C A P U T V I G E S I M U M
N O N U M.
Novella Repens. Baru Tali.
NOvella repens feu Baru, pîgra eft arbor,trunGum
serens vix hominem crarfum, qui nunquam feie
erigit, fedprocumbit in terra, raro rectus, fed
plurimum incurvus eft & in arcum finuatus , ita yt
laepe tantum occupet locum, quantus domui fufficeret.
Ejus cortex eft lentus & mucofus, uti in præcedente,
eftque craffiffimus & mticofiflimus omnium Baru fpe-
cierum. Lignum eft album, fungofum, & leve, in ve-
tuftis vero truncis ejus cor feu medulla eft fufca vel
cinerea, ruffis ac luteis'maculis diftinfta.
Procumbens hie truncus uiidique radices emittit
craflos ac fibras in terram, & furfum plurimos èfettos
ramos. Folia vulgaris funt formæ, led multo majora,
noyem nempe vël decern pollices lata, ofto longa,
infra auriculata auribus fibi mutuo incumbentibus &
petiolum obtegentibüs, qui rotundus, tenuis, & decem
pollices longus eft : Vetufta autem folia feptem
modo pollices lata funt, & fex longa, novem nervis
per fuperficiem donata, qui pröpe petiolum con-
currunt, quum vulgaris Baru folia feptem modo confient
nervis, funtque inferius magis albicantia, quam
in vulgari.
Flos priori fimilis eft, vel paulo magis oblongus, ad
oras flaccidior, nec ita ample extenditur vel aperitur
quam vulgaris, fed claufus eft inftar crateris, coloris
flavi, in fundo autem obfeure rubentis, quod externe
non ita apparet, ac in vulgari.'
Semper crefcit jn locis planis, in çollibus frigidius-
culis, vel ad ripas aquarum, ubi elegantem Format
arcum, in præruptis vero & inæqualibus locis non
longe exerefeit.
. Nomen. Latine Novella Repens. Malaice Baru Tali,
‘quum inftar crafli rudentis in folo decumbat. Amboi-
nice Haru Paracca, h. e. Novella fecretorum , quum
areu fuo & ere&is ramis fecretum referat locum, alii
autem illanv-vocant Haru Palacca, h. e. Novella Ex-
cellens, quum maxima gerat folia.
Üfus. Ex cortice primo fila duci poflunt uti ex illo
prions. Junior a folia contrita & capiti illinita arder-
fem fedant in febribus ardentibus & Cephalalgia.
Lignum ad lèves adhibetur poftes, fi redtum fit, uti &
öd levitatem ad ligna fludluantia, quænavigiisalligan-
tur, ut melius aquæ innatent.
O B S E R V A T I O.
Hujus arboris nullam inveni figuram, neque etiam fubfe-
quentis, qux tarn ex Hort. Malab. Figuris, quam ex audtoris
noftri deferiptione intejligi & concipi poterunt : Harum vero
arborumfpecies obiter memorantur a Valent, pag. 117« in Am-
■ bomee defiriptiont.
XXIX. H O O F D S T U K .
jDe kruipende Nieuwblad-Boom.
DÈ Novella Repehs of kruipende Baru is een luyen .
boom ^ gewinnende een Jlam, febaars een man dikf
dié nóit over eind Jlaat, maar legt zigplat neder op
de aarde, zelden regt 'wifcbïetènde, maar meefi kromden
in een kring geboogenbefluitende dikwils een plaats zo
groot, dat ’er een buis in'Jiaan kan. Den boft is taai en
Jlymerig, als aan de v o o rig e, zynde dit de dikfie en Jly-
merigfie fcborjfe van alle Baru geflagten, bet bout is wit,
voos, en ligt ) dóch aan de oudefiammen krygt bet mede
een bruin of graamv hert, met geele of roiïe.plekken.
Dezen liggendèn fiam febiet over al veele dikke wortelt
of vazelingen in de aarde, en over eind veele regte takken.
De bladeren zyn van fatzoen, als de gempene, doch veel
grooter, te weten, negen en tien duimen breed, acht dito
lank, achter met twee ronde boren, die over malkander
Jlaan, en den Jleel bedekken, die rond, dun, en mede tién
duimen lank is, de oude bladeren zyn maar zeven duimen
breed, en zes lank, met negen zenuwen in derontedoor-
toogen, achter by den Jleel t’zamenjlootende, daar de gemeene
Baru maar zeven beeft, van onderen witter dan de
gemeene.
De bloem is mede als aan de gemeene, of wel zoiang,
en aan de kanten flapper, zy opend baar zo veel niet, als
de gemeene , maar blyft gejlooten, als een bekertje , van
coleur ligt-geel, op den grond een weinig bruin-rood ,bet
welk men van buiten zo niét en ziét, dis aan dè gemeene.
Hy wafi altyd op v la k tè n s , die in. de koele va le y en, of
aan de kanten van de wateren zyn, daar bydaneenmoye
kring maakt, maar op Jl'yl'erbf oneffeneplaatzen wordby
niet-lang............... ^
Naam. In ’t Latyn NovellaRepens. Op Maleyts Baru
Tali: om dat bet als een. dik Kabeltouw Qp.de grónd
leid. Op Amboins Haru Paracca, dat is, NovëïïaSe-
cretorum, om dat by met zyn kring, en overeind Jlaan-
de takken, een fecreeteplaats verheelt, doeb-andere noemen
bet Haru Palacca, dat- is, Novella Excellens,
om dat bet de g r ootjle bladeren beeft.
Gebruik, y m de feborffe kan men voor'eerjl touwen
fpinnen, gelyk uit die van bet voorige. De jonge blode- -
ren gevreeven, en op bet booft gefmeert, verkoelen den
brand in beete koortzen, en booft-pyn. Het bout werd tot
ligte Jlylen gebruikt , als men bet regt krygen kan, als
mede wegens zyn ligtigbeid tot de vlothouten, die men
aan de praauwen bind, om te beter op bet water te dry-
ven.
A A N M E R K I N G .
Van deeze nog van de volgende boom heb ik geen figuur
in dit werk gevonden, welke of uit de Hortus Malabaricus
ligtelyk kunnen aarigevuft, of uit de béfchryving van onzen
Auteur jjgtverftaan werden. Verders zyn de zoorten van Daun-
Baroe of nieuw bladt by Valtnt. p.xij. ter loops vermeldt.
i - É É É M É AMB O ÎN S C H E K R Ü Ÿ D B O EK .
C A P U T T R IGE S IMUM, XXX. H O O F T S T U K
Novella Rubra. Daun Bam Merai
^"lAErtia Dann Baru ipecies forma convenir cuni
Jj. Vulgari, fed ej.us truncus non ita externe albi-
cat, magisque ruffus- e ft, viridibus nigrisque'ma-
fculis notâtus. Ejus folia funt minora quain vulgaris,
ad Oras leviter ferrata, feptenï quoque nervis donäta,
qui in inferiore parte rubent, uti quoque pedunculi &
• famuli fuperne rubent, inferne v.ero viridés ,& rugo-
ißores funt quam vulgaris, vënarumque rubedo in ve-
tuftis fenfim difparet foliis.
Flos minor eft quam 'vulgaris t maturing aßertus
tempore, quum campanam refert, colorisveroeftfla-
x vefeentis, in fundo interne fanguineus, Tub ve/peram
fefe iterum claudit, totusque flos rubefeit vel puipu-
ra fe it, ftriis tarnen flävis interpofitis. Frudlus font
uti in vulgari.
Lignum eft album, durius,& folidiusvulgari, ejus
cor leu medulla fenfim quoque ruffefdt. Cortex mu-
cofior eft quam in vulgari, vilcofumque exftillat fuc-
cum, fl incidatur.
Radices funt longæ j fimplices, binos'circiter digitos
cralTae , qaæ raras emittunt fibras, atq.de interne ruf-
fum itidem côr feu medullam habent.
Nomen. Latine Novella Rubra. Malaice Daun Baru
Mera. Amboinice Ilaru Cou.
Locus. Hæç fpeçies rariflime occurrit tarn in Iitore
quam in vallibus frigidiufculis j uti in illis Wdytombo
yallibüs, in Laba & Hitoe, circa rivulum JVayalia,
in diftri&u Kaytetto.
XJfus. Lignum & folia vulgo ufurpari poflunt. uti a
liarum Baru fpeCierum, peculiariter autem hujus ar
boris radices & lignum virtutem poflident refrigeran
Éem præ cæterîs Baru, unde in aqua contrita propi
fiantur accedente febrium ardore, cai pötioni fabfe
quitdr lents fudor, qui magnum adfert féVamen, eun
dem in fînem hæc quoque folia cöüteruntur, quæ in-
ponüntur peètori & fronti.
Quum änno 1O78 in Banda ardentes fébres vehe-
mentçr gralfai-entur, in magno ibi pretio erat quod-
dam lignum Caju Dingin, h. e. lignum refrisërans di-
6Éüm, quod quotidie cum fucceflu adhibebatur pro
refrigerio in iftis febribus, quum vero ibi non magna
becürreret copia, ex Amboina illud petierunt, cujus
parVa frufta pro îpecimine nobis transmittebanf, quæ
erant alba, folida, & levia : Habita adeurata inquifirio-
tié noh.aliter judicare potuimüs, quin effet hujus Novella
rubra , Cüjus quædam etiam frufta ibi transmifimùs,
qdürfi, VérO nunquam mrhi folia & flores Bandetifis
Caju Dingin tranSmiffa fuerint, res ac cônclufio' in
incef to hæret, iflque medip' relihquitur.
In Hort-. Malab. tom.-1. Fig. 30. pag. 53. Novell^
hæc Malabarice denominari viderar Pariti9 ac Bracr-
inaTMS Cari Capufi, folia enim ibi mifiorà dicmrtur
vulgaris , ad bras tenuiter ferrata, idferne plürimis
coftis'donata & lariuginofa;
D e ejus virtutibus Brac’mani nihil riotarunt, nifi
qüod flores; cum femîneo' laète contefaritur, illudquë
auribûs inftillatum Cephalalgiadi fedaret.
O B S E R V A t 10 ,
Varietas hæc tantum videtur pritnæ Baru Ipeciei , unde ne-
que figura a Rumphio addita eft, eademque huic Synonyma
cômpetere videntur, quæ in Commet. Fl. Malab. p. -2» porro
recenféntur. vide H» Malabaricm». I. c. BreymÛr», & Flukn,
Almag. p , 17.
De roode Niemoblad-Boom.
DE derde zoor te van Daun Baru kómt aan gedaante
fiiét de gemeene Overeen -, dén fiam is van buiten zo
tyit niet, maar zómtyds liebt-ros, .met J'wart en
groen geplekt. De bladeren zyn wat kleinder, dan aan
de genteene, dan. de kanten fyn gezaagi, ook met zevert
zenuwen in de ronte verjpreid , die van onderen rood zyn:
gelyk ook de Jleel en ryskens van boven, .maar van onderen
regt, groen, en ruiger dan de gemeene, ende foodig-
beid der aderen vergaat ook .wat in. de oude bladeren.
De bloetn is wdt kléinder als van de gemeene: Des morgens
opgaande Vèrtoondze regt een klokje, van Ver we ligt-geel,
op' den grond van binnen blöet-rood, tegens den avond
trektzè Weer Wat l’zdmen, en de gebeéle bloeide werd ligt-
rood, of wat paars, echter. met geele fireepen tujfcben
beiden. De vfucbten zyn als aan ’t gemeene.
, Het bout is wit, digter, en wat barder, dan aan ’t
gemeene, h ét beft werd. öqk metter tyd graauw: Den
baji is wat Jlymeriger als aan de gemeene, met een kleve-
rigjlym, als men daar in kapt..
De wortelen zyn lank, eenparige omtrent twee vingers
dik, daar weinig vazelingen af hängen, van binnen mét'
een roi beft.
Naam. In 't Latyn Nóveïïa Rubrai Op Maleyts
Daun Baru Mèra. Op Amboins Haru Cou.
. Plaats. Deze zoorte.,werd zeer zelden en,weiniggevon-
dém Zo Op fifand, als in. koele valeyen, gelyk in de va-
' leyen van de Wayfom.b'o, in de Laha, en op Hitoe,
omtrent bet Hvieftje Wa^alla in bei diftrikt van Kay-
tettó. ; •
Gebruik. Hét boiit eti de bladeren kan men gébruiken
in % gemeen, gelyk ändefe Baru, maar inzonderheid zyn
de wortelen, eti bét bout van dézen boom begaaft mét een
verkoeléndé kragt, Bovéri andere Baru, daarmwördenzè
in water gèvreeveii en gedronken by bet aankomen van dè
bitte in dè kóoftzén, waar-,óp menzagtélykbegint tefwee-'
ten, engróoièyefligtinggevóelt. Tot den zelfden einde
vryft men óók de bladeren, énfmeert déZelvé op de Urk
en het voorhoof tl , . ;:v .• ^ j
Als Anno 16^8. In Êanda de heeté koortzen geweldig e
regeerden, was -aldaar in één; groot geroep en ógting zeeker
bout Caju Dingin genaamt, dat is , koel-hout, ómdat
bei.dagelyks.gebruikt wierd tot verkoeling .in die. koort-
zen, en déwyl bet aldaar in geen overvloed te vinden
was, hebben zy bet ook uit Ambovna gevoidert, eenige
kleine pukjesóns. tóf Jen mohfiertje toezendende hyncLé
een w it, digi, én ligt bout. Wy hebben na naar(lig on-
derzoék niét andefs óordeelen können, of hét is dezeNö-
vélla Rubra, waar vän wy bun óok eenige fïukken toe-
gezonden bebbérij evenwel, om dat menoris mit de bladerenén
.bloemen van. bet Bandaafcbe Caju dingin getoont
beeft: zó- blyft bét eïndélyke bèjluii bief over nóg wat op-
geßhoft. ,. . ; r
I Ar®°KÖI I I I I I p I I Ï % ‘ 3ó. pag. J3.Jcbwt de-
ze Novella in t Malabaars génoemt te werden Pariti
in rt Bramifieés Cäri Capufi, want de bladeren werden
aldaar gefielt kleinder dan aan de gemeene, . aan de kanten
fyn gezaagt, van onderen zeer geribt, enwolacbtie.
Van zyne kragten hebbende Braminées anders niet opgè-
geven, als dat de bloemen, met vrouwen-melk gevreven,
en in de oóren gedrüipf, dè booft-pyn fiitlen zullen.
A A N M E R K I N G.
Dit fchynt maar een yèraiideririg tè zyn van de eerfte
«ooit van de Baru, waarom ook van Fsmphm by dit Hooft-
fluk geen afbeelding gedaan is , welke in de Hortus Malabaricus
öp' de- aangehaalde plaats gevonden wert, en hier toe
beltoöreh' die benamingen die by'Commelin in dé iS® jfe .
“ » c -1- *■ » » N * • r u * . in lyn Almag. t . n .
vónden werdén. ‘ 6 J