9 4 HERBARII AMBOINENSIS LiberII.cap.XXXIII'
EXPLICATIO
Tabulte Vtgeßm* Tertia ,
Exhibentis ramum Tamarinde, qus Affam Ja v a incolis V>>
catur . . . . 8
A. Folium fitperiore parte confpiciendum prxbct»
B. Folium inferiore lus parte fiftit.
C Florem omnibus partibus abfolutum.
D. FruSlum feu ftliquam dcmonftrat.
E. Osßcula ejus femtnalia*
OBSERVATIO.
U Y T L EGGING
Van d e d rie en tw in tig f t e P la a t,
Dewelke vertoont een Tak van de Tamarinde-koom, dic^/ï
fttm Ja va by «Je Inlanders genaamt wert,
A. Wyft aan het bladt in zyn oppervlakte.
B Het zelve van onderen te'zien.
C. Vertoont een bloem met al deszclfs dcelen.
D. De vrucht ofte peul.
E. Deszclfs Zouden.
AANMERK INGE.
T am a . t if - p l- l i7 4 f . 8t ejus
| _______ s defcribitur a Ray........v , . .
fynonyma occurrunt plurima in Sloan^CataL p l.fjt
6c 7 hef. meI ~ 'J~ "
Haie Pharm
■ L . ... ------ ■ 1; MJ.
Zeyl. p . x it . vide & Tbumef in ft. p . 66o. Sc
v a le tuarmac. p . 507. Tamarindi. J . Bauh. tom. i . P- 4 M.
Jlarcgr. B rajil. hiß. p . 107. vide & H . C liff, p . 18. & Balam-
Pulli. in H ort. Malab. vocatur tom. 1 p . 59. Tab. 23. Ta-
marindus Orientalis a Blalnuel. Herbal. Tab. xzi exhibetur,
Occidentals vcro ibidem. Tab. 201»
De Tamarinde-bom wert by Ray befchrevcn in zyn hijlor,
plant. pag. 1748. en daar vap zyn veele Schryvers en benamingen
aangehaalt in de Catal. van Sloan. p l. Jamaic. pag,
147« als mede in myn Thef. Zeyl. pag. 1 t l , verders zie hier
over Toumef. in zyn in ftit. pag. 6bo. en D ole in zyn Pbar-
mac. p . 507. als mede de Hortus Cliffbrt, pag. 18. / . Baub.
in zyn eerjie deel pag. 4 1 1. en Marcgrav. in de hijlor, <vm
B ra jil. pag. 107. en in de Hortus Malabaricus eerjie deel ,pag.
39. Tab. z j. wertze Balam Pulli genaamt. De Ooft-Indifche
Tamarinde wert by Blackviet Herbal. Tab. azi verbeeldt,en
de Weft-Indifchc. Tab. 101..
CAPUT TRIGESIMUM
TERTIUM.
Malum Granatum. Delima.
GRanat® arbores in India tantum frutefeunt, immo
plerumque breviores luut quam in Europa.fefe.
in varios tenues difpergentes truncps.ac yix ita
dirisipoteft,utunum tantum gerant ftipitem: C®te-
rum tam forma quam fruffibus omnino convemt cum
Europlea, unde non ample hie earn deferibam &tan-
tummodo ejus quafi faciatn mentionem, notans fru.
ftuum faporem neque dulcem neque acidum, fed quail
mixtum ac vinoium eile: Ejus ramuli funt ita lon-
m ac teneri, ut fint fulciendi, quum alias pondere
fru&ium facillime frangerentur. Optimos ferunt has
arbores fruftus.A in hortis vel in plants areis prope
asdes plantentur, ac circa eas lapideus locetur arcus,
faepiusque amputentur, facillime enim perit hate arbor,’
ft non humana cultura fuftentetur. Ofliculorum
color plerumque eft rofeus feu ruber ut in Europteis;
occurrit autem hic.in India alia fpecies, qu® alba pe-
nitus cent officula. ■ In initio ficcorum menfium, h. e.
oaobrV, ficca dejicit folia , ac furculos emittit, qui
fubfequentibus menfibus. flores producunt.
Nomin Latine Malum Punicum,&Granatum,Belgice
Gmmat-Apnl. ArabibusRuman feu Eomurc, quod ori-
einem habet ab Hebraeo.Rirmm, & hinc Hifpantca
f m g u a P o r t u g a l l i c a Romança : MalaiceDe-
lim: Sinenfibus Salin v elirÿw lia . .
Lactu In omnibus hifce ortentalibus reperitur m-
fulis fed non copiofe, hinc inde enim quidam tantum
in hortis occurrunt ejus frutices : In Sina frequenter
crefeit, ibique in parvæ arboris formant.
Tj/us. De ejus natura ac viribus hicnonmultacom-
mentari eft animus, quum in Europmis libris fit fads
deferipta, ac tantummodo demonftrabimus, quos in
“ rus indi illam adhibeant. Ejus cortices ac .interior»
nfficulorum gratia multum iifurpantur contra Diar
Tteam' & tenesmum ; fi conturidantur, & cum Oryzas
aquaalfumantur; Flores aquat incoquere , ilhsqueos
colluere condicit iis, qui gragivas habent flaccidasi,
nec manducare poffunt. Et un in Europa filveftris
occurrit fpecies, quæ non nifi flores gent , ac pecu-
iiari nomine Ralaufiiumvocatur, fic quoque in India
rara occurrit fpecies , quæ nil nifi flores producit,
neque in filvis crefcit, fed fumma cura in horns coil-
fur ab florum elegantiam. Ejus frutex ac folia cum
vulgari quidem converîiun't, fed flores funt majores,
ar maenitudihem inperialis, habent nummi, plurimis
XXXIII. HOOFDSTUK.
Granaat - Boom.
D
%
JL Granaten blyven in Indien ook ? maar als etn
Jlruik,'ja, doorgaans nóg korter dan in Europa,
zig in verfebeide dunne Jiammen uitbreidende, en
men kanze qualyk daar toe brengen, datze maar met tonen
opjebieten. Anders zo aan gedaante, als vruchten is
dezen boom de Europtaanfcbe venemaal gelyky dies ikzè
alhier niet brteder en zal befcbfyven3 enalleenlyk maar
aanroeren y dat defmaak van de vruchten, nog zoet, nog
zuur, en als gemengt of voynacbtig i s : De ryskens zyn
zo Jank, en teder, dat menze veeltyds Jlutten moet, of
zouden anders door de fvoaarte van de vruchten ligt komen
te breeken: Zy dragen beft, als menze in de boven ofte
de vlakke erven, by ie buizen plant, ookeenbooge
fteenen voet daarom legt, en.watdïkvoilsbefnoeit: Want
''dezen boom gaat,zeer ligt u iiy:-als men de band daar niet
aan en boud : De colèur van de korrels in ’t gemeen is
Roofe-root, gelyk in Europa, doch men vint bier in In-
dien ook eenjlag, die gants vait blyven. In 't begin van
de drooge-Moujfm, dat is in OBober, begint by zyne
drooge bladeren voeg te fmyten, en jonge febeutjes voort-
tebrengen, voaar op dan in de volgende maanden ook de
bloemen volgen„.
Naam. In 't Latyn Malum Punicum, Granatum,
in 't Duits Granaat’Appel, Arabies Rumaq, of Roman:
Afkomftigvan't Hebreuviftbe Rimmon, en daar
na bet Spaanjcbe R om a n a en bet Pdrtügeefcbe Roman-
ca. In 't Maleyts Delima,’ Sinees Saliu, of Tsjialiu.
Plaats. Men beeftze door allé deze Ooft erfebe Provinciën,
boevoelniet in overvloet, maar ftegts bier en daar
eenige ftruiken in de booven: In Sina voajlze overvloediger,
en viert aldaar• een kleine boom.
Gebruik. Van zyne aart en kragten zullen ysy cahier
mede niet veel opbalen, als zynde genoegzaam in de Eu-
ropiaanfebe boeken bekent, maar alleenlyk aanwyzen,
voaar toe onze Indianen dezelve gebruiken: De fcbaale,
en binnenfte fteenen in de korrels, vierden veel gebruikt
tegens de buikloop, enperfing, als menze ftampt, en met
gekookt rysvoater inneemt. De bloem in water gekookt,
en dan in de mont gehouden, is goét voor degene, du
een los tandvlees hebben, en daar door nieteetenkunnen.
En gelyk men in 't Vaderland ook beeft de wilde Granaten,
die niets dan bloemen dragen, en in ’t byzvnderba•
iauitium genoemt worden: Zo beeft men bier in Matei
ook een zeldzame zoorte , die wel niets dan bloemen draag,
docb niet in 't wilt waft, maar wel ter degen ,en zorgvuldig
in de booven opgebraebt, of aangequeekt viert .
En dat wegens de fraayigbeit van de bloemen: