2. Boek. XXXVill. Hoofdft. AMBOINSCHE KRÖYDBÖEIC ijj
t Unde putabam lapidem ligni Cofaflu efle, ütra- een Jleenvan Cofaffu-hout mocfi zyn, want deze beyde
6 e enim h»c ligna vetuftotuni truncorum ac memo- bouten uyt oude Jiammen genomen, en op de voornoemde
f c fepulta moao in Macaflara petrifiunt; Horum manier begraven, veranderen opMacaffar in Jleen.waar-
1 nis Kiras effc fufcus, quodammodo exhibensprsce- van de Kiras-Jieen moet bruyn zyn ,vertoonende nog eenig-
vP es ligni venas ac ftrias, quamvis etiam qumdam zints de vqorige aderen en Jlreepen van ’t bout, hoewel
nccurrant, .quae ex fufco in^viridem vergunt, prout men ’er ook vind, die van ’t bmynena’t groene trekken, na.
folum forte id éfficit ac operatur : lapis Cofaflu dat mijfcbien de grondt is. De Cofaffujleen moet uyt een
ex cinereo fufcus e ft , nullis vel raris circinnatis y e n i s grauwen na. 't bruyne trekken, met geene of weynige bog-
dum illud lignum nullas exhibeat: Utrique hi lapi- tige aderen, dewyl bet zelve bout ook geene vertoont. Deze
des ufurpantur ad acuendum ferrum inftar al'iorum co- béydejleenen gebruykt men om fcberp te maken gelyk an-
turn ferrum enim quidem minuunt, fed ipfi non in- dere jiypjieenen, wantze neemen bet yzer wel af, maar
minuuntur, unde tantummodo adhibentur ad Kriflen de Jleenen nemen zelfs niet a f, daarom gebruykt menfe
& To ran en (telorum genera} acuenda. An idem alleen orn Kriffen en Toranen daar mede aan te zetten. O f
duoque jam obtineat .in Mangoftanae ligno, dum -Ma- nu bet zelve ook aangaat met bet hout van Mangoftan,
caflarenfes has arbores eandem putent efle fpeciem, dewyl de Macaffaren deze beyde Boomen voor een geflagt
ignotum mihi eft. , . f . ; ; bouden, is my onbekend.
Nomen: Latine Mangojtana Celebica live Silveftns, Naam: In 't Latyn Mangoftana Celebica five Silvern
Java enim pro filveftri habetur Mangoftana ; Ma- ftris, want op Java werd bet voor een wilde Mangojlaan
laice Mangoftaan Utan: In Macaflara nomine Kiras gehouden, in ’t Maleyts Mangoftaan Utan genaamt. Op •
indigitatur , uti quoque vera Mangoftana , ubi inter Macaffar zynze bekend met den naam Kiras, gelykze de
duos hofce fruótus nullum ponunt dlfcrimen. regte Mangojlaan ook noemen, makende tuffehen deze twee
vrueten geen. onderfebeid.
Locus: Plurimum hic fruftus in Celebe occurrit Plaats: Men vind deze vrugt me eft op Celebes omtrent
circa Macafiaram, unde in Amboinam cranslatus e ft, Macaffar, van waar bet bief in Ambqina gebragt is,
arbor autem eft elegans & jucunda , floret quotan- werdende een feboon en cierlyk boompje , bloeyt jaarlyks,
nis, fed nullos hic fe it fruótus. _ dog wil geene vrugten dragen.
Ufus: Fruftus omnino maturus editur inftar Man- Gebruyk: De vrugt geheel ryp zynde.werd gezeten als
goftam, ejusque putamen eandem medicinalem pofll- Mangojlaan, en hare Jcbale beeft denzelfden Medicyna-
det virtutem contra Dyfenteriam, uti Lib. i . iri capi- lengebruyk en krdgt tegens den rooden-loop, gelyk Lib. i .
te de Mangojtana fuit diftum. , , ~ in 't Cap. van Mangojlaan gezegt is.
Alii has arbores diftinguunt in marem ac feminam, Andere verdeelen deze Boomen in Mannetjes en Wyfjes,
quarum mas non nifi flores producit, quales forte waarvan bet Mannetje niet dan bloemen zal dragen, dier-
funt , qu33 hic in Amboina occurrunt. Cum Kiras gelyke mijfcbien zyn, die wy bier in Amboina hebben. Zoo.
asque ac cum vera Mangoftana. magnam habet fimili- wel met de Kiras als de regte Mangojlaan beeft groote gèly-
tudinem lignum corneum feu Huffur Lib. 4. Cap. 27. kenijfe bet Lignum Corneum of Huflhr Lib. 4. Cap. 27.
defcriptum, ita ut Hufllir merito pro Amboimca fiL befebreven, zoo dat Huffur met regt voor een Amboins wild
veftri Kiras vel Mangoftana fit habenda : lie quo- Kiras of Mangojlaan te bouden is. Soo is dezen Boom ook
que haec arbor diftinguenda eft ab altera Javanica te onderfebeyden van een ander Javaanfcben Boom Mun-
arbore, Mundo dióta, cum qua quidam hanc confun- do genaamt, waar mede bemzommige confunderen. Want
dunt. Kiras enim album exftillat la c , Mundo vero den K r a s geeft een witte melk, en den Mundö een geel
flavum & glutinofum ex fruttibus & trunco emittit kleverig gom uyt zyne vrugten en Jlam, betwelkdejava-
füccüm, quem Javani inftar vifci ufurpant ad Kris- nen ais lymgebruyken om de kriffen in bare begten vajl te
fen manubria firmanda. Forte una eademque eft maken , zynde mijfcbien een en dezelfde met Panitsjicy
arbor cum Panitsjica Bram. Tembiri Portug. Lymap- Bram. Tembiri Portug. Fruita da Grude, Nederduyts
pel Belgarum in Hort. Mdldb.part. 3. Fig. 41. dcfcripta, Lymappel in Hort. Malab. part. 3. Fig. 41. befebrev/n,
ubi narratur, ex glutinofo muco inmaturorum fru- alwaar verhaalt wert dat men uyt den taayen Jlym-uyt de
ftuum expreflb ac fole exficcato pellucidum ac du- onrype vrugten geperjl en dan in de zon gedroogd een kla-
rum vifcum confici, quod iis in regionibus adhibe- ren en barden lym maakt, denwelken men in die landen
tur ad librös compingendos , quod cum Kiras non gebruykt om boeken daar mede te binden, al bet welk op
convenit, nee ipfitribui poteft, fed quidem Mundo: Ki- den Kiras niet en. pajl, maar wel op Mundo x de Kir asf
ras arbores in Amboinam translate non tantum lente hoornen in Amboina gebragt dragen niet alleen langzaam,
gerunt fruftus, fed hi inmaturi decidunt, nee juftam gelyk gezegt-, maar de meejle vrugten vallen onryp a f,
adquirunt magnitudinem. en gewinnen baare regte gróótte niet.
E X P L I C A T I O U Y T L E G G I N G
Tabula Quadragefima Quarta,
Qu® ramum exhibet Mangofiants Celebiae feu Kiras arboris.
A. Ejus florem.
B. Ejus fruSum denotat.
o B S.E R V a T I o.
-uiror aroor a raune, pag. 150. nomine ueigico Juras-
Boom deferibitur ; quumque citata Horti Mälabarici figura
cum Rumpbii icône proxime conveniat, varietates forte
tantum habende funt, diverfo differentes folo & coelo.
EJ! autem vera itidem Garcinle fpecies.
Van de Vier- en Veertigflc Plaat,
Dewelke vertoont een Tak van de Kiras-Boom, of de Celebi-
fche Mangoftan.
A. Wyft aan deszelfs bloem.
B. Deszelfs vrugt.
A A N M E R K I N G .
De Kiras-Boom werd by Valent. in de befchryving van Am»
bón pag. 158. vermeldt, welke zeer na met de gemelde figuur
van de Hortus Malabaricus overeenkomt; zo dat ze Jlègts voor
veranderingen te bouden zyn door de verfebeide grond en lugt van
elkander verfcbillende.
Dog deeze is mede een zoort van de Garcinia.
CA PU T X X XIX. HOOF©-