l !7 B e 'SCHRYVING v a n d e
aanfteld) binnens huys gebragt, en op een luchtige plaats
gezet werden, daar in men alleenlijk bij vriezend Wter
vuurd In deeze tijd moet men ze niet anders , als met
een weynig lauw-gemaakt Reegen-water van boven bemeten/
en niet voor in ’t begin van Z p r il, o f wat later,
met een aangename Lucht en zoete Reegen, weer
buyten in de Zonneftralen brengen. Als ze inhareBlocm
ftaat, moet menze, zoo veel doenhjk is , voor koude
natten waarneemen-, en wel dekken. .. 1
Aanwin- Zij werden aangewonnen op twee bijzondere wijzen,
dJrZaad. * A l d o o r haar Zaad, uytwarme Landen herwaarts
overgezonden : ’t welk. met een afgaande Maan van
M o e r t, April o f May in een Pot , gevuld met de
gemelde grond, niet boven v ijf Korlen m cjezelve s
nauwlijks twee ftroo-breed diep gezayd, o f gelegf, en
OD een warme plaats gezet moet worden. -
Door jon- ? Ten anderen, door jonge bij de fTw«/, o f boven de
ge Looien. aar(Je uyt<rewaffene Loeten-, welke men voorzichtig te
halven infnijd, en met aarde bedekt. Alsze dan Wortelen
oekreegen hebben, en dezelve twee jaren oud ge-
worden z ijn , moet men ze van de oude afneemen, en
verzetten, op. de genoemde tijd en Maan.
k r a c h t e n .
Tttitrrum. w — v E krachten van deezen Boom zijn noch niet
ho 5 * ƒ4- I 1 eygentlijk bekend : eevenwel heeft T aber- 1 R NiEMONTANus deezen J u d a s b o o m toege-
fchreeven. alles wat van ’ t Sint Jans Brood is ge-
zegt.
LXII H O O F D S T U K .
w O L B O O M.
Namen. dien °m M ZC W° L
« g « geeft , van veele. C o t t o e n ge-,
MM Xylon , Cotum , en Bombax , o f
zjgr Bambax: waar van de Italianen Bam-
RAOTA hebben gemaakt; en de IVee-
Oorfprong der landen ’t geen’er van geweeven werd Bambazyn,
van ’t o f, n a 't woord Bombax, Bombazyn, en Boomba-
” * f . ' zvm hebben geheeten. Van dit Bambazyn heeft ook
am ais. ^ bovcn(j cei j es Mannelijken kleeds , bedekkende de
Boomen, I B oek/ Ï S
her, o f een weynig later, indiende jaarstijd goéd is,
binnens huys gebragt worden op een goedeiequame
plaats, daarze,. bij fthoon W eer, door de Opéne Vén-
fteren de Lucht en Zonneftraalen noch konnen genieten
B o r ft, R u g en Armen , de naam van Bambays , -
Wambays en Wamboys bekomen; vermits het gemelde
boven-kleed niet alleen van deeze fto f pleeg gemaakt
, maar ook van binnen daar mêe gevoederd te
werden :. ja noch heedenldaags werd deeze fto f zeer
veel daar toe gebruykt: i n ’t Hoogduyfch Baumwol:
in ’t Frdnfch du Cotton ; en in 't Italiaanfch Bama
BAGIA, Of C o rONE. ' ... ’
Twee ver- Van de Boomen, die deeze Vrucht geeven, zijn mij in
{cheydtoe paren aart bekend twee verfcheydenc foorten|, nament-
iDotKn' lijk Gossipium arbor, en Gossipium herba : van
’t laatje ftag zullen wij hier niet fpreeken ; vermits in
dit ons eerfie Bock. alleen van groots , hooge Boomen
werd gehandeld; en derhalven deeze foört onder de
Ksuyden befchrijven.
Wat voor Deeze Wolboomen beminnen een zandige,goede grond,
een aarde beftaande uyt twee deden zuy vere en geen fchimme-
boombë- lig o f .muf-riekende aarde; twee deelën g rof zand;
geerd. twee deden Mo l der vergane Boomen;; twee deden
oude' twee-jarige Paerdemift , en een deel een-jarige
Hoenderdrek, wel door malkander gemengd: een warme,,
opéne, v r y e , luch tige, wel ter Zon gdeegene
plaats,. en weynig vochtigheyd.
Haren aart. In deeze Landen geeven Ze noch Bloem noch Vracht:
zijn zeer teeder van aart. Konnen niet wel verdragen
veele o f koude Herjjl-reegexen, ftel'kc Winden, Sneeuw,
Rijp , of eenige Vorft: moeten derhalven iri een Pot met
een waffende Maan van Z pr il geplant, en half Septem-
: waal- in ook van den eerften November a f tot op Hoera
den eerfien, o f tienden Moert, na dat de koude o f vorfi
fte rkis , in gevuurd werd; te weeten, eerft, óm den'
tweeden dag eens; daar na ieder dag ; vervolgens ieder den.
dag tweemaal, ’s morgens ten zeeven , en s avonds
weer ten zes o f zeeven uren. Lyndelijk, als-de koude
alderfclft i s , driemaal ; ’s morgens ten zeevén , ,
's middags ten een, en ’s avonds ten zeeven ureri;/op ■
dat’er geen vorft kome binnen te dringen; anders zouden
ze zeer haaftig van ’t leeven beroofd zijn. ■ Geduk Echtra
rende de Winter mogenze ook niet meer dan een- o f Amht'r
tweemaal van boven begoten o f belprengd zijn niét Pen haar iioj-t
weynig lauw-gemaakt Reegen-water: - want doör te
weynig o f t e veel zouden ze terftond verderven’, gélijk
mij tot tweemalen toe is gebeurd. Nietyöör teégensde
May moet menze de Zonneftralen weer vöór-zettén;
met een aangename L u c h t , en zoete warme Reegen.
O o k moet men haar wel zorgvuldig dekken voör koude
nagten, en koele windige dagen.
O p de nu verhaalde wijze waargenomen , heb ik toveadrid
eevenwel deeze rare en fchoöne Boom nóyt langer als jccven
drie jaren in ’t leeven konnen hóuden: ter oorzaak van hennen ,
zijnen teederen aart, en de koude Lucht deezér Lan- höuden.
den. ' In de derde - Winter moeft ik deeze Gèwaffen
jammerlijk zién vergaan, & z e nu eenmaat-vöet en een
vierdedéel hóóg opgereezen waren.
Men kan haar ook op geen ändere wijzen Aanwin.
als alleen door haar uyt heeteGeweften' bekomen varfch mns’
Zaad-, ’t welk werd gelegt in een Pot , gevuld met de
voorheenen gedagte aarde, noch geen twee ftroobréed
d iep, met’een waffende Maan van Maert ,■ April o f
M a y , zeer warm. geze t, bevrijd-voor’ alle Chftc- én
Noorde-avindcn , in een Zonne-baky gevuld met Wärme
Paerdemift , en 'met glazen overdekt, gelijk , * ge- .
zegt is van de A c a c ia --,. T amarinden- , ’ .PistaI
cien- , en meet andere Boomen. V o o r de 'Z'aying y ^
moet men het Zaad ln cQU glas, op een weynig daar den !mll
in gedane Paerdemift, leggen; dan daar op gieten-Ileei «oth»
■ gen-water, Waar in Zalpeetér vierentwintig uren; läng
-te weyk geleègeh' Heeft ', zulker w i j s d a t het'gehéél
'bedekt is : voorts zoo lang in-de Zon laten ftaan , tót
dat men ’t dik gezwollen ziet.’ Deézer wijs kan nïén
handelen met Veerlerley andere-üytlandfche en^hardé ,
Zaden, welke men door deeze én nbch-andere middelen,
die wij in ’t vervolg zullen vbörftellen, kan doen
opkomen, en dan koeftereii f -ft well; buyten dit zeer
bezwaarlijk zou konnen gefchiêden.
K R A C H T E N.
HE t Zap van de Bladeren deézer Boomen'Ae kinA-RiiH.®-1-
deren met Zuyker ingegeeyen , v e r d r i j f t^
haar de Buyk^pijn. - ; •
- ’ t Zaad gefloten, en met Wijn. ingenomen; vera r»*»-®:
meerderd het Zaad , en verwekt Bijflapens-luft.
flijmerigheyd van ’t zelve , in Rooze-water g ew ey kt,
en met Zuyker vermengd,' geneeft de Hoejl:, en al dé
koude gebreeken der Borft. Wérd- ook gebruykt in
Hittige Koortz.cn, én teegens ’t vefgift. 1’U
De Oly , uyt dit Zaad geparft, verdrijft' alle plek: “ & 1
ken eri onzüyverheyd der huyd, . 1 t!
’t Cottoen , o f de Boomwol zelfs , warm en droog l
van aart , óp ëen ko ol vuur gelegt , en de rook in
dé Neus opgehaald , verdrijft de opftijgixg van de
Moeder.
De Afch op de wonden gelegt, ftempt *t bloeden van
dezelve ; ook de Bloedgang. [ i 2
’ De Vcczcl-wortcl in Wijn gekookt , geeft g oet? S ' w;,
voedzél; ,zuyverd:de Borft, en verdrijft a ld e flijme-l
rigbeyd der zelve é LXIII HOOFD