A U C T O R
L I B R U M A D L O Q U I T U R .
Vade L ib e r , Batayas te per mare transfer in oras,
Amboinae peperit quem mibi pingue folum.
Jamque per Europae populos fpaüeris, & herbas.,
Qnas alit occulco terra benigna finu , _ '
Raraque & externis latitanria gramina campis
De tege ; & Amboinae quot bona iilva ferat.
Sed tarnen invidiae dentes fperare memento ,
T e la q u e . quae, quondam, fmt nocitura. mihi.
Nam- quaecumque tibi Leétorum turba manebit,
Judicium de te perferét ilia fuum.
A u t tibi nafuti, qui carpunt omnia , M om i,
T e tr ic a Cenforum ye l fubeundâ nota eft.
Atque afiquis vani foetum te forte cerebri
- Dicllte t', e manibus'- rejiciatque fuis,
Hos igitur fcopulos ut tutus vinçere poffis,
. Confilio prudens u te r e , na te, meo.
Faé tibi ut Amftelia donius alta patefcat in urbe,
1 Cui conmiffa tua e f f , India E o a , falus.
Et Procerum, quîs cura tu i. pete limina fupplex,.
Aufpiçium tibi dent auxiliumque ro g a .
U t tib i tam placido liceat conüdere p o r tu ,
P oft maris & longae taedia multa v iae.
Namque fib illorum imperio quae fubdîta terra elt,
Ela tibi yitam patria prima dédit.
Sumtibus illorum, noftfaque politus ab arte
Cum y en ia s , faciles,Aie meruilje rires ;
E t privata re fe r , quantuÀ tib i commoda, quantum
Publica deb eb it, fi tibi v i t a , falus.
T eq u e quis H erbarum, m onftrare, doméftictrsufus,
Quaeve fit ad medicas commoda planta minus.
Fabula quos gentis ju vat admiranda remotae,
U t tibi narretur plu rima , muta licet.
Praefertim denfis quae mittat aromata filvis
Am b o in a , & celfo gramina monte ferat.
Ilia D e i auxiliis Am b o inav armisque yirorum
Fortibus imperio fubdîta, Belga., tuo !
N o n tarnen haec propriae tibi fint praeconia laudis,
. U t cedro aut hedera tempora c in f fia g em .
N a tiv a fi dote places, laudabéris; ultro ,
Conprobet arbitrio cetera quisque fuo. .
Le fto rem tarnen ante ro g e s , u t frönte benigna
E t ma cum v enia v olye ré ' feripta velit.
N e c notet erro res, audlor quia lùminis expers
N o n oculos po tu it, non adhibere manus.
I n un c, & patrios quondam rediture penates
A d dominum culm fplendidiore veni.
Sic fenio cani laetentur u t ante capilli,
Demr ad aetherias quam remeare plagas.
D E A U T H E Ü R
T O T H E T B O E K .
Gaat nu myn Amboinees na Hollands-kuft verzey!en}
En aan Europaas-volk-u kruyden mededeylen,
Toont wat voor zeldfaatn groen als nog verborgen- is-,
En nu ten voorfchyri brengt d'Amboinfclie wildernis,
Maar weet daar zullen pen en tongen in de weer zyn*
Waar van ik fzyner tyt wel voélen zal de weerpyn ;
Een ieder die u leeft, zal zyn een oordelaar,
Gy zult ontmoeten gunfi en J'potten door malkaar,
Het fcherp geneusde volk, dat zal u zeeker klauwen,
En ieder blad van u met Nota-beens benouwen,
Ban Jpreekt ’er nog wel een, wel wat een misgeboort,
Wie heeft in Kruyde-konft zo flegten praat gehoond
Ik weet als dan geen rapd ubeeter voor* ie dragen,
Ban dat gy Jiiltjes gaat ’ t Oo fclndifcb huys bevragen,
En werpen u in d'arrn van onze Overheyt,
By wien ’t geheel befiier van ons Ooft-Indien leyt,
Smeekt dan baar Edelheens; op dat gy werd genomen
In haren feberm en gunfi; dewyl gy zyt gekomen
Uyt ’t land van haar bewint, en op haar k o f en zyt
In deze form gebragt door myn gepleegde vlyt, .
Zegt dat gy dienen komt voor zo veel duyzent zielen,
Bie onder haar gezag hier in het Ooften krielen,
Aan wien gy leert wat nut in ieder plante z y ,
Waar toe s’in huyswerk diend; waar toe in d'Artzeny;
Een ander Edel' Geeft, die tragt- m vreemdigheden
Te hoor en o f te zien, kan hier zyn. tyd hefteden,
E n door% ftotnme leer een kenner worden van
B e Kruyden, die van hem zyn wonder ver van dan,
Hier. vind hy, wat al raars Amboinds hoge bergen,
En ’ 't-digt geboomde bot voor Êpecery verbergen,
Met andere wond’ren meer, Atnbon door Godes hand
En wapenen gehegt aan 't vrye Nederland.
Nogtans wil ik hier me- myn-werk niet zelfs uytftryken:
Want daar goe wyn i s , moet men na geen kranfenkyken:
Bierhalven alles in des Lezers oordeel ft e l,
En fpreken laat,, o f 't werk is qualyk ofte wel,
B og , uwen Lezer moet gy vriendelyk verzoeken,
Bat hy ten beften neemt de foute van u boeken,
Verhaalt hem, dat u heeft een droeve lange nagi
Met een. geleende pen en oogen voortgebragt;
Gaat dan, eè als gy hebt een nieuw kleed aangenomen,
Zo wilt te zyner tyd hlymoedig wederkomen,
Verheugt myn gryze kruyn, en myn vervallen ftan t,
Eer dat ik reys van hier na 't Eeuwig Vaderland.
W a s getekent
G. E . R U M P H I U S.
'L I B E R H E T
L fc I B É / R H E T B O E K
u c T O R I BEANTWOORD DEN
R E S P -.0 N B E T.| ■ A U T H E U. R.
ILIe e g o , ab ingeniifoecundo femine natum-
Quem peperit mater charta deditque t ib i; '
Se x tibi luftra mei faflidia longa tuleruirt.,
N am totidem fueram Cura laborque tuus,
A n te mihi licuit quam formam habitumque dedifie
T u n c tibi privato carcere claufiis eram.
Nunc tandem in dias fum luminis editus oras-.,-, T
V e f te licet videar fordidioire tegi.
Sed mihi quid profit fpeciofq ineedere cultu?
Quum non fueata detur ab arte decus.
Cumque ego Naturae miranda alcana recludam,
Ibit in adplaufus orbis eatque meos.
Ad Batavum pulchras igitur prpperabimus.or-as,
Amboinae ut pateat Flora quid Inda ferat*
Gloria fi> fumnii celebretiir Numinis inde ,•
Publica^ fi crefcant commoda, laufque t ib i:
Defpiciam populi ludibria vana mäligni,
E t quidquid livor rodere tentet iners. .
■ Namque ea magnorum merces non rara v iroruni,
Invidiam fa£Es qui meruere fiiis. ■
E t quis cura bonae producere femina mentis *
A u t generi humanö confuluilfe. labor._
Nomen & ad feros feriptis profelt'e hepotes^
Hos räbido Temper, Zolle* d entepe tis. . ’ •
Quos tameil akerius vigiles mordere Tabo/es,
E t famam opprobriis dilaceraxe ju vat ,-
Ipfi defidia & turpi marcere veterno
Digna nec aeterna promere laude folenti
Quin igitur Momi nigro fuffufa veneno
Lingua nihil feriptis eft nocitura meis.
N am Maecenatum fave'at ft g ra tia , quorum
In prima titulos pagina fronte gerit^
Invidia obfeuris caput occultante tenebris \
Poft tu a, crede m ih i, fata fuperftes.ero.
T un c quoque, T eu tonici tibi quod tribuere Poetae3
Nomine te digrtum quifque fuilfe feret*
I n d i c u s in cunfitis celebrabere P l i n i u s oris,
E t gens in titulos omnis itura tuos. '
Jamque V a l e : & fi quidpoflintmea v o ta precefque-,
D ii tibi dent Pylii viv ere fecla fenis.
A u t faltem haec praelo videas data feripta fupepftes.
N e c tenebris lateat pars quoque magna mei.
E t quae plura valens oculis, vdl lumine' captus,
(Pro d o lo r ! ) in lucem mittere certus eras.
, Sic moerens Europa fibi te flebit ademtum,
Et cineri lacrimas tota datura tuo.
E x utroque vernaculo carmine Latina
paraphrafi ihterpretabatur
IK U-Papierè-kind, waarvan gy dertig jaren
Befwangert zyt ge weeft, om alles'te vergaren
Tot myn völkomenthcyt, zo lang ’k by u alleen
Verborgen ben geweeft , tot dat nu, op gèbeên
En veel verzoeks van vreemde. Kruyden-minnaars, even
Als met myn eene voet, ten vollen dog befchreven,
In 't licht begin te treen, hoewel in ftegt gewaat,
Bog’t kleed maakt niet de man, g’lyk 't andersdikmaals
v .g a a t,.
Want door dien dat ik weet, dat veele wonderheden
In myn: befoten. z y n ,, die eerß haar eer ft e treden
Uyt haar verhörgeniheén in 't ligt des Werelds doen,
W il ik, ’t zy waar ik kom, daar door niet aars vermoen
Ban gunft, dies vaar ik heen na Neerlands fchone Kaften,
Om daar te \onen wat voor Kruyden hier beruften
In dezen Oofterhoek, des Werelds Nagelhof
Ambón, ’f geen ik vertrouw den grooten Godt tot lof
Zal (trekken, u tot eer, en het gemene befte,
Waar op] van nu a f aan myn hoop. fiantvaftig vefte,
En gahfcb niet agten wil der la ft’raars fchimp en fpot.
Terwyl. zulks, altyt zy bet algemene lot1
B e t geener, die iets raars en loffelyh voor de menfehen
- Vertonen ito ge. fchrifp, en zo-, ’t geen 'veele wenfehen
Te weten, holen uyt het diep der duyfterjjeyd,
É n ieder weten doen met een duurzamè vlyt.
Bog aangezien, dat die dus fcheppén haar vernoegen
Om vrtemde fchriftèn mét haar lafter te doof ploegen
O f noyt, o f zelden iets pryswaardigs voor den dag
Te brengen weten., is *t dat MVmus niet vermag
Met zyn fenynig fpogh pp tny, neen ik zal leven,
- En 'doófPütrónen' guiTft den'Momus nog doen beven,
• Voor tny, als zynde door die Heeren onderfiut,
Aan Wien myn 'opdragt luyd, en dus genoeg befchut,
. Als dan na we'ynig tyts zult gy door my betoonen,
Dat Waardig zyt de naam u door Apollos Soonen
In ’t duytfe Roomfche Ryk voor lang al. toegewyd,
Dat gy de Plinius der I ndianen zyt; .
Hier mee zeg ik vaar wel, den Hemel wil u geven
Een Neftors ouderdom, in ’t minft zo lang het leven,
Bat gy. niet my alleen bekomen meugt in druk;
. -Maar ook myn ander helft, en alles tot een ftu k ,
1 ’ t'.Geen u volleerde brèyto, zo voor als na het mißen,
Van u gezigt (6 ramp!) de Wereldt op te dijjen
E'eddgi- heeft, als wanneer met een gemeen beklag
Europa uw’ verlies zal f menen nagt en dag.
J. D. S. H A F N I E N S l S .
Clercq van den Autheur*
P E T R U S B U R M A N N U S Junior.
ffiftor. & Eloq. Profejf. in Acad. Franeq.
£ P X