7 4 j B e s c h r y v in g d e r K r u y d e n , B o l l e n e n B l o e m e n , III B o e k , 74«?
Twee bijzondere
foor een.
Grond.
Tetfder-
lieyd, ei
C C C X X V I h o o f d s t u k . DUL- of DOLAPPEL.
' Us in het Ffeederlandfch genoemd ,
[word in het Latijn geheeten M a lum
insanum : in het Hoogdujtfih
)Melantz»n , o f Doll-apfbl: in
(het Franfch V erangenes, ofPoM-
Smes d’amoxjr ; en in ‘t Italiaanfch
MeLANZANE, of OokPÊTRANClANE.
Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden
twee veranderlijke foorten J als t
E MaLUM INSANUM POLIO SPINOSO, of Dolappcl
met doornige Bladeren. I I. Malum insanum folio
non SPINOSO, o { DoUppel met geen doornige Bladeren.
Beyde zijn ze van de zelve Bouwing en Waar-
neeming.
Zij beminnen een goede zandige aarde, met genoegzame
twee-jarige Paerdemift, het Mo l van verrotte
Boombladeren, en een-jarige Hoenderdrek door malkander
gemengt: eenopene, warme, wel ter Zon ge-
leegene plaats, bevrijd voor alle koude O ofte- en Noorde-
winden. Zijn van naturen teeder, en konnen niet langer
als eene Zomer in ’t leeven blijven. Worden der-
halven met een wallende Maan van Afaert o f Z p r ilniet
boven een ftroobreed diep in een Pot gezayd, en dikmaal
begoten met Reegenwater, in de warmte der Zon
lauwgemaakt; ook gedurig vochtig gehouden door een
druypend lapje, met ’ t eene eynd u y t een Pot vol van
het gemeldde Water hangende, en in deeze Pot druppelende.
Inofteegens denHerjft moet men ze voorzichtig
wachten voor koude Reegenen en ft er kg IVinden, vermitsze
daar door zeer gekrenkt worden.
In eene Pot mag niet meer als . eene Plant ftaan, o f
ten hoogften twee, na de geleegentheyd harer grootte,
ontrent in ’t midden; en daar in moet men ze ongerept
Blöemen. laten. Dus geeven ze in deeze koude Landen niet, al-
Vruduen. leen .Bloemen ^ maar o o k , bij zeer heete en drooge Zomers
, groote en volkomene Vruchten; anders nóyt.
"Waar na zij verfterven, o f door een kleyne Rijp van t
leeven worden beroofd. Moeten derhalvcfl in elk
Voorjaar, op de gemeldde tijd en plaats, door Zaad
weer óp nieuws aangewonnen en vermeenig'"“ u ‘~'1
worden.
K R A C H T E N .
DOlappel, o f Malum infanum, is koud en vochtig
van aart: ondienftig om gegeeten | o f in de
w___ Geneeskonft1 gebrüykt te worden. Want zij
T>oJ. 1. 14« valt zwaar te verteeren, en heeft eenige quaadaardig-
e'* l% heyd bij zich. Geeft daarenboven aan ’t Ligchaam
weynig voedzel; verwekt veele vochten; verftoptheyd
der inwendige deelen, Hoofdpijn 5 xjwaarmoedigheyd,
en ook dikmaal Koortsen,
Zaying.
C C C X X V I I H O O F D S T U K . GOÜDENAPPEL
UM de fchoonheyd en vermaaklijk-
t heyd harer verwe in ’t Ncederlandfch
£ dus, en ook Wel A ppel eer Lief-
j de genoemd. In andere talen heeft
J 2e namen van de zelve beteekening':
? want in het Latijn word ze geheeten
roMura M ü n , o f A urea Mala : in het Hoog-
duytfch G oltapffel : in het Franfch Pommes d'o-
rees , o f Pommes d’amour ï in ’t Italiaanfch Pomo
d’oro, o f Pomi d’amore.
Pomum Am
Hier van zijn mij in haren aart bekend vier bijzon- vier bij.
dere foorten; namentlijk : ..zonderc
X. Pomum A morIs rubrum ma Jus , o f grooteloortcu-
Appel der Liefde. I I. R ubrum minus , o f kleyne roode
Goudcnappel. III. Fructu ■ lutbo majore , o f
groote Goudcnappel met een geelt Vrucht. IV . Pomum
A möris fructu luteo minore, b f Appel der Liefde
met een kleyne Vrucht. Alle zijn Ze van eeven de zelve
Bouwing en Waarneeming.
Zij beminnen een goede, gemeene > Zandige, o f Grond,
andere luchtige, doch met veel twee-jarige Paerdemift
doormengde grond i een opene, luchtige, warme,
v rije ,-wel ter Zon geleegene plaats, en veel Water,
wanneerze beginnen groot te worden. Blijven niet !an- Vruchten
gerdan eeaeZomeritVt leeven. Geeventeegensde Winter
volkomene rijpe Vruchten, en worden dan door een
kleyne Vorjl van, ’t leeven beroofd.
Worden derhalven ieder Voorjaar, met een waffen-Aanwi».
d e, o f aangaande Maan van Apr il, weer op nieuws, " “ S-
niet diep, gezayd ; en hier door kan men ze eeuwigdurend
maken. Zoo gantfeh weelderig groeyen ze
in hare Steden en Bladeren, dat men een o f tweemaal
de voornaamfte Scheutin der zelve moet afinijden, in-
zonderheyd als de Vrucht zich gezet heeft. Want
hier door bekomt ze diés te meer Lucht en Z o n ;
derhalven ook dies te vroeger en beeter hare rijp-
heyd.
K R A C H T E N .
GOitdenappel , o f Pomum Ardotis, is Zeer ver- IW./. I+
koelende en verdrogende Van aart; öok ónbe-'-S“'
quaam om gegeeten te worden; want zjj geeft
aan ’t Ligchaam-een ongezónd en waterig voedzel.
Het Zap , uyt de Bladeren geparft, en de O ogen.
daar mëê gebet, ftild het loopen, en de brand der ■
zelve " . . ■ , ■ ■ -
De Vrachten o f Appelen zelfs in O ly gekookt, en
eenige dagen in de Zón gefield, daar na gepulverifeert,
ën gëlegt op de Kramvaeie, o f Schurftheyd, ook op t
Sprenkfvuur, verdrijft oeeZe qualen.
C C C X X V I I I H O O F D S T U K . NAGTSCHADE.
Ord in ’t Nèederlandfch, mijns wee- Name»,
tens, met geenen anderen naam alsdee-
zen genoemd; behalven dat zommige
zeggen N a schade, en Naschaje*
In het Latijn Solanum , o f Sola-
t r ü m : in het Hoogduytfch N achtsch
a d e : in ’ t. Franfch .M qrelle : in ’t Italiaanfch
S o tA T R O , en óók M o rella. v . -
Hier van' zijn mij in haren aart veele veranderlijke v « !.^
foorten bekend; namentlijk: . - foorten*.
I . Solanum hortense officinarum , o f Hof-
Nagtfchade , in der Zpotheekeren wwkglen gebruyke-
lijk. I I . V esicarium , o f Nagtfchade met Zaad-
hlaasjens; ook genoemd A lkekengi, o f Jodenrkerjfe.
III. V esicarium IndiCu m ,. of Indiaanfche Nagtm
Jchade met Zaadblaasjens. I V . V esicarium ni-
grum , of zwarte Nagtfchade , qok wet 'Blaasjens J
welke van veele word genoemd Pisum cordatum >
dat is , een Hert-gelijkende Erweete. V . S p i n osu ra
Jndicum , of Indiaanfche Nagtfchade met Doornen•
V I . SoMNiFERUM , o f jlaapverwekhgnde Nagtfthade.
V I I . LETHALE , o f SOMNIFERUM MAJUS , gTOOtC .
ftaapverwek^ende, o f doodlijke Nagtfchade. V I I I . P°~ jngL ^
MiFERUM , o f u4ppeldragende Nagtfchade. IX. Po- taiv/orJ{J
MiFERUM ^Et h io p i c u m s p in o s u m , o f doornige Zp- VO^g^
peldragende Nagtfchade uyt Alooronland. X. PonH“ ia
FERUM iE THIOP ICUM NON SPINOSUM , o f Z p p f -
ara