j g M I Ë W AM Ë O iN S C H E KRt ; YDB( ) E E . 2 4 ?
rantur copia, m«rtem adferre ; Portugallici faltem
fcriptores hoc narrant d e fù a Manga Brava, uti &
alii plures mihi etiam indicarunt, in Occidéntalibus
Indiæ partibus multo. magis nocere quam in Orienta-
libus infulis. Nihilominus tarnen ex hifce nucleis „ad
folem exficeatis exprimitur oleiim haud magno labo-
re,quod idoneum eft ad lampades^multumque adhi-
betur in ilium finem in Macaflara : Pafta, ex qua O-
leum expreflum fu it, cum Goflypio mixta in Candelas
formater vulgo ufitatas-, fed gravera hæ fundunt
odorem.
Ternatenfes adeo timerit hand arborem, ac incolæ
harum regionum præcedentem exeoecantem arborem,
nec placide Tub ilia fedebunt aut quiefcent arbore, nec
ejus lignum adhibebunt ad focum, ut quemdam cibum
Eer hoc coquant, dicentes mabgni'tatem inde contra-
ere , corpusque commovere, ejus.vero lac illmiuiit
iftibus pjfcis Sabandar, quos curat.
. Anno 16781 in Amboina ex hoc .ligno carbones in-
ceperunt exurere tenues & lev es, qui apti funt con-
ficiendo pulveri pyrio, meliusque pr-æparari poffunt
iliis ex præcedenti ligno exuftis, quum hujus arboris
cæfio non ita fit periculofa- ac priori«.
Hæe Manga Brava zlfaxn terreftrem habet fpeciem,
in apertis ac ventofis montibus crefcentem, huic maxi- ‘
me flmilem, fed humiles hæ Temper funt arbores , fo-
liaque multo fü n f minora & anguftiora, uti & fibres
ac rrudtus. Lac minori quoque effluit copia : Hujus
autem ufus: nondum innotuit, quum raro occurrak
Plurimum illam inveni in nudis Hitoenfis regioriis mon-
tibus ,_ ex rubra argilla & acutis Cörallims Iapidibus
commixtis in illorum planitie.
Anno 1686 Litoreæ ipeciei lac compertum fu it,
optime valere contra idtus lean Svoangi, qui in dulci-
bus vivit. fluminibus > a quo Lariquenfis quidam in
polliceiélum acceperat, ita ut non tantum totem ejus
mtumefeeret bradnium, fed fimul capitis vertiginem
ac cordis anxietatem perfentiret, quæ omnia evane-
feebant cum vulneris curatione, quamprimum ipfl
illineretur hoc lac.
Arbor hæe vide'tur delcripta in Sorti Malabar, tom.
i . Fig. 39. nomine Malabarico Odallam. Bracmanis
t fr o , tantumque parvum florum ac fruétuum inter-
currit diferimen, quod diverfa regionum dimati ac
folo attribuendum eft.
In Rttmphii appendice hsec mveniuntur.
Bintari fruftus in Java funt majores & rotundioresj
tam, qui in litore quam qui in ipia crefeunt regione,
e x nucleis autem navum & odoratum extrahitur odeum
fèquentem in modum. Maturos recipe nucleosyquas
exiicca ad folem,, dein contunde illos ,& fupra ignem
excoque in pauca aquæ quantitate, utr e x Minfac
Djarac id1 extrahitur,,turn memoratum accipis oleum,
quod calMum habetur, aliisqiie cafidis mixtum olers
cum ferventibus quibusdam aromatibus illinitur artubus
refrigeratis, cæterum nullum ibi adfert hæe arbor
damnum.
In Macaflara Lamboetoe vocatur,ubi & frudlus majores
iunt quam Amboinenfium, nucléique in ufù funt
ad oleum conficiendum, ejus vero folia rant anguftio*
ra. Ibi ejus frudtus decidui colliguntur, quorum pu-
tamen exterius computruit, remanente tantum eenui
ïïgnofaqiie pellicula, quæ nucleum ambit, ex qjioo>
l'eum præparatur.
Tabula OÛogefima Prima
Ramum exhibet arboris Laftarie , quæ Manga Brav» vulgo
yocatur.
selyk f p ook andere meer berigt hebben , dützé in de
Wefterfche deelen van Indf'ên veel fchadelyker Ü, dan in
de Oojterlyke Éilandeni Niet te min maakt men uit de-
zelfjie korrels, in de Zon gedroogt , en uitgeperjl, een O/y,
èn dat met kleine moeite, ’t welke bequaam is, om inde
lamp te branden, en veel gebruikt werd op Macajjar.
Den deeg„ daar uit den Oly geperjb i s , met kaitoen ge*
mengt, werd ook tot kaarjfen gemaakt, by ’t gering?
volkje gébruikelyk, doch ruiken wat Jlerki
De Tematanen zyn io bang voor dezen ho’om , als dé
Inlanders voor het voorgaande Blïnd'-hout, zy zullen niet
onder den boom zitten rußen, nog zyn bout gebruiken tot
branden, om iets daar by te kooken, Zeggende, dat de
koß daar by' een quaadaardigbeid bekome, en in rt lyf
beroerten maakt, doch de melk fineerenze op de fieeken
van den vis Sabandar, om die tegpneezem
. In ’t jaar 1678. beeft men in Am,boina.van dit hout
begonnen kooien te branden $ die-zeerfyn en ligt werden4
en bequaam zyn tot het maaken van buskruit , ookgemak-
kelyker te prepareer en, als. die van bet voorgaande Blint*
bout, om dat ’er in het kappen van dit bout minder pe*
rykel is.
Deze Manga Brava beeft nog een land-zoorte-, die op
lugtige bergen Waß, de voorgaande meefi gelyk, doch
bet blyvén kleine- boomen. Dekbladeren zyn ook veelklein-
der en fmalder, als mede de bloemen en vruchten'. D é
melk loopt ’et wat fpaarzaam u it: Zyn verder gebruik is
nog ombekent, want bet werd weinig gevonden. Ik heb
bet meelt gezien op kaale bergen van Hietoes land, van
roode klei en feberpe kraal-ßeenen gemaakt, en daarze
vlak zyn. '
Anno 1686. is de melk van de flrand Zöorte bevonden
tYejfelyk goed te zyn, tegens de fieeken van den
Ican Swangi, die zig in zoete rivieren ophoudwaar
van zeekere Inlander op Larique in zyn duim gefiookef
wierd, dat hem niet alleen den-igébeelen arm opfwol t
maar ook alrèede dtaaying des hoofts, en benaauwtbeid
des bertens gevoelde, dewelke terfiond genas, zo draa
hem deze melk op de wonde gefmeert wier de.
, Bezen boomjchyni befetreeven te zyn in Hórt. Mak-
bar. torn . 1. Fig. 39. onder den Malabaarzen naam O-
dallam. Op ’tBrctmineerUr 0 filyvende alleenlyk een klem
verfebü inde bloemen en vruchten, ’t Welk men de ver-
febeidentbeid der landen kan toefebryven.
In ^ A p p e n d ix van Rumphius werd dit ’ er bjgedaaril
Be vruchten van Bintaro zyn op Java grooter en ron*
der, genteen zo. wel op firand als LündWaart in , uit de
korrels werd een geel en welriekende Oly gebaa.lt op deze
manier : Neemt de rype korrels, droogpze. in de Zon ifioolf-
zeklein, enkooktze over’tvuur niet'een weinig water''
gelyk men met Minjac' Djarac doet\ zo hebt gy de voor-
fcbreeVen Oly 9 dit werd gehouden voor beet, en onder andere
warme Olyteiten gemengt, metnog eenige beetefpe*
ceryen, werd over dé verkonde leeden gefmeert, • anders
geen fihadelykbeid weet men aldaar van dezen boom.
Op Macaffar Lambóetoe genormt y alwaar de vruch-
ten medé grooter' zyn.,, dan aan 't Amboinfcbe , en de
beefien mede gebfuikelyk tot Oly, doch de bladeren vallen
wel zo final. Men neemt aldaar de af gevalle vruchi
ten, waar aan de buitenfie bolfier meefi vergaan is, bly*
vende maar een dunne boutaebtige fcbaal , die denbeeft bfr
kleet, waar uit men ’t voormemde Oly maakt.
De een~en-tachtigße Plaat
Vertoont een Tak van de Melkgevende Boom, die Monat
Bravo by ’t gemeen genaamt wert.