anno 1693, ex quibus eogmovieffe ex arbore * quæ
Po'rtugallis 'Carcapoéli, QurcaS,&. Çannûcorca y öcgtur,
cujus fruftus muriai & faccharó cónditi per tötarri In-
diam deferuntur s ut locoTamarindi mfurpentur, hinc-
que etiam Tamarinio Ceylon vocantur. Ejus autem
gummi adduftum nihil minus referebat* quamflavum
gummi feu Guttam Cambodja, fëd forte genuinum npn
accepi* nam aquæ infufum nee liquefcebat nee tin-
óturam exhibebat, dentibusque contritum erat len-
tum inftar Gummi Ammoniaci. De ejus tin&ura nil
quoque Baleyenfes fciunt, quibus hæc arbor Badongb
vóeatur , cüjusque fruflus ibi potius quam Tamarindi
ufurpantiir, eftqué arbor ibi altiffima, plurimis gau-
den§ ranns, quai in areis ÔÉ prope jedes crefçit &*co-
litur. . 1 ’ ; 3 - ’ V , -
Apud Cbrifiopbi Acoftam nulla tiüôfcuræ ejus vel
gummi fit mehtio. Noló riegare, eandem poflidëre
viïtutem purgantem ac Gutta Cambodja, fed tum dè-
cem forte tales lafteos fucços enumerate poffum hic
in Amboina èrefeentes, qui vim quoque purgantem
habent, an inde ergo Gutta Cambodja vocairentur,
quænanyhæc effet in re Botanica çon^ufio ?
O B S Ë R V A T I (3 .
Gùffimi hôc Cambogiùm officin. a Dale in Pbamacol in 4/0.'
bag. 557. vóeatur , j qui varias de hujus gummi generatione
recenfet opinibnesynec non âu&ores, qui vario modo déno-
minarunt ad defcripferunf arbores, ex quibus colligi. putant
hóe gummi, quod variis ex lods<adfertur, & in Zeylana re-
gione itidem reperitur/ubi ab Hermamo fuit obfervata in arbore,
quæ ipfi Arbore Indicà Gummi Guttam fundens.frudu
dulci rotundo, Cerafi magnitudine, Carcapuli Acoflæ Muf ZeyU
fag. 16. Sc Thef.noßri Zeyl fag. 37. ubi varia, hujus arboris
collegi Synonyma cum delcriptione ac viribus, medicatis >
yide 8ç Comme/. Fl. Maläb. f . 6*
C A P U T QUADRAGESIMUM
S E CUNDUM.
Adnptatio ad Sanguinem Draconis.
IN India mihi tres obvenere r es , quæ pro Sanguine
Üràconis habentùr, & omnes fpeciem ficci fangui-
* nis., in duram compadti maffam referunt, .quæque'
ex fententia'mea oirmino.inter fefe differunt, acforte
etiam ,ab illo , qui in Europæorum Pharmacppæis fub
âll’o nomine yenalis ’ proftat, . funtque fubfequentes:
Prima Sanguinis Dracqins fpecies, hint früfia in magnas
de parvas placentas formata. Seconda funt capitula,
ficcis foliis ohyoïuta. Têrtia eft mixta fubftantia
forma pilei,faccharicónici,vel bbtuföriim cpnorum,
atque.hæ tres. formée in.’ÖriëntaU.hac India compofi-
tæ Tont,' & notas Malaicö nommeDjerejinangfeu Dier-
nang, ‘dë quïbüs ilia adnqtdbo , quæ ex relatu fide
.dignorum teftium. edqftu^ f u t . . . . . . . . .
- Fripia. ■ icaqaèj^i:.' îyji%âns ',I^ rp ^ ;é x billis,
diverfis conftans placën’tis, 'qóarüm una fpeciesm
jnagnas rotundasqüe formata eft placentas, pollicem
•yeRbinos digitos drâlBs ' f a; femi. üsque in . totum ne-
dèm latgs.i, înæquàles-,' externe nigricdntes .feu.obïcu-
r’ë fufeas, interne le;k.'r^^parpurafcenteS^ intermix-
to nigro colorë, & fplendentes, in quiqu’s paleæ quæ-
dam feu lignorum ramënta apparent; carbonibushæc
■ maffafinpoüta, gratutfi'fpnatQdórem,fëre inftar^era-
zfiin, magis
busdaim Maleyenfibus Cóminjdn Merd, h. e'. Benzoin
rubra,fed erronee vóeatur, veraenim CominjanMera
vidètuï fpècies effe'Benzôis',"-pùfa &:fëmi-pelludda
inftar fuccini rubri, fëdjn.agis rubet, parbonibusque
inpqfita odorem fpirat .Dammarce Selanicoe.,. nec fhar-
'ids rüfirp tingit1 cplörë." v v ■'
» ' Altera' IjDèdes ’ fuift " quadrate^ & parvæ plaçente,
f' qüinqùe yel lex digitos longæ , unum craffæ, irrégu-
•jS^és?&'fiiiüofæ^ externe'(moque ex nigro füfcæ ; in-
teme ;maxi]Qie purpuralcentes,' puræ, nec ullis mixtæ
aan ik bemerkte; datzè waren van den boom bydePortu-
geezen Carcapoeli, Curcas, en Capnacorca gqnoamt *
'waar van de ingeleide vruchten door geheel -Indiè'n vervoert
werden. Om voor Tdmaryn te. gebruiken, en daarom
Ook Tamarinjo Ceilon bieten: ~ Maat bei Jiukje mede
gebragte Gom werd niets minder bevonden, dan geele
Gom,',, of Gutta Cambodja ie zyn, of (kmofi betypreg-
te niet bekomen hebben, want bet wilde in h water nog
fmelten nog verwent en was onder de tanden taai,gelyk
Gummi Ammoniacum. Zo is ook van bet verwen by
de Baliers niet bekent, alwaar dezen bom Badong biet,
en wiens vruchten aldaar liever dan Tumaryn gebruikt
werden, werdènde eén zeer Mógen en wel getakten boom,
in de er f f en en by de buizen onderhouden:
By Chriftöph. a Cofta is van bet verwen n'og vanbei
gébruik des Goms ook niets vermeit. Ik wil niet ontkennen',
dat bet dezelffiepurgerende kragt beeft, als Gutta
Cambodja, maar dan kan ik wel 10 melk-zappen bieyin
'Amboina tóoneji, dewelke mede purgerent zyn, en zoude
men die alle Gutta Cajnbodju noemenwat zoude dat voor;
een verwerring in. de. Kruydkunde geven.
A A N M E R K I N G .
Deeze Gom weit de Cambogium der Apotheeken genaajnt
van S. Dole in zyn Pbarmacol, in, 4to.fag, 3 57, die verichei-
de gevoelens opgèeft over den oorl^ronk van deeze gom, en
verfcheide Schryvers aanhaalt, die qp yeriqjjeidó wyze be-
fchreven en benaamt hebben de boom.en, waar uit zy me,en,en
dat deeze Gom vergadert wert, het welk uit verfcheide plaat-
zen komt * én in Zeylon ook voorkomt > ajwaar het van Herman
ontdekt is iij een boom, die hy no,emtOoflindifd)je boom,
die het GirnmiGiitta geeft, met róndp zoete vrackten,alseen
kers in de gróótte, in zyn Muf Zeyl pag♦ . z6. en. komt vóór
in onze Thef Zeyl. pag,. 37. alwaar ik verfcheide. benamingen
én Schryvers van d'eze boom aangehaalt heb ;met.deszelfs
kragten en eigfenfehappen. Zie mede de Fl, Malabaar van
£ajp; Commel, op pag. 6.
XLII. H O O F T S T U IL
. Aantekening op het Draaken-bloedt.
MT zyn in Indiën drie dingen voorgèkomen, die men
■ voor Sanguis Draconif; of Draakem-bhed.boud>
r alle drie in de gedaante van gedraógt. bloet, entat
éen .barde maffa gepakt, ook na myn giffing alle 'verfchil-
lende ondér malkander en, en mijjebien ook van ’t geene
'men in de Europifebe - Apotheken met die naam verkoopt
‘en zyn deze : Het eërjtè Zyn jlukken, in grootte en kleir
ne 'koeken. Het tweede zyn kleine bolletjes, ' in- drooge
'bladeren gewonden. ' Het derde is. een gemengde fubjlan-
•tie, in fatzoen van hoed-zuiker of ftompe kegels', alle drie
'in ÖofiAndiën. gemaakt 'en< bekent, met) de. Maleytfche
naam Diefènnang 'pf'Diernang ," Waar van ik %p veel
zai'dantèekenèni'dls ik uil‘ ’t]verbaal vèngeloifwaardige
getuigen geleert heb. f
ï . Hét eerjle dan ii ’t gemeene Sanguis Draoonis,
bejldtinde in twëedéfHp kotffcériy te weten bet >eéne ingrao-
te rondekóèkpn, een duim ó f twéé'vingersjdikf van een
half tót'pen gebéden 'Voet breed , dpcbMet effen, van btii-
' ten' JwUri , y f dónker-btUifi ', vanƒ binnen■ rxtodrputper ,
' mèijwart genïengt j én blinkende, daar .onder: men. eem-
’ 'géJf<0eUn 'öpffptöin&erm 1bóut ziét], vpkplenwelrie»
pende, 'ëerngzijits als Bénjpin, doch meeftt üfjrStyrax-,
• 'dddfombéfóok'vm ^Cöminjaiï Mera,
■ dM is'fYóódè Benjoin V bóèwël abujvoelyk genaamt werd,
' want Bet regtë Gbmirijan MeT&fcbytot<teZyh, uiP’tge-
Jlagt van Benjoin, zuiver en balfdoorfcbynent* als donkere
Bernfleen y^docb ronder, op kooien riekt bet als Dam-
mar Selan; en verfPgêermnis bet papier^
Het andere zyn kleine’ en vierkante koeken, \vyf enzes
vingers tank , een ■ diió.idik f fcbeéf y e n bochtig, buiten
meae fwart-br'uin, binnen boog-purper, zuiver., enzon-
'■ dér vermenging van e'etiige Jtoppelen, op kooien mede
. v- .. weltæ
paleis, carbonibus inpofitægratum quoquefundunt
odorem', - a præeedenti1 tarnen diverfum.
' Secunda Sanguinis Draconis lpeeiès, quam genui-
nam & veram puto, parva funt capitula magnitudiné
Nuçum avellanarum, ficcis obvolutâ foliis, tria vel
quatilor fimul junéta, externe obfeure nigra feu nigri-
cantia, interne ex purpureo rubentia, inftar carnis
fumo indurate ac récenter fecatæ, tenuis fubftantiæ,
carbonibus inppfita peculiarem dat Odorem ex rubro
Sandalo & Garyophyllis mixtum,a præcedentibusfal-
tem omniho diverfum, unde & concllido,ütrosque il-
los lùccos ex diverfis provënire & colligi 'arboribus,
de quibus hic ilia adnotabo , quæ ab aliis accepi,.
quorum fides fit penes illos relatorès.
Prima itaque fpecies, nefeio autem, an fit magna
vel parva, ex arbore colligitür, de qua varia etiàm
referunt. Quidam enim dieunt, arborem e ie forma
Pandang Bouboii feu Kekermoni, ejus autem folia funt
breviora, glabriôra,non lpinofà, vel acutodorfopræ-
dita, fed glabra & æqualia inftar Toxicarioe arboris,
nullos prorert hæc arbor fruélus, ejusque truncus mul-
to craflîor eft illo Pinangæ arboris, corticem gerens
glabrum, qui vulnerattis, rubrum luccum feu Sanguinem
Draconis fundit, qui in foliis colligitur , & ,irî
MacalTara Djerenne vocatur. Alii dieunt ex magna
colligi arbore in Bornéo copiolè crefcente, quam mihi
dixerunt folia gerere multo majora ilî'is Mangoe,
quæque alta & extenla eft arbor, ex cuj'us vulneribus
primo exftillat fucciis liquidus, dein ficcus, qui mafti-
catus leritus eft & tenax inftar Maftiches, orisque fa-,
livarn rubro tingit colore.
Tertia fpecies ex arundinequadammagna, Rottang
diéfca,provenit,( quam genuinam puto, uti mihi illud
relatum eft a teftibus- ocularibus, qui illam élabora-,
runt, in Sumatræ nempe oraOrientali.Ipecies qùæ-
dam eft magna Rottangæ, qualis in Amboina quoque
occurrit, quæ tali deftituitur fueeo , vel præ igno-
rantia faltem non elicitur ëx illa hic fuceus, infra au-
tëm deferibitur libr. 7. vocaturque Palmy uncus Galappar
rius feu Rottang Calappoe; ifta itaque Rottang flagella
emittic longa, brachium crafla-, fruétusquegeritpaulo.
majores- noftra Rottanga Calappa. In feneftutei fua
mollem contfahit méduIlamTeu c o r , qùod protra-
fturn çum ft-uélibus conturiditur , perque decern dies
fibi relinquitur , ae dein coquitur : E x iiipèriore ejus
parte tehuiffimæ placentæ , ex inferiore erafliffimæ
præparantur ac formantur, quales in officiais vénales
Proliant. Ab Atckina autem crefcit usque ad Pàlim-
banghw "
_ Altera ejus Ipecies Tsjukiet d ifla, ex minoré colligitur
arùndinis Rottangæ ipecie, quæ -brevibus àc co-
piöfis'Cpnftat geniculis , minorem digitum crafla, qua-. '
tuor vel quinqiie !ulnas lônga in Banjermàffingh cre-
fèénsi, -éomponitur uti\præc,edentës, ac venffitur in
parvis capitulis. "
Fruftus ex Bantama mihi transmiffi omnino conve-
niebant cum illis iftius majoris Rottangæ, quæ infra
libr. 7. occurrit, excepto quod paulo minores effent.
Nomen. Generali latino vocabulö rubri hi & con-
denfati fiic.ci vc)cantur Sanguis Draconis , BélgicejD^à-
kenbl'oedt. Maläfce DjerennangSc Djemdng, feribendum
verb' e& Gerennang., Macaflarice Djerenne & Djeme.
Primum vero genus cum binis fiiis diverfis fpecie-
bus yQcaim-Sanguis Draconis in, Placentis. Maleyenfibus
autem idem obtinet nomen.. Sinehfibus pec'ulia-
riter dieitur Hoy-Gjeck feu Hoyg-jet, h. e. Sanguinis
giitt-a-. -
Secunda fbecies dieitur Sanguis Draconis in Guttis,
licet in noftris Pharmacopæis aliquid fimile'etiam
vendatur fub hoc nomine, quod ex Occidentali ädfer-
tur India. Ego autem voco Sahguinem Draconis in
magnis & parvis globulis , in.Macaffara enim hujus
glpbuli venduntur magnitudine Limohis Nipis, apud
Maleyenfes autem uti fupra diélum fuit. Sihenfibus
hæc fpçeies dieitur peculiäri. nomine Tsjugfeck, h.e.
Sanguis D'raeonis^valoris lapidum pretioforum.
Ufös. Sânguis JUraconis in placentis aptid hofeein-
colas raro interne ufurpatur,’ uti apud nos «in Europa
contra Hæmoptoen & Dyfenteriam. Magnam verb
fM em haram.' regionum incolæ mifcen.t'Da^® vèl a-
his iuffimigiis uti Benzoin. T'ertuiori Ipecie tarn itî
plaçentis quam in guttis-utuntur Sinenfes- ad politum
lignum
welriekende 3 doch van ”t vóórgaande Wat verfcbillende;■
è. De -tweede zoom Van- Stógais Dfadodid* 'dëtoelke
ik voor zuiver en opregt boude, zyn. kléine bolletjes, in
de grootte van Hazelnooten -, tuffehén eenige drooge bladerengebonden;
drie en vier aan n/alkander bangénde bui-
ten donker-rood, offwar tachtig ; van binnen purper-root;
of als verfcb gefneeden geróokt vleefcb, fy n van fubjlan-
tie, op- kooien van een byzonderen) reuk, te weten van
rood Sandel, en nagelen gemengt , immers merkelyk van
t voorgaande verfcbillendeen- daarom dof déél ik, dat
beide deze zappen van diverjfe boomen komen ,• waar van
ik bier zetten zal, het gene m/y van andere opgegêevèn isï
latende de verantwoordinge daar van voor de. opgevers:
De eerjle zoorte, maar ik weet niet de klèiriê [ of dropte
, komt van een boom, dewelke ook verfcheidén opgegee'-
ven Word. Zommige zeggen, dat ’t een bom zy van de
gedaante .als de Pandang Boiibou of Kekermoni * doch
de bladeren zullen korter zyn', gladder, niet doornig,
nogmet een feherpenrug, maar even, als die van Spat-
wortel, zonder vruchten, dé Jlam veel dikker, als' een
Pinang-boom, met een effen Jcborjfé, die gequetjl zynde
betroodezap, of Draaken-bloec uitgeeft * betwelkmen
in bladeren vergadert, en op Macaffar Djerènne noemt.
Andere dat het Van een grooten boom kome, veel op Bor-
neo waffebende, die zy my befcBreven hebben metgröoter
bladeren, als die van Manga, boog, en wyduitgebreid ■
uit deszelfs quetzwren druipende eerft dis een -week zap *
daar na opdrogende, in het knauwen taai, als Mallid*'
en bet fpeegzel-root verwende.
De andere zoorte komt van eén Jlaggr.ooteRottang,bet
welk ik voor bet waarfchynelykjle boude, bet geenmy
ook opgegeeven is van ooggetuigen, die zelfs daar aaii
gewerkt- hebben, namentkyk opSumatras Oojï-kujl'jseen
jlag gr.oote- Rottang, diergelyke w-y in Amboina ook hebben
, doch diergelyke zap ,< of niet.heeft, of door onkunde
daar niet.mtgetrokken werd,;zynde- hiér MhefcBreven
lib. 7. onder de-naam van Palmyuhcus Calappariüs, o f
Rottang Calappa. .Déze- voornoemde Rottang dan is
zeer lank van touw , en. een arm dik, dragende vruchten
<wat grooterdan onze Rottang Calappa: h ie <Mer- ■
dom gewintze een week hert, dat. men u it tr Pm 'km i
ie t welk gefiooten werd met de Wwbten, ehMtbettiei
^gmJlaan,tan:hokt men bet Uit 't bmmfte wéPdèn
defynjte heken, mt bet onderfte d eg ró ffiég bm h^ e ’-
lyk zy m de omnkels te h o f zyn, groeit im A c% n
af tot Palimbang. *
De twepde zeorfe Tsjükiet,' kómt van eén'Jlag kleins
Rottang, vol korte leeden, een pink dik, VièfdWyf vadems
lonk, groeyende op Banjermajfing, werd gemaakt-;
■ als de voorgaande, en werd verkogt in kleine bolleken* J
De vruchten van Bantam my toegezonden , quamen
teenemaal over een met dikVan de voorfebreve grooté Rot
p f e i f • na.Ub. 7. te zien is; bebalven dia zy een
' hairvfe kleinder waren. '• ' ' i r. J
Naam. Ven gineralen nam-mn deze hbdo m 'mMth
zappen u m 't Latyn-Sanguis Dracbnii, W t S u i t t
Draaken-blodt. In ’t Uafeytt Djerennaflg; b t Dier-
I n f a m e Macaf.
; Het eerjle gejkgt met zyn twee onderzoortén biet San-
guis Draconis in Placentis, :ddt is , Èroaken-blóetin
koeken, by de Maleyefs behoudend* de voorfcWevettno-
mJrr E1L. Smee™n biet bet: in yt byzonder Hov-Giek
of Hoy-Gjer j dat is, blbets drop.' ' ’ -' J
Het tweede gejlagt biet' Sanguis Draóonis iii Guttis ,
hoewel er in onze Apotheken ook iets met dié naam verkogt
werd , bet welk uit bet Wejlen koint. ■ Ik mem hei
Drankm-bloet, in grootten kleine' bolletjes', want op
Macajj er heeft, men bolletjes daar van in de grootte van een
Limoen Nipis, by de Maleyefs als boven. By \de Sin.eebloet,
kojtelyk, als Edel gejleentt
GebTü]k.. Draaken-bloei in .koeken, weid by deze inlanders
zelden. inwendig gébruikt-, gelyk Wy in Êuro-
pa mét Mt zelvk dóén tegens bioetjpóuwen, ert de roodé-
loopd De.grpcrte Zoorte'gebruikendéMandètsondérdè
llu p a , qf-ander reukwerk gemengt, gelyk den Benjoin:
De fyne-zoorte -zo in koeken, ‘als" Mlètfes, gebruiken dé
^ 3 ' Sinee-X