Soor h. e. Jamboifera; quum caflanea addorfum Jam-
bofani videatur proferre.
Locus. Ex Garzia ab Orto confiât fruftum hunc fuo
tempore, feu anno circiter Chrifli 1550. circa Goam
incognitumfuifle,fed non diu poll Cbrijtopborus aCofta,
primum circa Couchin vidit, ac capite vigefimo quarto
defcripfit, uti confiât ex Carol. Cluûi adnotationi.-
bus in illud caput ; fed dein a P ortugals plurimis in
Indiæ Jocis multiplicatus ac propagatus.efl, præfertim
in Zeylana, Celebe,in regno Macaflarenfi ,& in Maro.
Hic in Amboina paucæ tantum funt arbores, ac præfertim
ad rubrum montem, ubi Portugalli primum
löcum fuum fixerunt.
Uftts. De ejus ufu aliis in locis, ubi delicatiores ac
majores funt, non agam, fed Leftorem ablegabo ad
mèmoratos audtores, quum in Amboina non fint in
ufu, excepto quod quidam crudum exfugant fuccum
tanquam remedium contra vomitum ac naufeofum
ventriculum: Macaflarenfes plerumque Cadju poma
äbjiciunt, tantumque eorum caflaneas colligunt, quas
regibusfuis obferunt, ut fupra carbones illos torreant,
nucleumque comedant, feu ad delicias , feu more
Indico ut Veneris libidinem excitent : Vidi quoque
quofdam cortice hujus arboris , qui auflerus admo-
dum & adflringens e f l, ufos fuiffe contra aphthas ad
os cöllüendum, loco Catsjo feu Lycii Indici, forte
vocum fimilitudine adlefto.s aut deceptos. Adtenden-
dum porro e f l , ne didtæ Caftaneæ fupra carbones
torrendæ ac edendæ nimis recentes fînt, quum acer-
rimo tum repletæ lint fucco , qui nucleum, quum
franguntur ac dehifcunt, facile inficit, atque adurens
amarum reddit, unde melius e fl,u t per femi menfem
exficcentur.
In Teriiafa fruftus hi multo.funt majores quam in
Amboina, quumque maturefcunt,magis luteum gerunt
colorem, fere inftar frudtus maturi Mufæ, ejusque fucco
utuntur inColæ pro collutione oris contra Aphthas;
ac defedtu früdtus corticem arboris adhibent, quum
hic tantummödo adflringat &detergeat, nec'noxiasha-
beatproprietates, quales inSilveflri obfervantur fpecie:
Qui autem plura de horum frudluum præflantia nofce-
re cupit, adeat dodla IVilbelmi PiJ'onis fcripta. Qui
arbores Brafilienfes propria experientia feu notitia
defcriplit libr. 4. cap. 6. ubi arbor Acajuiba, ac fru-
ftus Acaju vocantur, ac ubi foliis floribusque bo-
num adfcribit.odorem, qui tarnen, uti fupra didtum
e f l, in Orientalibus arboribus non obfervatur.
In Rumpbii Appendice hæc fequuntur.
Ex Hort. Malab. part. 3. Fig. 54. patet arborem
hanc in Malabaricis regionibus quoque efle notam,
nomine Capamava, & Portugallico Cajoes, ubi ipfî
flores fuaveolentes adfcribuntUr.
Tabula Sexagefima Nona
Ramum exhibet Cajfuvii, feu Anacardii, ubi Litt.
A. Ejus fruftum feparatum exhibet.
O B S E R V A T I O.
Variis nominibus hæc arbor a pluribus jam denominata eft
auétorïbus , optimeque ab Herrn, in H. L. B. pag. 30. yoca-
tur Anacardium Occidentale, Cajous diftum, officulo renis le-
poris Figura: & Anacardium a Linnao in H. Cliff, p. 161. &
Anacardii alia fpecies a Cafp. Baub. in Pinac. p. 512^& Ana-
cardus Zeylanica, Folio Nucis Juglandis Cajous vjilgo ab
Herrn, in Muf. Zeyl. pag: 55. & Pomifera feu potius pruni-
fera Indica, nuce reniformi, fummo porno innafcente Cajous
diSto.-Ray. bifl. pl pag. 1649. & Sloan. Cat. pl. Jam. p. 187. qui
plurimas habet alias dèhominationes, & in ejus Hifi. Jam. part.
2. p. 136. vocatur Acaju arbor pomifera fruétu deleftabili,
prop.endente-Anacardii ritu, Surian difta, Acajou a Tourne/,
Boer b. vocatur, quæ eleganter quoque a Merian de Infeu. Surin.
Tab. 16. exprimitur. Reliqua vide in Tbef noflro Zeylan.
pag. 19. & Dale Pbarmae. edit. nov. in 4to. pag. 3-40.
Nomine Cadjoe arboris hæc deferibitur a Valent, p. 172. & in
Tab. fub no. XIX. parvulaicone exhibetur filveïtris fubfequens-
fpecies.
C A P U T .
caffar noemt menze Jamboe-Soor: dat is , Jamboes-draa.
g er, om dat de Cajtanje op baar rug een Jamboesfcbyntte
draagep. ‘ '
• Plaats. Uit Garzias ab Orto blykt, datze by zynentyd
of omtrent bet Jaar Cbrijli 1550. omtrent Goa nog niet bekent
was, maar niet lange daarna beeftze Chriflophorus
a Cofla, eerflmaal omtrent Couchingezien, en in zyn vier-
en-twintigjle capittel ook befebreyen, blykende by de Anno-
tator de Heer Carolus Cluf. pp bet zelfde capittel: maar
daarna isze door de Portugeezen pp veel andereplaaizenvan
Oojiindien zeer vermenigvuldigt, en inzenderbeit op Cey.
Ion, Celebes, in 't Macaffaarjcbe ryk, en pp Marui; dop
bier in Amboina hebben wy 'maar weinige bomen, en die
nog meefi aan den rooden berg, alwaar de Portugeezen bare
eerjle refidentie gehóuden hebben.
Gebruik. Fan bun gebruik, op anderepldatzen, daarxe
fmakelyker en groot er zyn, zal ik nietj'preken,maarden
Lezer wyzen tot de voorn. Autbeureh, nadienze hierin
Amboina niet gebezigt worden, bebalven dat zoiimige bet
raauwe zap daar uitzuigen, als een hulpmiddel tegen bet
braaken, en een walgende maag; de Macaffaren werpen
de Cadju-appelent doorgaans weg, alleen vergaderende de
Cajlanien, en die vereerende aan bare Koningen, dieze dan
op kooien laaten braaden , ende bet pit daar uit ecten, 't
zy dan tot een lekkerny, of na de Moorjcbe manier y om de
venus-lufl te verwekken; Ik beb ook gezien, dat zoimim
de fcbarjfe van dezen boom, zynde uittermaten wrang en
zamentrekkende, gebruiken, om tegen de Sprouwdemont
mede te j'poelen, mplaatzevan Catsjpl o/ Lycium Iiuli-
cum, mijfebien door gelykbeii van namen aangelokt, of mis-
leit zynde: Wyders jlaat te letten, dat meri de voorn. CaJ-
tanien, die men op de kooien branden en eeten wil, niet al.
te verfcb komt te nemen; om datze alsdan nog yuol zyn van
een feberpe voebtigbeit, 't welk bet pit in l t openberjlen
ligt infecteert, en brandende bitter komt te maken, en daarom
is bet beft, dezelve een halve maant te jütenftroogen.
In ’ Ternaten vallen deze vrugten vry wat groot er, als
in Amboina, en Pok alszeryp zyn, geelder,.byna.alseen
type Pifang, en bet zap gebruikén de Inlanders ook om de
mont mede te fpoelen tegens de Sprouw : of by gebrek van
de vrugt , zo nemenze de febofffe van den boom, nadien dezelve
maar alleen zamentrekt en.af veegt, en gantfeb geen
fcbadelyke eigenfebappen beeft, gèlyk. Me van.bet wilde ge-
flagt: De gene nu, die van de voprtreffelykheit dezer vrugten
meer begeeren te weten, believen my toe ie laten, dat
ik haar wyze tot de geleerde Schriften van DpÊtor Wilhelmus
Pifo, die de Brajiliaanfcbe planten uit eigen aanfdouwen
, of ondervindig, befebreeven beeft , zynde deze temden
lib. 4. capittel 6. alwaar, den boom Acajuiba, endi
de vrugten Acaju, wórden genaamt, en daar by de bladeren
en bloemen een goeden reuk tóefebryft: dog die men aan
de Ooftindifcbe, als boven isgezegt, geenzints bemerken kan.
In de Appendix van Rumphius volgt dit:
In bet derde deel van de Hortus Malab. Fig. 54. blykt,
dat by in de Malabaarfcbe landen ook moet bekent zyn met
den naam van Capamava, in ’t Portugees Cajoes,en dat
hem aldaar welriekende bloemen werden toegefebreven.
De Negen- en Sejligfle Plaat
Vertoont een Tak van de Cafluvie-boom, ofte bet Anacardiüin,
alwaar Lett.
A. Deszelfs vrugt afgezonden verbeeldt.
A A N M E R K I N G .
Deze boom komt onder verfebeide benamingen voor by verfebti-
de Scbryvers, en wert zeer wel van Herman in de Catal. van de
LeidfeTuïn pag. 30. Weflindifche Anacardium Cajoes genaamt,
met een (teentje in de gedaante van een nier uit een baas, en viert alleen
Anacardium van Linnéus in de H. ClifFort. pag. 161. l l‘
naumt, en een ander zoort van Anacardium by Cafp. Bauhin. in tin
Pinax p. 512. en Z eylonfebe Anacardus met bet bladtvan een Noo-
te-boom Ckjous, in 't gemeen by Herm. in bet Mufeum Zeylan.
p. 5 5. en Appeldragenie, ofte liever Ptuyindragende Oojlindijibe
Boom, met een niervormige neut boven op de appel zittende, Cajous
genaamt van Ray in zyn hiftor. der planten p. 1649. en van Sloan.
Catal. pl. Jam. p. j 78. die verfebeide andere benamingen nog beeft,
als mede in bet twede deel van de Jamaic. hiftor. p. »36- ,wrt
Acajouvan Tournefort en Boerhave genaamt, en wert beerlykvtt-
beeldt by Merian over de Surinaamfche infeften Tab. 16. Bet
overige zie in myn Thef. Zeylan. pag. 16. en by Dale in zyn PharmaCOl.
p. 340. , . \. f
Onder de haam van Cadjoe-Boom wertze befcbrcvpi by Valenf.
p. 171. en op de plaat onder no. XIX. dog zeer klein, verbeeldt,bet
geen eigentlyk de wilde zoort is. . _ _
- ' ■ . LX. HOOFD'
'Tai.LXJCX..
TGnu.1.