edunt, nifi prius per aliquot feptimanas in aqua fue-
rirtt macerati, ac.priüs quaedam illorum portio galli-
nis obfertur, ut explöretur, an fine noxa illos come-
dere pöflinq. Recentia folia matütino colle&a tempore,
quum.a rore'madida lint', cum pauxillo falis & Limo-
num fucco contrita, acfie&fefcabiei, Cadeldiift®, illi-
nita, qu® cum pruritu proferpit, fi fórtiter illinan-
tur illam cutärtt. In UliafTenuous infulis aliiid addunt
folium mihi ignötum. In Baleya f®pe fit,utvacc®in-
prudenter h®c comedant fo lia , qu® inde niöriun-
tur: In fru&ibus. diu in terra proje&is & putridis ver-
miculi generantun
Pangii fiiaris fbliatura convenit cum femina, fed
nullos gerit fruttus, ac plurimum in Baleya occurrit,
ejus autem folia & cortex, vim habent magis nocivam
quam femina, unde & adhibentur ad pifces enecan-
dos.
Ütriüsqüe Pangii folia contrita, inque aquani pro-
jefta fquillas enecant , qu® tarnen innoxie edi pof-
luüt.
ten eerft eenige weeken in ’t water geweekt zyn, en dan
werpenze nog eerft wat voor de Hoenders om te beproeven,
of die bet zonder fcbade kunnen eeten» De vêrfcbe bladeren
’s morgens vroeg af genomen, alsze nat van den daamv
zyn, met een weinig zout en zap van Lemoen-Maas gewreven
, en op de droogefcburft, Cadel genaamt, gefmeert,
•bet welk met jeuken] zeer voortkruipt, eerft dapper gewreven
, geneeft ’t zelve. _ In de, Uliajfers doenze nog een
ander blad daar by, zynde my nog onbekent.. Qp Baley
gebeurt’i Xomtyds dat de Kqebeeften onvoorzigtig van deze
bladeren eeten, die dan daar van fterven. In de vruchten
, die tang op de grond léggen rotten, werden wormpjes
gegenereert.
. Pangium ’t Manneken is van bladeren st Wyfken ge-
ïyk, maar 't draagt gantfcb gèen vruchten, word meeft
op Baley gevonden , en is aan bladeren' enfcborjfe nog
Jcbadelyker dan -t Wyfken,, dierbalven tot dooden van
De bladeren ‘van een ieder Pangi gewreeven, en in ’t
water gefmeeten, dooden de Garnalen, dewelke men echter
zonder.fcbade eeten kan. ■
E X P L I C À T I O
'Tabula Ouinquagefim<e Monte,
Quæ ramurn exhibet Pangii, ex qxofrufttts dependent#
A. Frufium mäjoti exprimit forma.
B, Ejus officiel* feu nucleos fiftit.
O B S E R V A T I O .
Pangium a Valentino in Amboin. defcript. pag. li j . obiter
ctiam commemoratur.
U Y T L E G G I N G
Veen de - negen- en-vjftigfi e Plaat,
Dewelke vertoont eén Tak van het Pangium met zyn vruch*
A. Beduyt een vrucht in 't groot.
B. Deszclfs korrels.
A a n m e r k i n g e .
De Pang-Boom wert mede ter loops vermeldt by Valent.
in de befchryving van Ambon. pag. 113.
CAPUT DECIMUM QUARTUM.
Fruttus Mufeulïformis: Boa AJJueJfeng.
FRuótus hic videtur efïe ex genere præcedentis Pa«-
gii; Formant habet & magnitudinem çperuleiçon-
chylii dehiicentis , àc forte eft Pangium monta-
num hirtum, protuberantibus eininéntiis & conulis fi-
guratum inftar Pangii: A poftica parqe, qu® dorfum
refert , ad aliquam adneótitur partem inftar conchy-
liorum,atque ab ifta parte & ad fupremum &undique
ad acutum apicem fiflura eft, acli lefe apériret,in fu-
prema vero ejus parte operculum videtur adhæfifle,
quod 'per maturitatem decidit, uti in Pangio fit, in
interna- éjus parte bina crafliufcula Ik ficca apparent
fol Tola inftar labionim, quæ in inferiore fua parte craf-
fiffima furit j'atqu è ex plunmis ficcis filamentis intri-
datis cônftânt: In externa fruftus parte aliquando pris-
maticà fuhgofafubftantia reperitur inftar luberis,quæ
intet ficcàs rugas facile aiiferri poteft, quurn quædam
ètiam filamenta mollia fint: Siccum putamen-nigricat
cum cinèreô mixtum inftar Pangiorum.
Arbor ipfa ignotapènitus eft. Sicca ac vacua hæc pu-
tamiria.in Ceramæ litorè inveniuntur circa Camariam
& Hatifpam, uti & in Oma in fluviis prope Âboro,
rfëc incolæ nôrunt ex quanam dec.idantarbore,dicen-,
tes , pdr flumina ex aids rapi montibus.
, Nomen. Latine' haftenus mihi dicitur FruStus Mu-
fçùliformis, - & Malaice Êoa .Aftueffeng, h. e. frudtus
Çonchylii ex .ejus forma...Omenles huric Vocant Ay-
buàEtté.Ieû Ay Hoeameiie, h. é. Iruétum nigrum, multi
.autem non perfeftam habént coerulei -Çonchylii for-
mam,.fuperna.nempe’ parte planàm-, fed ab utraque
parte cömprefli funt, ita ut crafliores fint quam plani.
Quidam et-iam ad fummum acfuté, delinunt, unaque
pars brevior eft altéra.
’ XJfus ejus nohdum notus eft, fed-quüm rari fint
hi fructus , tamquam, aliquid curiofum aflervantur, &,
incolæ Omæ iIlôs*co!liguht, ut internam extrahant me-
dullam, quam clavis. pedum vél ulcerationibus illorum
inponânt, quas' curat;.
In
XIV. H O O F D S T U K .
De 'MoJJelformige vrucht.
DEze vrucht Jchynt. een geflagt. te zyn van de naaft-
vobrgaande P a n g i .Zy heeft de grootte en gedaante
, van een blaauwe-Moffel, dewelke gaapt, en is mif-
fcbien een berg Pangi, buiten met uïtfteekende rimpels en
kanten, gefigureert als de Pangi: Van achteren (datde
rugge wU.zyn) bangtze mede maar eenftuk weegs vaft,-
gelyk de Moffelen, en van daar af na boven, en rondom
weder tót aan ’t fpitzeeindü een openïtige, als of ze gaapten,
.doch daar boven op-fchynt een dekzelken geweeft te
zyn, ’t wélk-.door typ beid af gévallen zy, gelykaande
Pangi gefcbied, 'binnen ziet trien twee dikacbtigégedroog-
de blaadjes als lippen, die beneeden op ’t dikfte zyn, en
van veele gedroogde draadjes in malkander verwert be-
ftaan. Buiten om ziet men zomtyds nog bangen een per-
ßge voozéfiibftantie, .als kork, die men ligt iujfcben de
gedroogde rimpeltjes kan uithaaien, wanneer men ookbe-
vind, dat zommige draatjes nog week zyn. De gedroogde
fcbaal is fwartacbtig , met wat graauw , gelyk de
Fmgi-vrucbt.
Den boom is nog onbekent. Men vind de dtooge enleé-
ge fchaalen op de ftrand van Ceram , omtrent Camarien
én Hatifoa, als mede op. Oma in de Rivieren by Aboro,
zonder, dat . de. Inlanders, weien, té .verbaalen, van wat
boomen datze komen, zeggende alleenlyk, datze door de
Rivieren van t b'ooge gebergte afgevóeri werden.
■ Naam. Byprovjjié/magze in ’t Latyh beeten.Fruftus
Mufculiformis,. of in ’t Maleyts Boa Afiufleng, datis
Moffel-vrucbt -, na bare gedaante. Die van Oma noè-
menze Ayhua Ette of. Ay Hoea Mette, dat is. fwarte
vrucht, veele hebben niet de volkomen fatzoen van een
bjaauwen Moffel, te weten bovenwaarts plat, maar zyn
van vooren en achteren gedrukt, datze dikker zyn, dan
breed. . Zommige loqpen ook na boven fpits, en de eène
zyde is wat korter, dan de andere.
, Hei Gébruik is nog niet bekent, behalven dat menze
wegens baar zeldzame fatzoen tot een rariteyt bewaart,
en dat de Inlanders van Oma weiten te zeggen, datze
deze'vruchten zoeken .om ’.t binnenfte nièrg daar uittekfy-
en,, en op krabben der voeten,'.of verouderde zeeren der
eenen te leggen, en die te geneezen.
,In