ad eas inprægnendas ac ferciles reddendas, atque
medicinalem mde elici potum 6'ura diftum.
, Aluid nigrum invenitur lignum, Lontaro mari iimi-
le , quod ex Sabura & PaJJira, locis in Borneæ plàga'
Orientali fitis, defertur, ac dicitur Caju Boelhn, quod-
politum eft nigrum, ex rubro refledens,, fine itriis
ruffis, quæ in Lontaro obfervantur. Inde ejus afleres.
graves duos circiter pedes ampli ad mànum crafli ,.qni.
in aqua fundum petunt, adfevuntur, multum autem
illud lignum adhibetur ad fummam, ac infimam partem
Sepulchrorum Aethiopum in Macaffara-, ac, fi in
longas fuerit fiiîum partes,pro eorümfclopis ejedo-
riis formandis, qui iunt fclopi quinque pedes-longi,
ac duos digitos ïati, externe rotundi ac glabri J interne
excavati dügiti minoris amplitudine.'Hifce inmittunt
Macafîarenfes tela fua venenata illis Sompit di&a, ac
noftratibus Spatten vocata, quorum fub finem libri
tertii amplior exhibebitur deicriptio.
E X P L I C A T I O
Tabula Décima.
Exhibentis Boruffiim feminam, feu Lontarum domeflicam , vel .
Palmeira,Brava R ump m i.
Liter. A. folium majori forma exprèfliim dénotât, üt melius
dign.ofçi pofllt ejus habitus.
B. Racemum junioribus Jruâibus onuftum.
C. Perfeïïum fruBum. ad dimidii magnicudinem dclineatum.
D. Très ejùs mcleos internes.
E. Julum floriferum Lontari maris.
O B S E R V A T I O.
Merîto peritiffimus & accuratiffimus Rum ph îüs in de-
feriptione hujus axboris notavit A m p a k aE Malab.'part.i.
Tab. io. efle L o nta rum marem, C ar im Pana vero H.
Malab. part. I. Tab. 9. ejus Feminam efle, ac proprie uria ea-
demque eft arbor, eodetfi exfruftu progerminans, uti P ap
a y a Mas & Femina, aliæque P almarum ipecies occur-
ïunt, quumque utriufque L o n t a r i Maris & Femina figura
elegantiffimæ in Horto Malab. funt incifæ, frugiféram tan-
tifjn, feu feminam buiç inférais operi, quæ per R ump j i i i
curam nitidiffime ac elegantüEme fuit delineata, atque Ca
rin-Pana eft.ff. Malab. fubjungens. a quibus porro auftori-
bus fplendidiflimæ hæ arbores fuerint denominate, vel per
qifos Charafteres naturales , quibus ab aliis diftinguuntur,
definiti funt. A Paul. Herrn, in Muf. -Zeyl. pag. 49.' vocatur
P alma I n d ic a TalSc. Talgbala difta, fruélu carnofo edu-
M putamini inclufo ; & Palma Coccifera, complicato folio,
fruétu minore Commet. Fl. Malab. p. 49. quæ pro Palma Brava
Femina Lüfitanis a Ray. in Hift. pl. p. 1366. habetur, & Ca-
rimpana Plumier, nov. pl. gen. p. 2. vocatur.
Hujus Charatteres inter Marem & Feminam differentes de-
fin iuntur a Carol. Linn, in Tiaüatu de Mufa Cliff, p. 13. ubi
B orussus Mas & Femina dicitur. Zeylaniçæ, porro dena-
minationes , aliique auftores memorati occurrunt in Tbef.
Zeyl. pag. 181.- Porro breviter fub nomine Loiitari arboris
deferibitur a Valent, in Amboinoe defeript. pag. 183.
deels, wel mogen aangemerkt flaan, dat men deze mannet-
jes-onderde wyfjes toelaat ,om dezelve vrugtbaar te maken,
en dat men een medicinale Sura daar van tapt.
• - 'Daar is nog een ander zwart bout, bet mannetje van den
Lontar wat gelykende, en komende van Sabure en Pafltr,
beide pldatzen op. Borncos Ooft-zyde gelegen, en wert ge-
naamt Caj u Boelian, bet geengepolyff zwart is met een roede,
weerfcbyn, zonder reffe ffraalen, gelyk men wel inhet Lontar
bout ziet. Men brengt bet van daar met zware planken
omtrent twee voeten breed, en wel een bandt dik, dewelke
in 't water zinken, 't wert veel gebruikt tot bet hooft en
voeten-eynd van de Moorfcbegraven op Macaffer, alsmede,
in lange ftukken zynde gezaagt, om bun Spat-.roeren
daar vab te maaken, ’t welk zyn roeren van vyf voeten
lank, en twee vingers breet , van buiten ront, en gepohff,
en van binnen bol, in de wyte van een pink. Hier in ffee-
kèndeMacaffaren bare venynigepyltjesffy baar luiden Somp
it, emiïy de- onze Spatten genaamt , dewelke zy al blaffende.
bare vyanden in 't lyf jpatten; waar van op bet eyn-
de van-’t derde boek een nader beffebryving zal werden gedaan.
U I T L E G G I N G
Van de Tiende Plaat.
Verbeeldende bet wyfje van de Boruflus, of tamme Lontar of Jager
Boöm, Palmeira Brava van Rumphius genaamt.
Lelt. A . vertoont eén blad in 't groot, op dal deszelfs formaat
leeter pnderfebeiden kan werden.
B. Een Tros met de jonge- vrugten.
C. Dê volwafiène vrügt in baar balve grootte afgeteekent.
D . De drie korrels van de vrügt.
E. De vrügt o f ‘t Bloeyzel van Lontar bet mannetje.
A A N M E R K I N G .
Met regt beeft de zeer kundige en naaukeurige Rumphius in
zyn beffbryving aangemerkt, dat de Ampana H. Malab. part. 1.
Tab- 10. is de Lontarus mas, en de Carimpana H- Malab. part.
1. Tab. 9. is de Lontarus fémiha , welké eigentlyk maar een
boom zyn, uit dezelve vrugt voortkomende, zo als de Papaya Mas Sc
Femina, en meer diergelyke Palm-Boomen gevonden werden, en
wyl de Figuren, van de Boruflus Mas & Femina zeer fraay inde
Hortus Malab. uitgebeeldt zyn, zo zullen wy bier alleen het wyfje
ofte, mugtdraagende, door Rumphius zeer net en naaukeurig af-
getekent, en dat de Cafim-Pana H. Malab. is , vertoonen , en verders
aanwyzen , by welke Scbryvers deze Heerelyke Boomen verders
benoemt zyn, ofte ook met der zelver kenteken, waar door zy van
anderen onderjebeiden werden, befebreven zyn. Van Paul. Herman
in zyn Muf. Zeyl. pag. 49. wertze genaamt Palma Ihdica T al
& T alghala dióta, fruftu carnofo eduli putamini inclufo,
& Palma Coccifera complicato folio, fruftu minore Commel.
FI. Malab. p. 49. welke voor de'Palma Brava Femina Lufitanis,
van Ray in zyn Hift. pl. p. 1366. befebreven wert, en Carimpa*
na van Plum. in zyn nov. pl. gen. p. 2. genaamt wert.
De kentekens en bet onderfebeid tuffen bet mannetje en wyfje,
zyn te vinden befebreven van Carol Lmn. in zyn Traftaat over de
Mufa Cliffort. pag. 13. alwaar ze Boruflus Mas en Femina genaamt
wert. De overige Zeylonze benaminge en Scbryvers bier toe
behorende, zyn aangebaalt in myn Thef. Zeyl. pag. 181. Verders
wertze ook ksrtelyk befebreven onder de mam van Lontar-Boom,
by Valent. Befchryving van Amboina. p. 183.
'CAPUT X. HOOFD*
T&nv.I.