6 \7 BnSCHRYVING DER KïUJYDEN, BoLLtN En BlOEMEN , III BoEK, 648.
K R A C H T E N .
malkander, op de bovenfte punt van een ronde , dun-
laderen. ne Steel, nauwlijks de.lengte van een hand opfchieten-
SintJans
zonder
de : aan we}ke voortkomen veele opftaande Bladeren, donker-groenverwigj onder een vinger-lid lang; tamelijk
breed} aan de Steel fmal, voor alderbreedft, eeven-
wel in een punt eyndigende; doch boven kleyner} met
[aad, veele Adert jens inwendig begaafd. In de gedagte Bloemen
vind men zelden rijp Zaad, ten zij bij heete droo-
ioe waar geD ejaerzeen,. _fo ort kan gantf• ch,l4i jk geen __ koude Herfft- en zelfs
eneemen ^ omer^eegenen verdragen: moet der hal ven, in een Pot
Jidnter. ftaande, in ’t laatft van September, of't begin van Oüober,
ijd. na ocleegentheyd van de bcquaamheyd of onbequaam-
heyd des weêrs, birjnens huys gebragt en op een goede
plaats gefteld werden , daar ze door de’ Venfteren de
lucht en Zon mag genieten, tot dat de koude van buy ten
zulks komt te verbieden.. ’tlVloet een plaats zijn, waar
in niet anders als bij vriezend weer werd gevuurd. Verre-
van den Oven pioet de Pot ftaan, wijl deeze Plant zulk
qen h m onnatuurlijke hitte niet verdragen mag; inzon-
derheyd gantfchlijk niet eenige dagen of weeken agter:
den anderen. Gedurende dien tijd moet men haar alleenlijk
een weynig lauw-gemaakt Reegen-water van
- boven ge^ven, hftetYopr in ’t begin van A p r il, met;
een ducht enr.Reegen ,. mag men ze weer buy ten:
zetten...Dan ook noch haar wel wagten en dekken voor?
Aanwin- koude -nagten , en jchrale winden. In deeze Geweften
oinS- kan menze bequamer aanwinnen door hare bij de VI or-
tel uytjopende, en met’er tijd van zelfs Wortelen fchifc-’
tende Jongen , met een wallende IVLaan in April van de
oude afgenomen, en in Potten verplant, dan door haar
Zaad*
Het A ndrosjemum non B a c c if e r u m , o f S in t
J a n s k ru y d p o n d e r Bedien, blijft uyt eygener aart twee-,
o f drie jaren lang irv’t leeven. Schiet uyt een teedere ,
bruyn-verwige F e e s e l-w o r t e l een , twee en ook wel
meer S c h e y te n , ter hoogte van twee voeten ; zijnde
rond, dun , .uyt den geelen bruy nachtig, en van bin-.
nen °rpen. Aan welke voortkomen aardige B la d e r e n ;
zittende twee en twee altijd regt teegens malkander
over, gelijk als kruys-wijze ; onder ontrent ten halven
van de S t e e l een duym-breed 9. o f wat meer, boven
een; nu dus, dan weer z o o ; maar bóven wel zes vingeren
breedte van den anderen, ook kleyner als de on-
derfte; en tuflchen beyden de S t e e l als omhelzende.. I a
Gedaante aart en fubftantie zijn ze die van ’ t H y p e r i .cum v u l -
der Blade- q ARE y o f ’t g em e en e S in t J a n s k r u y d , gelijk : onder
rcn’ een weynig rauw in het aanraken , doch boven zacht,
anderhalf Ud van een vinger , wat meer o f minder,,,
lang; ruym een vinger-breed; in ’t midden op.’tbreed-
fte; voor eyndigende in een gantfeh ftorop p u n t: boven
donker- o f zwart-groen ; onder bleek-groen ; en
. aldaar rondom aan hare llegte, effene randen met kley-
ne zwarte ftipjens vercierd : inwendig voorzien met
eenige gropte, regt-oplopende Aderen, waar uyt voort-
vloeyen veele kleyne dwars-adertjens helder en luchtig
van aart. In de mond geknauwd werdende, vallen
ze bitter van fmaak, en genoegzaam te zamen-
trekkende.
Int Jans kruyd, of Hypericum, is warm en droog
van aart, ook verteerende, . heelende, zuyveren-‘’T em . sim , de, en dun van deden.
De Bladeren 5 -Bloemen , en JCnofpen in Wijn gezo- ^
den, en daar van’^s morgens' en ^savonds een Roemert-
je gedronken ,} drijft het Water der Blaas uyt. Z,et de
Maandfionden voort. Geneeft de 'beeten en jleeken der
giftige Dieren; ook de geene, die van binnen gefcheurd
of gecjuetft zijn ; inzonderheyd in oud Bier gekookt;
ook alle inwendige wonden ; en is gped voor de Koortsen;
Geftalte _ Op de bovenfte punten komen te voorfchijn vier ,
der Bloe- yijf, zes, of meer bij malkander te zaam-ge voegde
,ncn* lang-werpige, groenc Knopjens., ruftende op korte Steeltjens%
Sint
Al te zamen beftaan ze uyt vijf groene, langwerpige
, kleyne Bladertjens , rondom met kleyne
zwarte Knopjens aardig vercierd: welke, de eene na de
andere geopend werdende, vertonen matig-groote, geele
Bloemt jens , vijf-bladerig , voor ftomp toegaande , en
Stars-wijze gefteld-; hebbende van binnen veele geele ,
lange draadjens, op welke haar laten zien kleyne i
Zaad. geele., ronde Knopjens. Als deeze Bloemt jens twee of
drie dagen open geftaan hebben, vergaan ze in haar zel-
yen , nalatende veele niet zeer kleyne , ronde, dikke,
boven puntige knopjens, gevuld met een zeer kleyn , langwerpig-rpnd., zwart-verwig Zaadje.
var
II
doch verftopt het Ligchaam een weynig.
De Bladeren gefloten , en op 1 varjfche Wanden, Ge- ^ til
zwellen, Zweer en , Zeeren , en verbrandheyd gdegt ,'«ƒ>■ 3.'
reynigen en heelen dezelve, ,.
't Poeder der gedroogde Bladeren op vuyle, vochtige Gal, M.
Zweeren gedaan , werkt het zelve* ' --.-Jv simputi.
Het uytgeparftte Zap der Bloemen en Bladeren- op ^
alle wonden gelegt > geneeft ook de zelve; en dood de
wormen der-Paerden.
Het gediftilleerde Water hier van gedronken, is goed Manh. /.j.
yoor de vallende Z iekte; ook vóór lamme en her oer de *4$$% j
Leeden. .. Het Zou t, van-deeze Plant gebrand, met eenigNat Flin j A
ingenoomen , is zeer bequaam , om.te helpen de geene cat,8.
die van. ’t Pleuris zijn gequeld.
Het\ Zaad gefloten, en daar van een of twee Drach- Tra^sii;
men met warme Wijn , of Vleefëh-nat, gedronken , caf lï zuy verd het Ligchaam van alle galachtige vochtigheyd; m Êsa
opend het zelve : drijft de Steen en ’t Zand der Nieren j 0ii;u af. Is goed teegens het Bloedjpouwen ; de derdedaag-
Jche Koortsen, allerley vergif ; de beeten der Slangen,
en der dolle Honden. De Óly van Sint Jans kruyd _ gemaakt, met wanne ufit. Z. j.'!
Wijn gebruykt, ;is krachtig teegenis het Graveel j &e enmM
Geelsugt; allerley ejuade Zeeren ,• en Geswellen; ook
Vèrkoude Leeden,; fpanning en trekking der Zeenuwen,
Heupen-pijn en }t Flerefijn , zoo warm, als men verdragen
mag, daar op gefineerd. ï n
De Baljfem , bier van bereyd , is zeer krachtig tot
geneezing van alle; varjfche. wonden, heet gemaakt, en
daar in gedaan zijnde.
CCLX H O O F /D § T U K . ' BILZE NKRU Y D.
U s van een ieder in h et Neederlandfch verTchef»
g en o em d ; w e rd in' het Latijn geheeten dc nimca<
^ H v o s c y a m u s : \n\Hoogduytfcb ook .
g l B i l s e n k r a u t , anders T é u f f e l s -
ä?? ä u g e n , en D o L K R A u T : in *tFranfch
H a n n e b a n e , E n d o r m i e , en Her b
e A u x t i g n e s : in ’ t Italjaanfeh.H io s c i a MO ,Jü Sj
q u i a m o , F a v a P o r c in a , T A B A C e o » en H e r b a
D l SANTA C R O tE t ' T V Hier van zijn mij in haren aart bekend agt verander- Agt«^
lijke foorten; namentlijk: ■ • j; '
I. H y o s c y a m u s n i g e r v u l g a r i s , of gemeen
swart Bilsenkruyd, II. A l b u s C r f . t i c u s f l o r e
a t j r e o , of Wit Bilsenkruyd 'van Candièn met eengoud-
geele Bloem. III. F l o r e A ü r e o P. A l p iN i ,o f met
een goud-geele Bloem van I^r ó s p e r A l p i NUS. IV»
A l b u s R o t u n d i f o l iü 's , o f Wit Bilsenkruyd met
ronde Bladeren. V. A l b u s m l n o r T i NGITa NUS » of kleyn wit Bilsenkruyd uyt Tingitanen in Africa•
V I . L u t e u s , of met een geele Bloem; 'ook N i c o t iA-
n a m i n o r , of k l e y n e T a b a k genoemd. VIL
H y o s c y a m u s P e r u v i a n u s l a t i f o l i u s , of breed-
bladerig Bilsenkruyd ujtPeru }• anders ook T a b ACUM
VERUM L A T IF O L IUM , o f OPREGTE BREED.-BLAd
e r i g e T a b a k geheeten. VIII. H yoscyamus ö Peru*