Auguftus
verkogt
voor dertigduizend
gul-
Banco af-
gefchree-
Is verkogt een H o f aan N .N . , met de Bloemen en de
mige Plantingen, zoo ze ftond in zijne Heyningen, voor agt-
Kooplie- du^ end guidem-, te betalen als de 'Bloemen in haar Zai-
cn’ focn ftaan. Doch zou de verkoper eenige Bloemen ,
welke hij daar uytkiezen, en noemen zoude, na zich
neemen, indien het de Koper begeerd , bedragende ontrent
tweeduyzend guldens.
Is overgenomen van N . N . een verbeeterde Spinne-
, kop , van vierhonderd Az.cn , alreeds geplant zijnde ;
dien hij voor z,eevenhonderd guldens had gekogt; mits
hem terftond vereerende honderd Schippond Edamfche
Kaes. ^
ook uyt Is verkogt een Sempejr Auguftus van twee-en-tneegentig
•een'Se Az.cn, voor de'fomme van tweeduyz,end guldens, welke
terftond in de Bank- wierd afgefchreeven; met deeze
verbintenis, dat hij die niet zou mogen verkopen o f verhandelen
, zonder bewilliging des geenen, van wien hij
die gekogt had.
Is op den vijfden van Februarius Anno 16 37 . op
de Zaal van de nieuwe Schutters Doelen , aan Tulpbollen,
voor de Erfgenamen van Wouter Bartholomeeuwjb.,
in zijn leeven Kafteleyn der oude Schutters Doelen te
Alkmaar , verkogt voor de fomme van tneegentig
duyz-end guldens.
Notariale In deeze tijd, gelijk ons getoond is u yt de aantee-
Atten. keningen van een curieus liefhebber en geloofwaardig
getuyge , is voor eene Tulpbol ongeeyfcht geboden
twaalf Mergen Land, geleegen in de Schermer.
i . Zeeker treflijk Man te Amfierdam had aan iemand
te Haerlem verhandeld’ een Semper Auguftus (hij ook
een behoudende) met deeze verbintenis, dat geene ha-
rer beyde de zelve zou mogen afftaan, zonder malkan-
ders kennis en bewilliging. De eerft-genoemde echter
wierd zwak gemaakt, door dé aanbieding van-een z,eer
heer lij\Spaanfch Cabines, daar hij lang na had getragt,
en geerne tienduyz,end guldens daar voor betaald zou
hebben. D it wierd hem gegeeven, en noch drieduy-
z-end guldens daarenboven , voor eene Semper Auguftus.
De andere dit vemeemende, nam ook zijn flag
waar; en verhandelde drie Bollen van de Semper Auguftus
voor de fomme van dertigduyz.end guldens , terftond
in Banco a f te fchrijven. Dien zelven Heer te
Ander ge- Amfterdam wierd geboden voor zijnen Thuya jaarlijks
val. vijftienduyz-end guldens te huur, tot z-eeven jaren achter
makander (bedragende in dien tijd de fomme van
honderd-en-vijfduyz,end guldens ) : onder verbintenis ,
van alles, tot ’t minfte to e, daar in te zullen laten; zoo
dat de Huurder maar alleen de voordeelen van de aanwas
zou trekken.
Heeren, Door zulke Voorbeelden van Winften wierd deezen
Eedele, * wonderlijken Koophandel gedurig fterker gedreeven.
Zakke-Sj ^eder vond’er behagen in. Onder zoo veel-andere
dragers, had alleen een perfoon, wiens naam ik , om reëdenen ,
Schoor- hier voorbij g a , in de tijd van vier maanden met
fteenvee- ^eeze Bloem Koopmanfchap gewonnen over de tftftig-
Vrouwen düyz-end guldens. Dit lokte niet alleen Edellieden, Hee-
en Dien ft- ren en Burgers, maar ook Boeren, Schippers, Vberlie-
den den, Weevers, Turfdragers, Schoorfteenveegèrs, van
dag tot dag meer en meer aan tot deezen Bloemhan-
del. Zelfs ook Vrouwen en Dienftmaagden bemoey-
den zich hier mee, op hoop van binnen weynig tijds
rijk te zullen worden. Dus wierd het Collegie der Flo-
riften dagelijks grooter.
Eyndelijk begonden eenige der voomaamfte dit werk
1 groote niet langer voor een opregte Koopmanfchap te houden.
Waar bij noch quam, dat veele meer fchade hier door
leeden , als andere voordeel daar van trokken. Zagen
ook veelerley en groote zwarigheeden ontwijfelbaar te
gemoet. W an t eenige begonden in de Penningen,
welke ze moeften opbrengen, verzuymigte zijn. Andere
in teegendeel, die eenig voordeel hadden gedaan,
braken uyt in groote buytenfpoorigheeden. Die nauw-
lijks in haar eygen huys te vooren een dronk kleyn
Bier voor haren dorft, en een Pot Brij voor haren hon-
Bloexniften.
fpoorigheeden.
ger hadden kónneri bekomen, wiften hu Biet > hoeze
’t zeyl hoog genoeg in top zouden hijzen. Gemeene
Wijn was haar té flegt; 't moeft Vin Brule', o f heete
W ijn met Zuyker daar in , .ten minften Spaanfihe
Wijn zijn , dat haai? fmaken zou. Een Hoentje ge-
laerft en gefpoord, ja de befte delicatejfen moeften ze
hebben. Dus ging men de natuurlijke leevensreegel in
veelen te buyten. Die van de gèringfte foort waren
geweeft, kogten nu Wingenen, Kalejfen, Paerden; en
leefderrals Princelijk. Niemand wift noch, hoe hoog
hij zijnen ftaat wou zetten. Weevers en diergelijk flag
van volk wilden groote Meefters zijn; en niemand eenen
anderen wijken, o f iets toegeeven.
T er dier oorzaak, en om veel andere zwarigheeden Kort bete
voorkomen, hebben de F lo r is t e n , op den v ie r-“ fp
entwintigften van Februarius Anno 1637. u yt alle Hol-
landfche Steeden binnen Amfterdam vergaderd, een Ver-
drag gefloten , inhoudende: dat alle k°t>pen van Tulpen,
gedaan tot den laatften November nieuwe ftijl des
jaars 163 6. , wouden moeten gehouden worden ; doch
de geene, welke daar na waren aangegaan, zou de kopper
mogen te niet doen , mits geeyende aan de verkoo-
per tien ten honderd; en in de Maand van Maert Anno
16 37 . nieuwe ftijl den verkooper. aanzeggende, o f hij
de koop wou houden o f niet.
Maar onaangezien dit dus afgehandeld was, zoo bleef van den
echter in zommige noch een groote achterdogt, dat dit
accoord, alhoewel onderteekend, bij eenige in ’t hey-
melijk, o f ook wel opentlijk (wijl die van Amfterdam
hier toe hare bewilling niet gegeevem hadden ) moge
te buyten gegaan worden. Hebben derhalven, tot
meerder beveiliging, eenige •verz.oekfchriften ingélëe-
verd aan hare Ed. Grootmogende de Heeren Staten van
Holland en Weft-Frieftandin ’s Gravenhaag. W e lk e , .
om meerder onheyleaen zwarigheeden in deezen radenden
Bloemhandel te vermijden , ook de ruft en het
welvaren harer ingezeetenen dies te meer te bevorderen ,
op den zeevenentwintigften April Anno hebben
doen afkondigen een Placeaat in al de Steeden van Holland
en Wef-Friedand,en daar na openbaarlijk aanflaan:
„ b i j ’t welk zij dit Planters van T ulpen authorizeer- der TuI'
„ den, hare verkogte T ulpen, ten lafte van hare koopers, ^ea*
„ die in gebreeke bleeven , hare gekogte T ulpen te
„on tfangen, na voorgaande behoorlijke inftnuatie, te
„behouden o f te verkoopen, en hare fchade daar na op
„ d e zelve koopers te verhalen; ingevalle verftaan zou-
„ de mogen worden, dat de voorfchreeven koopen haar
,, effeÜ behoren re fort eer en; blijvende middelertijd alle
„verdere Contratten van Tulpen in fufpens én onge-
,, prejudicieert.
Hier door kreeg deeze noyt meer gehöörat'Koop- waar door
handel zulk een plot [lijke val en ondergang, dat men
korts hier na een Bol heeft gekogt Voor vijftig g u l -^ 0^X(;
dens, die eenige weeken te vóoren over de vijfduytuend Heeren
had gekoft. Men zag derhalven overal een algemeene meenden
onfteltenis der Gemoederen deezer onbedagte Kooplie-
den. De eene zag-de andere aan met deernis en mee-haar
dedogen. Niemand derfde met deeze zijne Waren Touw
| weer te voorfchijn komen. Zommige, bij deezen han-
del rijk geworden zijnde, Helden naderhand haar Ieëyeri
in ftilheyd aan : maar andere quamen’er zeer flegt af.
Dit Eclyptifch Schrikkeljaar veroorzaakte een* groots
duyfternis in hare Beurzen. Keerden derhalven onvergenoegd
weer tot haar voorig Ambagt ; de Weevers
tot haar Touw, de Voerlieden tot hare Wagen , en
zoo voorts.
Indien deeze Tulp , waarlijk een Tulpifche o f Narren- Schade-
handel, langer in ftand ware gebleeven , zoo zou daarfiÉgpl
door de Koophandel van geheel Holland zijn verdor- razevrnj;
ven geworden. Want men kón voor de alderflegtfte
Bol, die men voor deezen op de Mefthoop wierp, en
die ook nu geen meerder eere word aangedaan , bekomen
alles wat men begeerde. De betaling zou ook
voortaan niet meer met geld, maar alleenlijk met Tulpbollen
bollen zijn gefchied. Ik heb ook van verfcheydene geloofwaardige
Mannen gehoord , welke hief van aantee-
kening hadden gehouden , dat alleen in een eenige Stad
Van Holland binnen de tijd van drie jaren waren ver-
kogt voor meer dan tien Adillionen guldens van deeze
Bloemen.
.Mijn Vader had ook in ’t jaar 163 ö’. aan eenen ,
geboortig van Alkynaar* verkogt eenige weynigë Bollen,
voor de fomme van z.eevenduyz.endguldens; onder
deeze Voor waarde-, dat de koop vaft zou blijv
en, indien binnen de tijd van zes Maanden geen af-
flag quam voor te vallen : maar anders zou hij daar
van ontflagen zijn met tien ten honderd te geeven. Vermits
nu den Afflag binnen de zes Maanden voorviel *
zoo ontfing mijnen Vader wel z.eevenhonderd guldens
voor niet, want hij behield zijn Bolleni maar liever zoü
hij de Zelve gekeverd, en de dëevenduyzsendguldens ontfangen
gehad hebben.
üorfprong Ik heb niet willen nalaten, dit hier in té voegen,
^onder °P 111 onze Nakomelingen hier als in een Spiegel kon-
lijken^" ^en 2*etl * tot wat voor een dwaasheyd de Hollanders
Koophan- 2ijn vervallen geweeft ; t ’ harer waarfchouwing hier aan
<lels; en gedenken , en hier door vermaand zijn , zich te wach-
^ri^van Ten van zu^ een onbehoorlijken en als razenden han-
eelfafge- welke, mijns oordeels, zijnen oorfpföüg heeft ge-
fcrokenc haald uyt Frankrijk. Want een weynig vöor en ontrent
fcioem in ^eeZer ZOtterny in Holland, gaven de Groetend-
Frankrijk. ^aar> irtzonderheyd binhen Parijs, eenige honderd:, ja.
duyzjcnd guldens voor flegts eene afgebrookene Tulp-
bloem. Na de fchoonheyd der couleuren wierd de prijs
verhoogd. Deeze vereerden ze hare Maitteffen en andere
Dames t wélke van haar aangenomen wordende,
wierden vaftgemaakt aan de linker zijde haars Boezems,
de plaats daar ’t Her fleg t; en hier mee pronkten Ze veel
meer, als met de fchoonfte Diamant o f Parel des Wee-
relds; achtten ze ook veel. hooger.
Haaft ge- Doch als in Frankrijk wierd vernomen den afflag dee-
rallen. zer Bloemen in Holland, verloren ze ook daar hare grootachting;
welke zoo kortdürig was, als de fchoonheyd
deezer Bloem is.
K R A C H T E N .
©ebruyk 1 ^°bwörtelen der Tulpen, zoo Wél fatiw als
des Bollen. I 1 een weynig ópgekóokt, ën alzoo gegeeten in
een Salade, o f bij geftoofde, o f gebradene jonge
Hoenderen, o f ook gedaan bij andere fpijzen , zijn
aangenaam voor de Maag. Geeven niet alleen een goed
voedzel aan het Ligchaam, maar ook een goede fmaak
en geur èan dé gemelde fpijzen. Verftèrken de inwendige
deelen: vermeerderen het natuurlijk Zaad, en Verwekken
luft tot het echte werk*,
CCCCLI H O O F D S T U K .
VREEMDE WILDE K E R S S È.
Kamen. alleen dus in *t Neèderlandjhh 3 maar
l ï N a f r e ° 0^ V3n ZOmm'g e WlSSELKRUYD ,
y en wilde M ostaart genoemd.
Word in ’t Latijn geheeten T hlaspi !
Bawrenkrh , en wiI der Kresz :
fn het Franfih Seneve Sauvage: in het Italiaanfih
T laspi.
Veelerley ^ ‘er Van z'ïn m ') ' n aart bekend geworden
verander- verfcheydene bezienswaardige veranderlijke foorten; na-
lijke foor- mentlijk :
I. T hlaspi latiOs D o£)On/ei , o f brtede wilde
Kerjfe van de geleerde Heer R embertus DodoNjEüS.
I I . T hlaspi latiu.s ïlore sulphureo, o f breedbloederige
wilde Kerjfe met een geelt zramielmhtigi
Bloem. II I . C reticvm umbellatum flore al.
bos o f wilde Kerjfe uyt Candien met een wittegekroon.
de Bloem. IV . C reticum umbellatum flore
pbrpureo. o f wilde Kerjfe van Candien met een faro
pure gekroonde Bloem. V . CREticum sem-per via
Rens surrectbm flore purpureo , . of reguop.
Jlaandoi altijd groen blijvende wilde Kerjfe ttyt Candien
met een purpure Bloem. V I . C reticum semper
vlrens Repens flore albö s of altijd-groen blija
yende wilde Kerjfe, uyt Candien, kzuypende bij der aarden,
met een witte Bloem. V i l . Mechliniense* o f
wilde Kerjfe e groeyende ontrent dldeckelen. V I I I . Sem-
per VIRENS majus plORe LUTio j o f altijd-groen
blijvende groote wilde Kerjfe, met ien geelt Bloem. IXi
Semper virens minus , o f kleyne altijd-groen blij- ,
Vende wilde Kerjfe. .X, U mbellaTum elegans L u- van welk* SITANICUMS of aardige wilde Kerjfe uyt Portuoal, met hier.
! rt» gekloonde, o f in ’t rondè Wayers-wijnJe gefielde
Bloem. XI. U mbellatum majus Gallicum, o f
groote wilde Kerjfe uyt Frankrijk., met een gekroonde
Bloem.1 XII. U mbellatumjminVs. GallicUm ibe*
feiDis FOLIO, o f kleyne wilde Kerjfe uyt Frankrijk
met een gekroonde Bloem , > en Bladeren van Iberis.
XIII. C lYpeaTum , o f wilde Kerjfe met ten rond
Zaad gelijk ten Schild. X IV . C lypéatum sege*
ti)m L usitanicüm j Thlafpi * o f wilde Kerjfe uyt
Portugal in 't Koorn wajfende, met een Zaad gelijk een
Schild. X V . C lypéatum M'ontis Libani, o f wil- twintig
de Kerjfe van de Berg Libantu, met een Zaad van een
Schildswijzd vorming. X V I . Saxatile. përHeïuum, yoorgc»
o f altijd-durende wilde Kerjfe, voortkomende op fieen- <Md.
achtige plaatzxn. X V I I . Pratense flore a'lbo ,
o f wilde Kerjfe groeyende op Grasvelden, met een witste
Bloem. X V I I I . Minimum, o f alderkjeynfie wilde
Kerfie. X IX . Minimum spicatum luNatum
: Fab, Golumnas, o f alderkjeynfie geayrde wilde Kerjfej
met ten Zaad, rond g elijk de Maan. XX. T hlAspI
■, MEDicoRUM , o f wilde Kerjfe der Gences-ltoeefiers t
en dan noch veel meer andere. Niet alle zijn ze van de
zelve Bouwing en Wdarneeming.
Zij beminnen echter al te Zamen een goede , ge- Gronda
meene, zandige aarde, met een weynig twee-jarige
Paerdémift doorméngt! een openè, luchtige, warme,
v rije, wèl ter Zon geleegene plaats, en matige voch-
tigheyd.
Geeven meelt den. tijd elk jaat volkomen rijp Zaatf, Zaath
’t welk ieder Voorjaar met een .waöènde Maan van
Maert o f Zpril op nieuws, niet boven een itroobrecd-
te diep, moet gezayd worden. Eenige Ibortën komen
ook wel, door Vneergevallene, van zelfs genoeg op.
Uier door kan men zé alleenlijk vernieuwen, aanwin- Aaowia-
nenen vermeenigvuldigen. Want zij blijven voor ’t “ “ S-
meefte gedeelte niet langer dan eene Zomer in het
leeven.
Doch het T hlaspi C reticum Semper vtRENS Caftdiaan-
suRREfcTUM plorE. PURPUREOj o ( altijd-groen b l i j - • c i
vende opfiaande Fhlajpi van Candien met een purpure Achtige1
Bloem: Creticum semper virens repens flore plaatzen
albo , o f altijd-groen blijvende kruypende Thlajpi uyt groeyende
Candien met een witte Bloem; en T hlaspi saya-
TILE perpetuum* otlongdurigewilde Kerjfe, groeyende
op ficenachtige plaatsen * vergaan niet zoo haaft,
taiaar blijven eenige jaren lang in ’t leeven. Konnen op
geenerley wijze veel koude Herjfirecgeneh o f fterke Vorfi
verdragen.
Moeten derhalven* in Potten gèzet* o f met de gea Waarnéé-
melde Maan van Hprilniet diep aaar in gezayd zijnde * mirlg inde
in Otlober binnens huys worden gebragtj op een hich-
tige plaats gèfteld , waar in niet anders als bij vriezend
Weer word gevuurd j gedurende de gantfche
Winter onderhouden met flegts een weynig lauwge*
maakt Reegenwater; en njet weer buyten gefteld vedr
in 't begin -van April met eèn reegenachtige Lucht*
M o m dan