128 H E R B A R 1 1 A M B O I N E N SI S Liber II. cap. XLVIII.
rum ovalis inftar min'oriim prunorum, fuperius vero
coronatus eft inftar pomörunl : Ejus color externe
obfcure flavus eft-inftar maturorum Melpilorumj interior
verb carö eft faccofa & acidula , led efui in*
epta, ingratumque habet odorem, in hac autem ofli-
culûm r'eConditur durum" & Oblongum mftar Olivæ,
fed lohgO gaudens collo iftftar lagenæ , parum angu-
lofufn, ruffhm, inqiie crafliOre ejus parte breviscon-
fölcitiir apex , ita ut mukum a Malaccenfi ditrerat
Trunci lignum eft durum,angulofum, & nodofom,
in vetuftioribus truncis circa ejus cor obfcurfe fufcum,
& raro adeo crafliim vel reftum, ut inde pokes ædium
fabricari poflint; radices longiflimæ font oc re-
étæ, tr ans verfall ter, fed non profunde per terram pro-
repentes, craflitiei vulgo, .digiti vel ppllicis. paucas ge-
réntes fibrillas , externe ex einer,eo flavefeentps , interne
pallidæ inftar Liqueritiæ cum tenujbuS circulls,
fed fi çonfçindantur j ibi ruffæ funt, fi fuerint liccæ
funtque porro graviores, folidioics, & duriores quam
Malaccenfis. Hujus;radicis frufta accepi.ex Tambucco
ofto decenique pedes longa, digitum craffa, & adeo
refta aefi baculus feu Kottang eflent, quæ er-
fbffæ erant ope Indicis magnetici ad borealem partem,
nrofundae pedem fob terra rubra & folida, qualis in
toto illo . terræ traftu reperitur. Quum eruebatur,
fieci penitus' efat, nec ullarfi exhibeoat humiditatem :
Sapor primo erat amaricans, adftringens, cum pauco
Anifi fapore mixtus, unde non ita gratus ac Malac- •
cenfis, fed cum Vidaræ radicibus proximo conveniens
Poft annum firailia mihi bujus radicis Irulta
adferebantur lo n g à q u æ tetrum & ingratum habe-
bant faporem , fed qui ilia adferebat , aqua marina
Fuifle adfperfa'teftàbatur, in itinere nempe marine,
in Fruftis vero hifee tarn quæ ad polum Ar&icum, quam
quæ ad Auftralem- erant effofla , nullam obfervare
botui dilFefentiam, neque in odore neque m fapore i
fenfim autem odor & lapor erat -mücofus , ac licet
Malaccenfi fimiles hæ habeantur radices , nullo ta,
men iiiödo viribus vel fapore accédant ad rilam , vi.
ribusque expertes pemtus lilas cenfeo, ot ului Medi-
C°Nomént Latine Radix Deipam Spuria. Javanis. War-
ran in Celebe vöcatur Lowarra, quæ denommationes
hifee fpur-iis.propriæ font fpeciebqs , atque lpfis m-
ponuntur juxta Malaccenfem Bulangam, feu veram
Deiparæ radicern : Melius quoque Oxyacantha lndi-
ca vocâri pôffët quam Cudrang ,'uti mud m Batavia
■ fit jfaltem folia bptime illam referunt,neutiquam v e ro
fpinæ, flores, vel fruftus. ‘
Lotus. H æ c arbufcula feu frutex in Java crefcit &
■ Celebe, in diftrittu Boegico & Loebofenfi, uti & co-
-piofe in Tambuceof- In Amboina eft ianotus , an ffi-
dem in Baleya crefcat, mihi non confiât, licet Ba-
leyenfes dicant, in foa' patria tales quoque crelcere
■ arborés fpinofäs, & ibi Bangbian voeari. .
Ufus. Hæé radix, quantum novi,nullibi eit m ulu
Medico nifi in Malacca , fed e contra, tanquam noxia
habetur fpina, quam admodum timent:. Si quis emm
• ^hifee fpinis vulneratur, pars læfa magno mtumelcit
dolore, unde & multis populis in ufu eft iepes ex
hifee fpinofis fruticibus-circa ædes fuas non tantum
' contra ferocia animalia plantare , fed- etiam contra
fores', qui licet.adeo audaces efFent, ut armatis reii-
ftere non .timerent v ifis, has tarnen per fpinas pene-
• trare non fuftinerent.
In regione Boegenfi multæ quoque inde formantur
' fepes i furculos in ordine Iocantes, vel quod facilius eft,
frubtus terræ mandantes , fique hi frudeés dn altum
excrefcant,fuperius fefe intricant arftiffime, fedmre-
rius aperturam relinquunt^per quam homini vel porcq
Éfanfîtus datur ; quæ aperturæ obftipantur Ligulana
LcïlZea 3 feu Dam Sudoe Sudu ; qàx fpinofa quoque eit,
-vel ubi plantari nequit, fpinofi ejus detruncantur ra-
mi , quibus reliqua conftipant foramina , uti alias
'quoque fit cum Limonum ramis fpinofis. ‘
■ Lignum fatis durabile eft ,inque ædiumpofteàadhi-
•bétuf, fi recta ejus frufta conquiri poflint, i® truncis
autem'vetuftioribus duriffimum e ft, & interne nign-
cat: Fruftus non flint in ufu, in Java vero fricantur
'& eduntur ; fique fob cineribus torreantur, îllorum-
que foccus auribus inftilletur , curat furditatem : Ex
bvaal, als kleine pruimpjes, met een kroontje bóven op,
gelyk de Appelen: De coleur is van buiten donker-geel,
als die van rype Mispelen, en van binnen een zappig en
fmeerig. vlees, 'doéb onbequaam om te eeten, en vies van \
reuk, en daar in leid een langwerpige bar de Jleen, ■ als
ten Olyve-Jleen -, docb met een lange bals, gelyk een fies,
een weinig hoekig, boog ros, en aan ’t dikjle eind met
een korte Jpitsje, %ö datze veel van de Malacze vruchten
verfebitten. ‘ ■
- Het bóut des-ftams is bard, bochtig, enWaYrig, aan
de oude (lammen omtrent bet bert donkerbruin, en zelden
zo dik of r egt, dat men Jlylen tot buizen daar van bebben
kan; de wortelen zyn mede zeer tanken fegt overdwers,
docb niet dièp'ïn de aarde kruipende', eenparig in de dikte,
.omtrent van eenjjuim of vinger , met wemge vezels
■ daar aan, vm buiten graauw-gecl, en van binnen bleek
geel. als.xöëï-bfat, met eenige dunne cirkeltjes, döcbop
' dén fnee Yds kftefvende, ■ oók/waarder, dichter, è)i bar-
der dan de Malacze. Ik beb ftukken van deze Wrtel van
Tambucco gekregen, dieS.-en. io^vpeteii. lankeen vinger
dik, en zo regt Waren als een Mfrekte.rottarig,.zyn-
de gegraven met een Compas op de Noorder ftfeek, omtrent
een voet diep uit een roode en vajle aarde , gelyk
men in die gëbëelë Landflréékè beeft: Zy Was in t uitgraven
droog,,en gants geen yogtigbeit vatbaar, geven-
dei Defmaak-wasJn 't eerfte wat bitter ^samentrekken-
de, met een kléine nqfmaak van Anys-, en^dierbalven zo
lieflyk niet alsL de Maldbze, maar 'niet de wortelen van
Vidara nader overeenkomende: Een jaar daar na wier-
den my weder Hiergelyke-. lange flukken van: dezelve, wor- I
telen toéèemgt, docb' dewelke zeer vies en vuil vanjmak
waren. Maar den brenger verklaarde, datze onderwegen
met Zêe-watêr waren befpat'geworden; enJk heb onder
de (lukken, die: zo na 't Koor den: als na ’ t Zuiden waren
uitgegraven,. noch aan reuk, noch aan fmaak eenig onder,
febeit komen merken of gewaar worden : Metter tyi
kresenze allegaar eenvermuften reuk en fmaak; M zy
mogen dan de. Malacze. zo gelyk ;zyn als zy willen , tk
achtze in deugt .èn fmaak veel daar van te. verjcbillen,
en in de Medicynè ongebruikelyk. . »
Naam. I n 't Latyn Radix Deipars Spuria .- Op Javaans
Warran: Op Celebes Lowarra, en welke namen
deze bajlaart. zaorten eigentlyker toekomen, en. gegeven
mosen worden dan de Malacze Bulangan, of de pPjw1
Radix Deipam. Men mogtze ook'bilhker, Ooft-Indijcbt
basedoorn noemen, dan Cudrang, gelyk op Batavia ge-
febiet, immers de bladeren gelykenpeji daar na, maar wei
de doornen, bloemen, noch vruchten.
- Plaats. Dezen bom of ftruikwafj op Java, en oom
■ Celebes, in 't B.oegife en Loebpfe gebied, _ als mede vetl
in ’t gebied van Tambucc.o. In Amboina is%e onbekent,
■ ofze .mede op Baley groeit ,kan ik nipt wel weten, bomi
■ de Baleyers zeggen| datze in baar.landt mede diergeiynt
doorns hebben, en dezelve Banghian noemen.
: Gebruik. Deze wortel, voor zo veel my bekendis
■ .buiten Malacca. by geen .Natie in
bruik.maar wort daar m tegen mpr S m Ê M M S m
gebonden, dmne zeer batig vo,,r zyn: W fP “ '
tig aan deze doornen befeert,::zoju,eU beCop,™1.® ...
■ pin, en daarom hebben bet veele Nalien vppr etn g
lettende bogen of heggen nan iae'ioornen, rpmiom mit
huizen en enten te maken, niet alleen ** n
ie beejten, maar ook voor düven y .demlh ^hbmu z
Jlmt maren datze ook doorgetxtahenilemannen ««iJ'f 'f
dringen, echter voor deze doornen mjtenjtaan ■
I n ’t land van Boegit mtkenzeookttfglbfwnimtmj
' .ie jonge fpraitjepop een.rygè plantende,J t™ & P
Mater is, de vruchten .zayende; en deze * .
boog opfebietendê, verwenen baar boven wd vij) atg
malkander, maar laten beneden nog eemgoofenmg, «
m l een Mrnjcb of Varken doorkruipen kar,
gaten dan ook werden toegeplant met Ligulana f- .
of Daan Sudoe Sudu, 't welk mede
daar men 't niet planten kan, btppenze .de
takken af, en belleken daar mede .de. andere paggen, s
lyk men anders ook wol met
. Het bout is redelyk durabel, en word tot J tm
,huizo» gebruikt, als men daar regte ftukken van «
kan, ■docb aan de oude llammen.ts 11 '% * ® % , ? .
.Hnmn.fwartacbtig, De vruchten M m S t t L ,-
,docb op Java werdmvtmg gezoden en gegeten - ^
de onder .de affebe. gebraden , en t zap daar van ^