86 BERBARI I AMB O I N Ë N S i S Liberi CaputXX.
contexere poflutit, ut pannos fericos referant, meliora-
-que func, fi tempore pluviofo, quam ü ficco geftentur.
Magno enim calore feparantur hee veftes, ac facile dis-
•rumpuntur: Hsbc aucem arbor non multum crefcit in
•plano,fed plunmum in filveftribusj'vaftissacventolis
montibUs.
E X P L I C A T I O
Tabula Décima Nona.
zoo zy bet wit haten, en fyn fplyten alsbairtjès ,-dankon-
nenze zoo fyne en effene jlofjes- daar af weven, dat menze
■ voor armozyn zoude aanzien, en bei wil liever gedragen
zyn byregenagtig, dan droog weer, want by groote bitte
berfien deze ftofjes, en breeken al wat Ijgt: en dezen boom
waftniet zoo veel in de vhktens, dan wel op wilde, enwoejle
bergen, daar 'lugtige phatzen zyn.
u y t l e g G i n g
Van de Negentiende Plaat.
Qu£ exhibet S a gu m foliis denticulatis , floribus racemofis,
jiüifem , fruQibus Oliixeformibus : Quæ Sagus F i l aris
a Rumpbio vocatuf. ' • • jfej • .2 *
A. Supremam trunci partem dénotai, ex qua ramtpcattones,
ac fru&uum racemi ^rogerminant.,
B. Pima frondis fimplex eft natural! magnitudme.
C_ Fruttum njajori forma cum pericdrpio expreffum filtit.
Dewelke vertoont een S agü-Boom met trosagtige eii ftaarts-
gewyze b’oemen , en Olyf-vormige vrugten ; welke Sagus
ïT l a r is , of touwagtige Sag.u van RumphiuS genaamt
werd.
A . Het bovenfte gedeelte des ftams , waar uit de blaaden
en vnigtgn voortkomen.
B. Een enkelt Zy-blad Van een tak, in zyn natuurlyke grootte.
C. De vrugt in grooter gedaante Vertoont, en in zyn kelkje
omvangen.
O B S E R V A T I O.
Sagus Eilaris a Valent, no.- 23.; lett. a. juxta Rumpbiifigu-
ram depiûa eft, & in Amboirut defcriptione pag. 176. no-
minata.
A A N M E R K I N G .
De Sagus filaris is by Valent, no. 23. lett. a volgens de
Figuur van Rumpbius afgebeeldt, en in de befcbryvmg van
Amboina pag. , 176. opgetelt.
CAPU T VIGESIMUM.
Olus Calaffoides. Sajtrr Calaffa.
ARbor hæc neutiquam affinis eft generi Palmæ
Indicie, fed potias fpeeies videtur arborefcen-
tis Filicis, præferdm majoras Filiçum generis,
quod Oj-munda vocatur, unde .quoque npn inpropne
Omtwda arbmfcms & ü pollet. -Poft Palmas.Indices
tarnen earn defcribere debu'i, dum formamagnam ha-
bet affinitatem cum Calsppo , denqminationemque
etiam ab hac fortita eft: Truncoexcrefcit mftar Sa-
vueri forma autem proprius Calappum æmulatur
arborem, fed, brévïoï e ft, atque craffior, ac trunco
plerumque e refto , tm etiam, fedrariffime, fuperius in
duo triave majora dividitur ramorum capita: Cortex,
eius quoque Calappi' c'orticem feferc hinc inde lon-
pitudinaliter parumque ftriatus , & obfcura retinens ar-
ticuiorum veftigia: Junior arbor tres quatuorve pedes
alta truncum gerit crure craffiorem, qui fcaber eft,
pilofus, fiflus, ac mufcofus. Qui in vertice gerit
ramos non in orbcm vel oblique, fed plunmum
erefte explicates, atque tarn a rftos , ut vix manus
inter illos infcrere pofflt, qui digitum funt craffi, &
auinqielongi pedes, virides,feuherbacet,nihilominus
tamenftrmi, rotundi, Stglabri, a trunco'usque adfo-
liorum ortum ad margines brevibus obfiti forais: Folia
veto funt otipofita, erefia, extenfa, inftar mattæ,
Quodv». autem decern vel undecim polhces longum
eft digitum latum, planum, Scfirmum, per cujus medium
cràffus decurrit. nervus, ab utraque protuberans
natte foliumqüe determinatur in longum ac firmum
anicem, qui plerumque infleftitur: Folia .autem ar-
Ctiflitne’ funt junfta, & oppofita, fragilia, dulcis fa-
poris -fere inftar Pilypodii.
Rami ad-ortum fuum rotundum habeiitcaput, quod
■ Doit delapfos ramos in fuperiore trunci parte rema-
net • iraut ibi tuberculofus- fit truncus : Qui, fl ad quin-
oue’ fexve pedes adoleverit, tamos magis amplos ac
taxos extendit, totaque coma rotundum refert caput
ieu globum inftar comas Lontari arboris: Junioris rami
eermen, pedem circiter longum, fuperiore parte
convolutum refert vermem, qui certus eft: charafter
omnium Filicum fpecietum, furculi autem hi funt ad-
modum molles, licet prima incipiant confpici foliola,
ita ut inftar Asparagorum coqui & çomcdi poflint,
auem in finem magna copia in foro vénales proftanc:
Primus frudtus,quern producit hæc arbor, mirum eft
oduftum, multum differens ab omnibus aliis ac
mbfequejitibus, quos poftea plerumque gerit. Pro-
duâum enim hoc optinië æmulatur Ananas fruflum,
XX. H O O F D S T U K .
De Moeskruidige Calappus: Sajor Calappa.
DEzen boom is 1vel. geenzints uit bet maagfcbap van
de lndiaanfcbe Palma, maar veel meer eenjlag of
zoort van boom-agtige Varen , inzonderheid van de
groote Varen, dewelke genaamt worden Osmunda, en
waarom men bem ook niet oneigentlyk Osmunda arboref-
cens zoudekonnen noemen: dogbeb ik bem evenwel naaft de
zoorte van de lndiaanfcbe Palma moeten befcbryven, de-
wyl by van. gedaante, een zeer groote gelykeniffe beeft met
den Calappus-boom, en ook zyne benaminge daar van draagt;
by wajl op met een Jlani, als den Sagueers-boont, dog in
't aanzien den Calappus--.boom wat gelyker, maar korter
en dikker, engemeenelyk meteen regteftam, dewelke zig
ook wely dog zeer zelden, aan 't bovenfie in twee a drie
.booft-takken verdeelti .de fiborffe gelykt bok Wat na den
Calappus-boom, bier en daar een weinig in de lengte ge-
Jlreept, en mede donkere lit-teekens van trappen behoudende:
de jonge bom, van drie tot vier voeten boog, beeft een
ftamruim een been dik ; zynderuig, gefcbeurt, enmos-
agtig, en op zyn top draagt by de takken, niet in de rondte
of dwers , maarmeejl overeynd uitgefpreid, enzoodigt,
dat men qualyk een bant daartuffcben brengen kan, zy zyn
ongeveer een vinger dik, en vyf voeten lang, groen, en
grasagtig, dog niet te min Jiyf, rond, en glat, van den
flam af tot aan den oorfpronk der bladeren, of daar de bladeren
beginnen, aan de kanten met korte doorntjes bezet:
de bladeren ftaan overdwers regt uitgebreid, gelyk een
matte; en yder is tbien a elf duimen lank, een vinger
breet, plat,enftyf, door de midden gaat een ftyve zenu-
we, te weer-zyden uitbuilende, en't blat eindigt vanvoo-
ren in een lange ftyve /pits, die gemeenelyk wat krom
ftaat.: zy, namentlyk de bhderen, ftaan digt aan malkander,
en verwijjelt, kort afbreekende en bros, zoet van
fmaak, byna als Polypodium.
De takken hebben by baar oorfpronk een ront-agtigen
knoeft of bol, dewelke na 't afvullen dor takken aan de
bovenfte ftam (laan bhft, zoo dat by aldaar vol knobbelen
werd; de ftam nu vyf of zes voeten boog geworden zynde,
zoo fpreiden bun de takken boe langs boe meer uit malkander,
en de gebeele kruin gelykt wel na een ronden bol, gelyk
als de kruin van denLontar-boom; betuitfpruitzel van
den jongen tak, omtrent een voet lang, gelykt ook aan zyn
bovenfte een t'zamen gerplden worm, zynde een vaft ken-
teeken van de Vare-zoorten, defcheutjes zyn zeer mals, al.is
't dat bun de eer f t e blaatjes beginnen uit te breiden, zulks
datze gelyk Afpergies konnen gekookt en gegeeten werden
, en tot welken einde menze ook. met banden vol op-
de merkt te koop brengt: de eerjlè vrugt, die dezen boom
voortbrengt, is een zeltzaam Jcbepzel, veel verfchillende
van de 'andere en de volgende, dïe'by namaals beeft of
" ‘draagt;
rZZn/.I.