H $ c JambofiB fpecies in Banda multo dclicatior gra- beeft bet mk einige vettigheid, dewelke in bet drnee
• tiorqnc oft gnam in Amboina, ' unde ibi pluris reli- bejb'befpeurt word: Deze Wörtern JamboeJ'm is in Ëan-
quis Jambofac ipcciebus aéiïimatur ; quum parvum da véél lekkerder en aangenamer dein in'Ambon, dies zy
gerat nucleum &. copioßorcgaudeac carne. • ^ aldaar, meer als alle andere Jambecsgejlagtm ,eslerdgeagt
) v- hebbende maar eenklej lieh korrel, eh daar om te meerder vlees.
E X P L I C A T I O U Y T L E G G I N G
Tabula Trigefima. Oftava. . . Der Acht--en Dertigfie Plaat. '
Cujus Figura prima ramiim. exhibet Jambofte nigra , - quas Welkers, eerfte Figuur vertoont een Tak van de Swarte Jam-
& Jambu Utan a Rumpbio vocatur. boes-Booui, of Jainbu Utan genaamt by Rumphius.
A. Ejus fruüum denotat. . , . ' A. ÏVyfiaan deszelfs vrugt. ’ .
Altera Figura ramum exhibet Jainbofa aquea, quse & Jambu De Twééde Figuur vertoont een Tak van de wateragtige Jam-
Ayer vocatur. ' ^ .boès-Bpojn, ofte, Jambu Ayér genaamt.
Bi Ejus luirabiiem ac fingularem denotat fruüum. B. Deszelfs wonderlyke en byzondere vrugt. ’
O B SE R V A T I O . A A N M E R K I N G .
Hffic vera eft Nati-Schamhu H. Maldb. part. i. Tab. iS . Dit is de regte Nati-fcbambu van de Hortus Malabaricus
Prunus Malabariea , fruftu umbilicato, pyriformi Jambos in bet eerfie deel Tab. 18. befebreven en verheelt, welke de
difta major. 'Ray. Hiß. pl.' part. 2. pag. 1478. cujus fyno- Malabaarfcbe Pruym - Boom met een navelagtige en peerformige
nyina porro in FÏ. Malab. pag. 56. inveniuntur ; cujus al- vrugt groote Jamboes genaamt wert van Ray in zyn bifiorie der
téra varietas ' eft Jambos filvèftris fruftu rotundo Cefaii Planten pag. 1478. welkers benamingen verders in de Flora Ma-
magnitudine Herrn. Muf. Zeyl. pag.' 125. qu® male in 'Tier- labarica pag. 56. gevonden werden: Waar van een andere soort
Zeyl. pag. 125. cüm prima jurigitur fpécie , uti illud didici ofte Verandering is die geene, die de wilde Jamboes-boom met een
ex -notis ad H. Malab. part. 1. pag. • 3°- ubi vocatur Jam- ronde vrugt in de grootte van Karjfen genaamt werd van Her-
bos filvatica , fruétu Cerafi magnitudine Walgambu Cin- man in zyn Mufeum Zeylan. pag. issé.die qualykmet de eerfle
ghalenfium. Swarte Jamboes a Vaient. pag. 163. dicitur & gevoegt is in myn Thefaiir. Zeylan. op pag. 125. zo dis ik dit
defcribitur. . „ naderhand ontdekt heb uyt de aantekeningen op bet eerfie deel van
de Hortus Mälabar. pag. 30. alwaarze genaamt werd wilde
Jamboes met vrugten in de grootte als Karffén. Walgambu van
de Cingbalefen genaamt. 'Deze werd fwarte Jamboes van Valent.
op pag. 163. genaamt en'.befebreven.
CAPUT TRIGESIEUM QUARTUM.
Janibofa aquea. Jambu dyer.
T Ertia Jambofæ fpecies parvos geric fru&us , quæ
vulgo ob debflem faporem Jambbfa aquea di-
citur : Arbor multo humilior eft duàbus præ-
ced'entibus, 'inftar mediocris Pruni; Folia 'quoqué
dimidio funt minora, ac duo femper.oppofita &*cru-
ciata, cæterum ejusdem plurimum funt formai, feii.
juxta proportionem paulo anguftiora, lætè viridiâ ;
Flores autem conftant ex multis al6icantibus,' con-
junftis ftaminibus, Guajavæ' flores refer entes : fed
nlamenta funt magis hic compacta : Friiflus ex race-
mis quatuor qujnqueve fimul dependent, qui multo
minores funt duarum præcedentium ? formamque
referunt petafi elevati, feu Perfici d iad em a tisad
petiolumnempeangufti, citoque fefe explicantes, fu-
p’erius funt umbilicati, foveaque inpreffi, cum medio
flbris filamento : Fruftus externe non eft glaber fed
rugofus, feu longitudinalibus obfitus tuberculis, colo
r i s -ltevi's ac læte rubentrs inftar Céraforum, fed
adeo fplëndet, aciî gummi effet- obdûétus. Qiiam
■ grâtus autem eft color atque adfpeiftus , tarn vilis
eft fapor odorque ,• omnino nempe aquofüs inftar
Peponum, nihilonimus tamen calidiffimis'diebus ftmt
grati aptique hi fruftus adfitim fedandam. Sique hujus
fru6tus fapor effet adeo dtelicatus, ac ipfius color ,• inter
optimos delicatiffimosque Indiæ fruftus numerari
p o ffe t, quum jam modo fit cibus vel obfonium
plebis, luDenter tamen- hæ arbores-in hortis & areis
coluntur, quum gratifiimum elegantifilmumque præ-
beant fpeftaculum , elegantes '-nofee rubentes firu-
6tus tanta copia- inter & per læte viridia folia e lon-
ginquo profpicère : Intus Continent bigoilos vel tri-
gonos nucleôs fibi invicem adcumbentes , quidam
autem nullos, qui opti'mi habentur;-umbilicus autem
plerumqüe formicis obfidetur, qûæ,. antequam comé-
dantur hi fruftus, expellendæ funt: Truncus non ultra
crus èft craffusplerumque inc(irvus:, glabroque
cinereo te&us cortice : Radices late deciirrunt, fed non
admodum profunde in terram infiguntur.
Hujus arboris altera invenituf ipecies, cum præce-
‘denti in omnibus conveniens ,'fed ejus fruCbus funt om-
nino albi,exceptqquodad petiolum&umbilicum par-
vam gerant rubedinem, ac plerumque vocantur Jambo
"A- Ayer
XXXIV. HOOFDSTUK.
Water Jamboes-Boom.
H Et derde geflagt van de Jamboezen zyn de kleyne,
die men in ’t gemeyn, om bare laffe.fmaak, voater-
■ Jamboefen noemt : den boom is véèl - Iflger' dan de
twee voorgaande, te weeten als een middel-matige Pruy-
me-Boom, de bladeren zyn ook eens zoo kleyn als de voorn,
eerfley fiaande mede twee en twee tégens'malkander, en
alzoo een fcbèef kruys makendef anderzints zynze meefi
van bet zelve, f a t z o e n ' é f i w e l zoo fmal,
ligt-groen'van doleUrf ’en bet[blóéyzel beftadt uyt veele
witte'te zamen en op 'malkander gedrongene draatjes, bet
Cujavas-bloeyzel. wel gelykende; maar -wat digter van
draaden: de vrugten vangen in troffen 'van vier en vyf
by malkanderzynde veel kleynder dan de twee voorgaande
j en hebben de gedaante van een böpg koetje ‘s ' of een
'Petjiaanfe Tulbant, te weten, by denjleelfmal, enfebie-
lyk baar uytbréydende, voor met een-wyden navel, en
'daar onder een kuyltje 3 met bet middeljle dr aatje van
’t bloeyzel: -de vrugt van buyten is ook niet effen, maar
wat rimpelig , of met lange pukkelen bezet, van coleur ligt-
eh levendig- rooi, gelyk de krieken of kerffen in 't Vaderland,
dog zoo Jlerk glinflerende, als of ze met gom bejlree-
ken waren; -en zoo aangenaam als de coleur is' aan ’t ge-
zigt, zoo Jlegt is de geur aan de fmaak , te weten gants
wateragtig; gelyk dè water-Meloehen, zynde niet te min
by beete daagen aangenaam en bequaam om den dorjl te
verjlaan , en bydldien aan deze vrugt de fmaak zoo lieffelyk
was als het gezigtendecoleu/r, zo zoudeze mede wel plaats
mogen hebben onder de befte en aangenaamjle vrugten van
Indien, daarze nu ftegts maar'een toefpys zyn voor bëtge-
méehe volk, hoewel men des niet te min nog gaarne deze
hoornen in de thuynen en op de erven aanqueekt, om dat
het een zeer fraay en bebaagelyk fpedhakel of' gezigt geeft,
deze feboone roode vrugten in zulk een meenigte, tujfchen
en door 'de groene bladeren, aan té Jcbouweh, van binhen
hebbenze twee a driehoekige korrels tegen malkander gepakt,
'dog zommige ook gene, 't welk ook wel de befbè zyn, en
'de navel of rooze zit geriieenelyk vol mieren,'die men in
’£ eeten daar moet uyt jagen; de ftam is niet boven een dye
dik, meeftkrom, hebbende een e f f ene, Ugt-graauwefcborJfe;de
wortelen loopen wyt en zyts , maar met zeer diep in de aarde.
Van deze beeft men ook 'nog een tweede zoorte, de voorgaande
mede in alles.gelyk; dog de vrugten zyn geheel
wit, bebalven datze by den fteelen navel een kleyne roo-
digbeid vertoonen , wordende■ doorgaans Jambo Ayer