H E R B A R I I A M B O I N E N S I S
O B S E R V A T I O .
Prima bujus' fpecies, feu pôtius vajietas, vocatur -Caryo-
phyllus Regius aromatic«! a Vluknetïo in Abnagejt, pdg. 88.
& in Phytogr. Tab. 1.55. Fig. 5 exkibetur. & C aryovhyllus
frutju oblor.go , abortive minus Jquamofi ex ïnfula Ambon. Breyn.
Prodr. 1. p. 50. altérais editjoms.» ut & Caryophyllus Regius
Amboinicus Rumphii ibidem, ubi optime in noiis fub-
jungitur a JoamtePhilippoBreypio Hi Caryophylli,
3j qui Regii dicuntur, fpacie, me judice, gja anteeedecte non
,, differunt, neque fruftus revmdicendi fijnt, fed rudimen-
», ta potius flprum fruftuumque abortiva , meris fqüamis mon-
3, ftrole luxuriantia, & a feopo aberrantia , quæ nuDquam hinc
». perfeéti flores, nec frudtus evadunt. Cæterum çdorem fais
poremque Cary oph yllorüm AAoMATifcoRUM Ôjjîcm. re-
3, ferunt, virtutesque polfident, quas an gradu excellentiûri fu-
3, perentj ut nonnulli putarunt foîa experientia dêcidendum eft.
l it his porro vide Weinmaim. Phjtanthoz. p. 63. Tab. 315. leti.
a. ut & Rufnphii oVJèpvai. i i . p. 53. Acad, natvr curios, dec. 2.
am. 1. ubi & horum figuræ ,atque ejtts Epijl. <,.p. qof&cEpifi.
8. p. 411. in Valent. Mufeo Mufieor Tab.x. &ciibr. i. Seiï. V.
cap'Wii&i Amman Mauud. admat. med. cap. 8. Se£i. IX. p.
f t . &{ Fr. Valentyn Arnbonus dejeript.p. 195 & 1.96. Tab. 31.'
ut & Unfchoteiù itinerarim». cap. 65. Reliquæ porro figura:
bon nifi.mpnftrofæ aherrantis féu potius luxuriantes naturæ Va-
weiates habendæ funt, quas quum Pumpbius adpingi cura vit,
niç illas fim.ul-fubjungimus. Caryophyxlus arbor a Mun-
tingiq îtï cultura plantarum libr. z. cap. 3: defcnbitur,fed man-
ca adm'odüm figura e^primitur.
Liber II. «^,IU
A A N M E R K I N G E .
De eerfte zoort-wert Caryophyetus ‘Regius aromatic
van' Plubiet. genoemt in zyn Almageft. pag. 88. en in Z\»
Phytogr.tab. 1 55. Fig. fverbeeldt, en C aryophyeeus
oblongo abortivo minus fjuamofo ex InJulaAmbon. van Breniu
in zyn tweede Prodromuspag.. 5e. yan de tweede uitgaaf J
mede CikyopHvLtds Regiüs Amboisicos yan i w j
alwaar zeer wel onder in denooten van Joannes Pbibppus
mus de zoon bygewoegt wert: „ Deze Konings-Nagei/J
,> verfchillen, zo veel ik-zien kan, niet van de voorgaande in
„ zoprté, en zyn voor geen regte vruchten te houden .maar
- >, liever te houden voor afwykende beginzelen der bloemen
j» en vruchten alleen uit fchubben, monftreuzelyk afwykende
,, van liet oogmerk der natuur, beftaande j waarom dezelve
»> ook pooit tot regte bloemen ofte Vruchten uitgroeien. Ver-
„ ders hebbenze de reiik en fmaak van de regte fpecery Na.
,» gejen in dé Apotheken gebruikelyk, welkers krachten zy ook
,, bezitten, doch óf zy dezelve overtreffen» zo als fommie»
3, gemeent hebben, is alleen door de ondervinding tebefliffen.
Over deeze zie verder Wemmafin in de veelvuldige benamih-
ge en Befchryying der Planten pag. 7%. Tab. 31 y. lett.a. en de ‘
ai Obfervatie van Ritmphiuspag. 53. in de Acad. nat. cur'm
dec. z. ann. 1. alwaar ook der zei ver figuur, en zyn vyfde brief
pag 403. als ook de achtfte pag. 421. inValent. AJufeum Mn.
feor.Tab. z. en Ubr.. x.cap. VW.SeS. V. en Annnan. Manui ai
mat. med. cap. 8. S^ i IX.p.96. en Fr. VaJpitin Befcbrpm
yan Ambaina. p 1^5 01496. Tab. 31. en Unjehotens Rysbefikru
ving. Cap. 95. De overige zoorten verders zyn niets anders
als mqntlreufe veranderingen door de afivykende, ofte liever
overdadige natuur te houden', dewelke.om dat Rmphm\k\
heeft laten bytekepen, wy hief óok byVoegen, De Nagel,
éoom wert méde van Muniing in de wuare oeffening der planten
in het tweede boek capitt. 3.befchreven7döch zoberindc
Plaat verheelt.
CAPOT QUÀRTUM
Caryophyïlum Siheßre, Tsjencke Oetan.
SJlveftre Caryophyllum plerumquc altius. exerefeit,
comaquè ampliore, quam d om e flicum a c plu-'
‘ ■ finjum ùBQ erigiturtrunco; Foliorum raohesiiint
eriam.longidres, firmæ, & virides; ejus folia multo
majora, & quoqüe'oppojità fvmt, fëd non ita e xaä e,.
dbîiquam plerumque efformantia crucem : In arbori-
tjus juhjönbus peaunculi,funt..b‘reviores , vel ramos
lata magis plaga obvelant , quam in vetuftioribus, in
quibus duplicis itidem obfervantur fbrmæ : ïn initio
enim plüviöforüm menfium, ' fuperiiis multo funt la-
tiora « rotundipra, ficcjs verb menfibiis funt acuminata
, veraque CaryophyJlprum folia magis referenda^
rioyem, deeera, & tredßciin longa digitos, quatuor
aktem lätä jin junioriBus. véfo.arbQfibus minörafun^
cteterum glabra q u o q ù .e led non fplendentia, neque
tarn dura , ac vulgaris 'Caryophylli. Foliorum oræ quo-
que funt finuofæ & arcuatæ, ac tenuibus.paraÜejis trans- •
verfalibus vênis pertexta funt fo lia, fed non ita ardtis
äc vulgaris, & ad oras reelp finu iunt conjunfla inftar
illorum Cajoe Mera,& Jambofcet Sylvcftre enim. Caryophyllum
eft tamquam medium genus, quod affine
eft inter Jambofam, & Silveftrem arborem Càjoe Mera
tji&amj cum utraque magriam habens affinitatero. Médius
folii iiervus Tulcatus quoque eft jinftar folii Cajoe
Mera y fed non ita profunde.
Contrjta hæc folia filveftrenl fpirant Cary,ophyllo-
rum odorem, cum quadam aciditate mixtum, unde
facile etiam dignpfei poflunt.
Fruftus in corymbis quoque gefuntuti doriiefticum,
Ted numéro multo rariores, hinc inde eriim unus al-
terve locapir in rajnuloruavfummo , atquq in illis
modû duo, très , quatuorve fimul fru öu s , ejuffiem
fere fprmæ, fed duplo .majores dpmefticis, capitu-
lum autem illorum non ita latum e ft, floresque Émiles
getunt aç vulgares, diu funt virides, tandemque
parüm rubeTcunt, fiiico aC cinereo intermixto color
e , fi flores prodüxerunt 3 Änthophylli exerefeunt,
magnitudine baccarum fruûuum , vel
paulo lpqgiore^fere inftar minoris digiti, qui Ginai &
öbdü£H flint öbfeure rubente feu purpurea carne cul-
trum craffa, mohi & füccofa inftar aliarum Silveftrium
Jambofarum , ingrati faporis cum aciditate quadam
junéli : ïntus continetur officuluin oblöngum s uti in
véro
IV. H O O F T S T U K.
W ild é Kruidt-Nagelboom.
DE wilde ‘JStagelboóni wajl gemindyk wat boger, en
met .een bredpr kririn dan de tammé, meéjl met te-
.... nen jlam opfibktende, rde ryskens'.zyn ook Mineer,
en.grpen s atCblflderen ïièelgroóter, en Jiqan- mede te- ?m-matkatafer? 'pptcjfs mei ,èn meejt ineenjcbiéj..
ruis: Am. de jonge hoornen zyn baareReden wat kor-
ter yof-zy bekleedèn den- Jleel zoo veel meer,,pf verder dan
ton. dé, oude toornen ,'dam aanze dan ook noch van twee-
dérlèy gedaante zytï; ' want in 't begin van.dé-regen-Moej-
jon vallenze van vopren' hreedeïr en rónder, maar in de
drmge Mofjfpn.zynze-voor.: Jpïts, -en.de• oprechte Nagel-
blonderen wat gelyker, negen,.tien en dertien vingenlank,
en. vier b r é e t d e , jonge boomen zynze watldein-
der ,.anderzints medé .glat.,[hoewel niet glimmende, mei
zoo Jiyf als de tamme.: De runden zyn ook wat bochtig,
en niet fyne paraüeele dwersaderen doorregen., docbffl
digt niet als. de optechte, en aan de kmten, met ten doorgaande
haoge .t’zqamen ,g£(looiengelyk die van de Cajoe
Mera, en Jambon: want de wilde ‘Nagelbom -is als een
middelbaare zoori, dewelke, een maagjebap maakt tujj'chen
de Jambofa, en den wilden boom Cajoe Mera, en met
die Beide veel gemeinftbap beeft: De middeljjle zenu-
we van bet blat peeft ook een voore , gelyk die van Ca-
joe Mera, docb zoadiep niet.
Gevreven zynde hebbenze een wildé Nagel-reuk, mei
eenige zuurte gemengt , daar 'aan menze kennen kan.
Haare vruchten dragenze mede aan kroontjes, gdyki*
tamme, docb véél minder in getal, fiaande bier en daar
maar eenp aan ’t.-uiterjle der. ryskens, en aan de-kroontjes
Jlaandef maar -2, ar 4 -‘bezyjden malkander: Zfr
zoo groot als de taéme, maar 1 hooft je'is ioo breet niet,
hebbende insgelyks zulhen-.bloeizel -en Koteletten als dezelve
,'z y b ly ven lang groen, en werden eyndelyk een tnei-
nig root, met vaal en-graauw onder een gemengt, enals-
ze gebloeidt hebben■ , zoo wotdenze ook tot Moernagelsvan
grootte als de Befxèn dér vruebten vm degrooteVurvagb
of noch wel zoo lank , en 'bykans als een kleine vinger,
ontgeven of omruangen met een dokker-root of putperacD-
tig vléys ongeveer een mes dik, weè'k enfappig, a” a?
de wilde Jambpefen, onlieflyk van fmaak lefwjwee^ .
o
j&é. JJX.
n ^ . u r .