l Boek. LXVIll. H rn fd fl. AMBOINSCHE KRUYDBOEK, 19?
Tabula OStogefima
Ramum- exhibet Eriopbori , quae Xylon hodie vocatur.
A. Ejus fruüum per maturitatem dehifeentem repræfentat, in
qua fitus feminum naturalis confpicitur.
B. Ejus offcula feminalia naturali dénotât magnitudine.
De Tachtigfie Plaat
Vertoont een Tak van de Eriopjiorus, bet geen Xyloli hedendaags
genaamt wert.
A. Vertoont deszelfsvrugt door rypbeit openberjlende, waarin des-
zelfs zaaikorrels in bun natuur lyke plaatzing gezien werden.
B. Vertoont dezelve in bun grootte.
O B S E R V A T I O . A A N M E R K I N G .
Arbor hæc ab Herrn, in Cat. H. Lugd. Bat. vocatur Goflx-
pium arboreum Orientale foliis falicis digitalis, latior-ibus ;
& Goflÿpium feu Xylon arbor Orientalis, digitatis foliis le-
vibus., fruäu quinque - capfulari, alba &nitente lanugine
farfto. Plukn. Pbyt. Tab. 188. Fig. 4. Goflipium Indicum *
Salicis folio, fruétu quinque-capfulari Ray. Hiß. pi. p. 1899,
& Goffipium Javanenfe Salicis folio. C. B. Bin. pag. 430. &
arbor lanigera peregrina Cluj, in Exot. pag. 12. & J. Baub.
tom. I. Hbr. 3. pag. 347. vide Hort. Malab. tom. 3. Tab. 49,
50, 51. & 52. quod genus Xylon a Linnceo vocatur, cujus
notas dédit charafteriftcas in Cbar. pi. gen. no. 152. voca-
turqùeXylon caule inermi, & caule aculeato. in Hort. Cliff,
p. 75. ubivide reliqua, & eft Ceiba, Plum. nov. pi. gen. pag.
42. ubi Ceiba Viticis folio, caudice glabro, & cauaice aculeate:.
Deze Boom wert van Herman in de Catal. van de Leidfe tuyn
genaamt Orientaalfe■ Katoen-Boom, met gevingerde breedere blaa-
den der willigen, en Xylon-arbor ófte Katoen-Boom met gladde ge•
vingerde bladen, met een vyfbollige vrugt met wit en glinfterend
Katoen vervult iy Plukn. in zyn Pbytogr. Tab. 188. Fig. 4. en
Oojlindifcb Katoen met bet bladt van de willige, en een vyfbolli-
ge vrugt van Ray in zyn Hift’.d er planc. p. 1899'. en javaan-
fcbe Katoen met willige bladeren van Cafp. Bauli. Pin. p. 430»
en uitlandfcbe Woldragende Boom van Cliif. in zyn Exot. pag. 12.
en van J.'Bauh. toni. x. libr. 3. pag. 347. ziet verders de Hortus
Malab; derde deel Tab; 49. 50. 51. en 52. Dit gejlagt wert Xy-
ton genaamt van Linnaïus in de Char. plant,- no. 152. en is de
Ceiba van Plumier pag. 42. alwaarze Ceiba met bet blad van de
Vitex met een gladde en doornogtige Jlruik genaamt wert.
CAPUT SEXAGES. OCTAVUM. LXVIII. H O O F D S T U K .
Bilacus. Bilack.
HAec arbor in Amboina eft exotica, quuni- vero
hic coli incipiac , nöftro in Herbario locum
fimul obtinere debet: Tres hujus inveniuntur
fpecies; pximoBilacus Carbau J 2. Bilacus Tellor. 3. Bilacus
Piffang; quarum mèdiam tamquam, optimum, ma-
gisque notam noc in Capite defcribam juxtä quarun-;
dam arborüm formam, qu£: hie in Amboina proger»
minaruht. • :
Bilacus Tellor itaquç optima & vulgatiflima eft fpecies.,
atque altitudinem habet Limomi arboris, trun-
cus autem ejus v ix ulnam altus eft , hominis crafß-
tiei, tuberculofus , foyeisque notatus, incurvus' &
inregularfsy àhgulèfus, '& feaber.inftar quarundùm Li-
momîm' arborum, duro cinéreb. & æquali cortice,'dein
hie dîviditur in Binés t-res-ve majores ramos nodöfos,
& angulofos, qui plures gerunt minores ramûlos- ample
extenfös; ln ms longæ & acutaé apparent fpinæ
inftar Limonum, binas fimul jun&as ad anguliim aeu«,
tumquæ efBçiunt, ut adfcendi nec trattari. poffit,;
quamvis in reâ-is ramis nullæ cönfpiciantur ipinæ. In
hoc àngulo acuta inter binas fpinas longus prôger-
minât pëtîolus terna geren* fimul fo lia, cumque iis
parum refléxuS , üti plùrima qubqué foliorum pars
magis retrorfü-m quâm antrorfum vergit : Bina Info-
riora formam hâbent Bdngâ Raja, duos & duos cum
dimidio pôllicês longà-, binos d%itbs* lata , infejrius
rotunda, fiuperius fenfim acuminata, ad oras levicer
ferrata, inferius àréle. fibi per breves petiolos junôta.
Medium- vero folium magiS exténditur- ab ütraqub' a-
cuminatum parte, ad- oras magis, ferra tum quam bina
inferiora, quinque fexve pollices longum, duos la»'
turt, fàporis Raphani : Flores- me- ha&enus -latent.
Hujus fpeciei frufitus duplicem gerit formam, vul-
gatiilimi autem funt Oviformès, Èilac Tellor proprie
dich, magnitudine Ovi Anferini, externe flavefeentes
cmereo intermixto colore'y atque obdudti ligneo:, fie--
co> & fragili putamine, inftar Calahaffoe Utan, fùb hoc
reconditur caro flàva, muobfa, & fibrofa, edülis,cu-
]ü* "iÇe^or pars dividitui* in déêem vel dijodecim çel-
julas inftar Mali Auràntii, quæque replentur ofliculis
brevioribuS & crafliOribus quam Mali Auràntii, aréle
fn ]- i S ’ interpofita fimili mucofa carne. Altera
pecies fruftus guérit parvos, rotundps, v el ex ro-
ninao conipreflbs & pknös, Aurantiis malis omnino
externe atque interne ejusdem cum Ovifor-
îous iubftantiæ: Ambo hîfruClus fere maturi gravem fppl odôrem, fere inftar petalorum alborum- floris
anctangb, baud ingratum , liliaceum j^'Sapbr ovifor-
- j r USjéx ^U1C1 acer 1 11cura vinofo mixtus fapo-
fnL&k. a ^ ? tu.r ïHftar paftas adhærët. Minor ’autèm
J I ies, eft, dulcior, ac’prbinde gratibr, quam-
m“ ° hi fruftus rare eftidi- edantùr, fed plurimum
fub
De Bilak-Boom.
DEzen bom. is in Amboina uitlandifcb ydpg dewyl by
.'bier nu. begint aangeplant te. voerden, moet by in
ons Kruydboek mede plaats vinden ', men. beeft daar
van drie zoorten,, als. 1. Bilac Garbay., 2.. BiiacTellpöi;,
3; Bilac. Pifiang,. waar vanik dé middelfie als bejie jm
sneeft bekende in dit. Gapitk<&.h*fcbi>y5&!ii (fa gtffe&ir'
te- van eemge. b.oonien , dewelke pier in ^V/Poina. opgekomen
?t:rir>óh r'^-o
Bilac Telloór dan is. de'befte en. geMepjfte zqorte,. en
voert, zo, boog Ms. een. Lemoen-booms. ^ g van ftasfi q&ajyk
een ■ vadem, bpvg, eèn mm. d i k mk kisejkèn en^ kuüejX,
fcbéef en dngejchïkl, daar-by m.
uwen boomeru met: eeiiharde, tigfrrojfe: en. qffène jgbwjfe l daar.
na verdeelt by. zm in. twee, of drie, bppfbtakjién. mede kWiA
tig en pogtigj9mollTyskens en zigivqyt SiMMMmdkt MmC/diï
ryskens ziet men lange en .fcberpe daamm.
doornen, ’t effens, twee-en twee bymalka&der jlapifide infeên
winkebbmk,. dewelke, maken dat by niet te. beUimmnJnqg
te. bandelen. is , hoewel men aan de. regte takken-geene.ziet.
In die wvnkelrbaak tuffeben twee doorden flaptremlgêtgag-,
tige fieel t:'eikens, drie bladeren dragen.de, en met dezelve ei\n
weinig naar agteren gebogen, gelyk ook pet niegfle deel def\
bladeren .meer naar agteren dan naar voren. ziet. rD.e twee
agterfle gelyken die van Bonga. twee en twee en een.
hakte duimen lang, twee vingersrbxeet, agter rontenallens-,
hens toegefpitji, aam de kanten ook een wemig ge^aqgt , en
met de billen digt tegens malkander flaan de fteeïen. Hei,
middeljie.blat loopt wat verder uit , agter zo wel als. voren,
toegefpitji-, aan de kanten merkelyker gezaagt dan de. twee.
agterfle, vyf en zes duimen lang, twee breet., van/maak
Kadysagtig. Het bloeyzel is my nog onb.ekent.
De vrugt van deze zoorte is van tweederley gedaante,
want de.gemeenfte zyn eyformig, eneigentlyk Bilac T e lloer
genaamt, in de grootte van.een ganze-ey , vfm. buiten
geelagtig met.gvaauw gemengt, en bekleet. roet een houtag-
tige drooge brqffe fcbaal, gelyk wilde Kouwoerden , daar onder
leyt een ligt-geel, fmeerig, en wat batragtig vteefcb, 't
welk men eet., en na binnen iffe verdeelt in tbien a twaalf
faeetjes gelyk 'de Orange-appels , en de zelve, zyn vol korrels,,
kotter, en dikker, dan ö.range-körrels,en digt op malkander
gepakt met diergelyke fmecrig vleefcb. D.e kleine zyn ren-,
de of uit den ronden platte appels, de Orangf-appels gantfeb
gelyk, buiten en binnen van de zelfde fubflmtie met de ey-
formige: beide ten naaften by ryp, hebben een fier ken reuk
febier als de witte bladeren van de bloeme Pandangh, niet
ónlieflyk, maar bloemagtig. De fmaak van de eyvömiige. is
uit den zoeten feberp met wynagtigbeit gemengt. , maar
deegagtig in ’t eeten: De kleine is laffer, zoeter ■, en dierbal-
v en aangenaamer, hoewel menze beide niet veel rauw eet *
maar sneeft onder de ajfebe gebraden; men moetze aan den
bóm zo lang niet laten bMgen, tot datze over ryp werden,
• . B B 3; en