBOEK. 139
in 't geheel na roofe-voater: de zaaden zyn mede fwartals
die van-da voorgaande y dog een weinig kleinder, ronder,
en bruinder: de geheel onrype vrugtenafgeplukt, <jyerden
fwart, en vien kanze opgedroogt. lange bewaren, gelyk
wel gedaan Word wegens üare zèltZaniegedaante : de vrugt
word Jchielyk ryp, en valt dan van bare Jleel af, zoo dat
de middeljle kegel daar maar alleen blyft bangen, en d,e
vrugt, op' de aarde vallende, breekt aan-Jlukken, om dat
de knobbelen, als gezegt, niet vaft aan malkander zitten,
en daarom , alsz.e ten naajlen by rypzyn, moetinenze met
eenig bayrig gewafcb van den Sagueers-boom zodanig be-
Winden ,, datze niet, komen af vallen.
Naam : Latyn Anqna cnberofa, live crifpa, na het
Maleitfe Manpapa-Fuwa, want al wat gekrult of knobbelig
is, dat werd by de Maleyefs de naam gegeven van
Fapua, en dat na de gekrulde bairen der. Papotsfe volkeren,
anders werdze ook genaamt, in ’t Ternataans Atis ,
ew Boa-Ati, 't welk mijfebien beboorde te zyn Boa-Hati, dat
isbert-vpugt, na bare gedaante, en in ’t Javaans Sirikaya.
, Plaats: Jn Amboina is deze vrugt voor dezen-onbekent
geweeji, en by onzen tyd eepft bekent geworden door overbrenging
uit Ternuteni: geen
Inlandje vrugten boud, maar meent, datze van Batavia na
derwaarts is overgebragt ,,zynde hedendaags in de Molukfe
Eylanden. al redelyk vermenigvuldigt, en ook vrugtbaar,
maar in Amboina komtze vry wat traag *ooort, zoo. dat de
boom eerfi■ in 't vyfdejaar vrugten gegeven heeft, hy krygt
alhier■ ook weynig takken, en. kornt,- waar by ook groeit,
tot geen hoogen ouderdom: mankende baajl weder plaats
voor een ander*
Gebruik: Deze vrugt dient maar alleen, om raauw
te eeten, wantze is veel zoeter ,znppiger, en aangenamer ,
dan de gemeene,Manoa, en men kan zig qualyk moede daar
aan eeten; en by aldien de Amerikaanfe Anona mede van
zodanige fmaak.is, dan zouden deSpaanfcbe Criolhos.^dezelve
voor de lekkerjle vtugt houdende) al wat gelyk kon--
nen hebben, en dewylze, als gezegt ,fcbielyk ryp ■ worden,
zoo kan menze ook niet lange ■ bewaren, of zy vallen aan
ftukken van malkander: zy geeft een fraay fpectdkel of ge-
zigt, wanneer menze onder andere vrugten op tafel zet,
om datze hun ligt-groene coleur ook in bare volle rypheid
komt te. behouden, en onder andere vrugten gelegt, wel
wat na een kikvors gelykt ; eii -.als men deze : boompjens
zomtyts watbefnóeit, en van bare oude, of jarige febeutjes
berooft, gelyk een wyngaart, zoo dragen zy des te-beter,,
en menmoet baar óbk gedurig af vegen en zuyveren, om datze
gemeenclyk met roode en brandende mieren bezet zyn. ■
U Y T L E G G I N G
Van dé Ses- en Veer tigJie Plaat,
Dewelke vertoont een Tak van de geknobbelde Anona vrugt.
Alwaar Lelt. A. de Bloem.
B. De öpgefnede Vrugt.
En C. bet Zaatkern. verbeeldt.
A A N M E R K I N G E.
Hsc eft Ata-Maram H. Malab. part. 3 - Tab- 29. uti ex
fupenoribus , conftac , cui . in Ray. biß. pl. tom. 3. p. 77.
dendr.. jungitur Anopa Fotiis odoratis , minoribus, fruttu
couoide ;- fquamdfö; parvb, dülci Sloan. Cat. pl. Jam. p.
205. & Anona Indica pomo viridi Herrn. Cat. H. L. Bat.
Item Anöna Indica poiri’o viridi Par. Bat. Pr. p. 312. Uc
&• Anonä Indica friidlu conoide ‘viridi, cortice fquamis, ve-
luti aculeate, nucleis -nigricantibus parvis. Plukn. Phyt. Tab.
J3S- Fig. 2. &c. a Ray. in biß. pl. p - 1650. dicitur Potni-
icra Indica fruftu conoide, fquamofo,, viridi: vide & Cafp.
Commcl. Fl. Malab. pag. 5. qui jneli.ora hujus arboris exni-
bet fynönyma, ■ quam qua-in Ray dendr. inveniuntur, qua-
que reftius.cipn.veniunc illi fp,eciei, qua Anona Indica pomo
violaceo ab Herman, in Par. Bat. pr. vocatur. Hac porro
. Herman, in Muf. Zeyl. pag 62. vocatur Anona fru&u
virefcente-, ciijus fynonyma aliafque fpecies vide in Tbef noßro
—Hl- Pag- 2i.Tuberofa Anonaa Valent, pag. 165. dicitur. Cum
Magnolia genere a Plumierio in-nov. pl. gener.p. 38. propofito
°c gepus quam maxime cönvenit, qüod & obfervävit Lin-
in H. Cliff, pag, »22. ubi & alia hujus generis fpe-
cies enumerantur.
Dit is de Ata-Maram van de Hortus Malabar, in het derde
deel Tab. 29- befciireven en verbeeldt, zo als zulks uyt.het
boven vermelde blyfcc; met welke, by Ray in zyn biftor pl.
tom. 3. p. 77. dendrol. gevoegt wert de Anona foliis odóratis
minoribus ,fru£luconoide, fquamofo, parvö, duld, vanSloanin zyn
Catal. van de Jamaice gewajfen op pag. 205. vermeldt, en de
Anona Indica pomo viridi van Herm. in de Catal. van de Leid-
febe Tuyn, en van de Pari‘ Bat: pr. p. 312. alsmede de Anona
Indica fruQu conoide viridi, corttce fquamis veluti aculeato,
nucleis nigricantibus paruis, van Plukn. in zyn Pbytogr. Tab.
135. Fig. 2.. &c. Vin-Ray in zyn biftor.. pl. p. 1605 wert ze
genaamt Pomifera Indica fruüu conoide, fquamofo, viridi. Zie
verders de Flora Malabarica van Cafp. Commel. p. 5 - die bee-
teré benamingen van deezè boom opgeeft, ais die in de dendrol.
van Ray gevonden werden, en die meer overeenkomen met
die zoort, die de' Anona Indica porno violaceo van Herman ia
zyn Par. Bat. pr. genaamt wert. Deze wert verders Anona
met groene vrugt genaamt van Herman in zyn Muf. Zeyl. pag.
62. welkers benamingen-en andere zoorten hier van , zie in
onze Tbef. Zeyl. pag. 2 r. Gèknobbelde-Anona wert deze
verders genaamt van Valera, pag. 165. Met het geflagt van
.de Ffagnelia van Plumier in zyn nov: pl. gen. pag. 38. voor-
géftelt, heeft dit geflagt groote gemeenfehap . zo als dit ook
aangemerkt heeft Linneeus in de Hortus Clffort. pag. 222.
alwaar ook nog andere zporten van dit geflagt opgetelt
werden. _ __
S i _ - XLL HOOFD*