io8 H E R B A R 1 1 A M B O I N É N S I S Liberllcap. XXXIX.
quantitas, bina enim acria fefe mitigant,uti in calcis
& Siri mafticatione. id experimur. , ■ _
Ad obducenda arma cceruleo cojore, uti tela Krfilen
ditta,& gladios, nulli meliores funt Limones hifce, funt-
que meliores Limone Papeda & LemoneCarbou,quibus
non utuntur nifi illorum d efe ttu , in lftorum enim
fucco-mucofum ^liquid obfervatur, quod Mercunus
fublimatus vel V-aringa ad'miftus melius retinet, ipfi-
que adhseret. Si arma hcec aliis quibusdam rebus lint
depurata & polita, turn obliniuntur, uti cap. 37. in-
dicatum fuit , prceparato hocce fu c co , unde ftatim
ex cceruleo nigrelcunt, qureque ficcata panno oleo
lmrin&o leniter detergentur, atque deponuntur.
Depurata arma óbïiniunt fimplici quoque fucco Limonum
acidorum, quum inde ccerulefcant, fed.pan-
no tali oleofb Taipius detergenda funt: Et licet in
Europa docëtur, Citrös. ibi omni refiftére yëneno ,
contrarium nos docent Ind i, plurima nempe, non
autem omnia, venena Limonum.fucco e xcitari, uti
id conftat ex armis iftis cceruleo colore obduttis, &
quam maxime vetant hujus fucci ufum illis, /qui ali-
quod aflumferunt venenum , prtefertim quum hoece
iucco in attum deducatur.'
Sin otto decemve horùm Limonum diflecentur
horumque fuccus in pura exprimatur fartagine,, &
per nottem vel otto noras cum dimidia aquæ parte
digeratur, optimum acquirimus Collyrium , quo te-
nebricofi lavandi funt oculi , li externe obdutti fint
mucbfa nubecula, quæ vifum inpedit vel infeftat:
Si hi Limones mäturi inanibus décerpantur, funiculis
alligati fufpendantur , vel tali deponantur modo, ut
£e invicem non tangant, diutifilme in itineribus mari-
nis fervari pofiunt integri. _ | 1 .
Menfe, Decembri anm 1677 mini oltendebatur
Limonis’ Nipis junior ramus , cujiis' binæ inferiores
ipinæ' in aptee capitula gerebant florürn, quôs.hæ arbores
gerunt, horum unus jam èrat apertus, quum
vero amputatus hie ramus ,per nottem aquæ fuiffet
inpofitus, utraque decidebant capitula, 'acfl fuiflent,
modo adnexa.
; Cum Foliis manus fiicantur, fi pinguedo aliqua vel
pifees illas confpurcaverint', ut illorum odor ingratus
rbllaêur', hæc enim folia contrita præ aliis Gitrinum
fpargunt odorem, qui in aliis Limonum foliis fulphu-
reusmagis eft-. L -
’ Horuin Limonum fuccus adhibetur quoque ad tin-
gendum & præparàndum pigmentum Calfomba, æ-
que àc Limonis Papeda y cui.ufui quoque utiles funt •
aliæ fpecies in Cblebe & Ceramæ ora Orientali ere-
feentes, quæ in Macalfar'a Tsjamburagd vpcantur,
quæqire majores funt Limone Nipis, externe granu-
lofæ & ob'fcure virentes, fuperius planæ ubi circuit
s apparet, in cujüsmedio apex eft elevatus. Caro
interna eft inftar vulgaris Limonis Nipis, faporis.aci-
di fed odor non cönvenit cum his, neC.ita gratus
eft* Incolæ montàni 'Cê'ramæ oræ Orientalis in pagos
Uttoreos illos venales deferunt , ubi. ufurpantur cum
pifeibus cotti, pro acido condimento, diutius vero hi
fervari poffunt, & melius trans mare.vehi, quum non
S T facile putrefcant h i, ac Limo Nipis.
der, gelyk men merkelyk aan de Kalk en Siri in 't eeten
ondervint...
Tot bet blauwen van 't geweer, ah, krijfen en /waarden
t op zyn Macqffaars, zyn ook geen bequamer Lemoe-
nen3 dan deze, cw nog beter dan de Lemoen Papeda
en Lemoen Carbon, dieze anders niet gebruiken, dan by
gebrek van deze, want •men voeld in dit zap een kleine
kleverigbeit x die bei- ingevrevene fublmdat3 of Waran-
gen3 beter vaft bout: Als nu bet geweer met eenig ander
goet feboongemaakt en blank is3 zo befmeert men ‘t
( als Cap. 37. is gezegt ) met dit toegemaakte zap, waar
van bet terjvont Jwdrt-blaauw werf, en’t welk mendan
gedroogt zynde, met een maagere Oly-lap zoetjes aanjlrykt
en zo weglegt.
Het feboongemaakte geweer beftrykenze ook met bet enkele
zap van zuure Lemoenen, om dat bet daar van blauw
aanloopt, maar men moet bet met een Qlylapje zomtydts
wat aan/meren: En hoewel men in Europa teert, dat de
Citroenen aldaar tegens alle vergiftJlryden; zo leer en ons
de Indianen bet tegendeel, namentlyk datveele (doch niet
alle) venynen door bet zap van deze Lemoenen werden
opgefeberpt, gelyk zulks ook blykt aan 't voorfebreven blauwen,
van ‘t voorfebreven geweer, en zy verbieden op bet
boogjle bet nuttigen van dit zap3 aan diegene, die eenig
venyn ingenomen hebben, eninzonderbeit, vermits’tzehe,
als gezegt, door dit zap wert gaande gemaakt.
. Als men acht of' tbien van deze Lemoenen regt door-
fnyd, dezelve in een zuiver koper-bekken uitd/uwt, de helft
water daar.by doet, en dan een nagt of aebt uur en laat
jlaan , zo bekomt men een goet oogwaatèr. , waar mede
men kan waffen de donkere oogen3 van buiten bezet zynde
met eenige jlymerigbeit, of nevelacbtigbeit3 dewelke bet
gezigt belemmeren, als men deze Lemoenen (ryp zynde)
met de banden afplukt, met touwtjes bewind en opbatigt,
of zodanige weg legt, datze malkander en niet, aanraken,
zo kan menze op Zee-reizen zeer lange goet houden.
In December 1677. %vierde my getoond een jleel,, of
jonge tak van een Lemoen Nipis-boom, wiens twee acb-
terne .doornen aan de fpitze ieder een knop hadden van
zodanig een bloem als dezelve boom draagt, en waar van
ook de eehe al open gegaan was, maar als dé afgefneden
t.ak een nacht in ’t water gejlaan badde , zo vielen alle
beide de knoppen, a f, even als. ofze daar maar aangebegt
waren geweeft.
Met de bladerenyryft men ook de banden,. als men eenige
vettigbeii, of vijfcbengebandelt beeft, omderzelver
reuk weg te nemen, want deze bladeren boven ander en in
’t vryven een Citfoen-reuk van zig geven 3 die in andere
Lemoen:bladeren watfwaveliger is.
\ Het zap van deze Lemoenen werd ook gebruikt tot verwen
, of 't bereiden van de Caffomba3 zo wel als de Lemoen
Papeda, en waar toe ook dienflig zyn nog een andere zoor-
te , die op. Celebes, en Cerams öojterdeel groeyen, enop
Macaffar Tfiamburaga genaamt worden, zynde wat groter
dan een Lemoen Nipis, van buiten kor lig, en doiir
kor-gr oen, van voor en- wat plat, en daar tiet men een
heuveltje aan met een cirkel omvangen: Het vlees is van
binnen,als dat van de gemelde Lemoen Nipis, zuur van
fmqak, docb aan den reuk werd men die overeenkom/, niet.
gewaar, en dierbalven ijfe ook zo aangenaam niet. Pt
Berg-bewoonders op Cerams Oofiboek , brengenze in de
firand-Negoryen te koop , daar menze dan gebruikt, en
met viffeben kookt, om. een zuure zop3 pffauwsvan te
hebben’, men kanze ook langer bewaren, en beter over
Zee voe'ren, ( want ze rotten zo ligt niet) als de Lemoen
Nipis.
E X P L I C A T I o u y t l e g g i n g
Tabula Figefim<t Nona,
Quæ exhibet ramum LimoneUi, qui Limo Nipis vulgo voca-
A^Peculiarem & rarum hujus generis fruétum exhiber, qui
in açutiffimum terminatur apicem.
Van de negen - en • twintigfle Plaat,
Welke vertoont een Tak van U em isjes, die Lemo Nipis ge-
naamt weit. ; ;
A. Vertoont een byzohdere rare dag van Lemo Nipis met
een fcherpe tepel.