bij vriezend Weer ftookt ; cens, gedurende de Winter
y onderhouden met een wcynig lauw-gcmaakt Rcc-
gen-water , niet weer buyten gebragt voor in A p r il,
en wel gedekt zijn voor koude nagten, bayrige en fchra-
le winde».
Bloemen. Dceze Plantenleven in onze Geweften, nieuwlijks
uyt Spaan je gebragt zijnde , in ’t cerfte jaar wel Bloemen
. maar geen Zaad : doch daar na , weegens de
koude lucht deezer Landen, niet meer; echter Bladeren
genoeg ; die niet te voorfchijn komen , voor dat
Blaieren. de Bloemen , met der zelver Steel van anderhalve voet
ho ogte, gantfchltjk zijn vergaan. De gedagte Steel
komt uyt hare Bol ( welke o l wit- o f rood-verwig is)
b lo o t, zonder cenige groente , v o o r t, door de drift
der Natuur. Vertoond zich ook daar na niet meer,
voor dat eerft de Bladeren te eenemaal wech zijn.
K R A C H T E N . .
TrxgHslib. ^ T E e - a jn jn , äßSquilla, is verdrogende en verwar-
x.cap'isï* ' j j mende tot in den derden Graèd ; door-fnijden-
^ — J de, verdeelenclc, en dun makende van aart.
T>e Bladeren werden alleen uytwendig gebruykt,om
Klieren en andere bardigheeden zich te doen fcheyden ,
en Yoorb'te verdrijven. ~
Galen. lib. ’t Inwendig Hert deezer Bol-wortel, het welk alleenlijk
Stmp. Fac. genomen werd, en niet zonder eenigè quaadaardigheyd
^ . . is, moet zeer voorzichtig, en op geenerley wijze wer-
Temp° 1 den óébruyk t, voor dat het eerft gebraden , o f zoo
simp. r. lang in water gezoden i s , dat het zijne bitterheyd en
fcharpheyd heeft verloren , door ’ t water t’elkens daar
van a f te gieten, en met ander te vernieuwen. Eeven-
w e l, indien iemant eenige inwendige Zweering mögt
hebben, zoo moet hij zich liier van onthouden.
Diofcor. I. Gebraden, en met Zuyker en O ly ingenomen, ver-
a.f.zoi. weekt het Ligchaam ; dood de Wormen’; opënd de
verftopthëyd der Leever en M i l t : is goed teegens verg
ift verdrijft de Geelzucht, en verzacht de Buykcpijn-,
doch mag van geen zwangere Vrouwen werden ge-
bruykt ; want zulks zou haar een Misval veroorzaken.
Met E d ik , Oogenklaar, en Roggenbroód gefloten,
dan op de Wijt gelegt, geneeft dezelve, ’t Zap met
iu/m Hè. Zuyker o f Honig vermengd, verjaagd de Hoofd-pijh;
Simp. cap. de verduyftering der Oogen, de gebreeken der Zeenu-
*8- wen, der Borfi, en der Longe neemt wech de Hoeft;
maakt een heldere Stem , en is goed voor de geene,
welke de vallende Ziekte hebben.
P/m. I. io. De Edik , hier van gemaakt, fcharpt het Gek,igt:
c' 9- is dienftig voor de fmerten der Zijde , en der Maag;
zuyverd dt Mond j maakt de Tanden vaft, een goéden
Adem, en verdrij ft de ftank^ des Monds.
Het Oxjmel Squiüiticum, o f Honig van Squil-azijn,
is zeer krachtig in Stuypen; verjaagd de verfloptheyd
en *t zwellen van de'Milt. Bewaard ook den Menfch
voor allérley inwendige Verotting. . '
Dodon. lib. De O ly , hier van bereyd doet het Hayr groeyen:
i j . c . i i . ^ goed teegens-de Geraakt- o f Beroerdbeyd, 'X.Podagra,
en geneeft de Beetenwan giftige Dieren.
X X X I H O O F D S T Ü K .
M U U R.
Terfchey- Y p s weetens heeft deeze Plant in het
dc namen. ^ Needrrlandfch geenen anderen naam i
in het Latijn Alsine , o f M'orsus
» G a LLIN.® : in ’t Hoogduytfch H u -
N E R B i s z : in \ Franfch d u Mou-
r o n ; en in ’t Italiaanfch C énto -
NEjPa PARINA, Budello d i G a l l in a , o f ook
Pizza Ga l l in a ,
Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden Vcelj vt,
vcelerlcy veranderlijke foorten, te wecten: , " lchcydc
I. A l s in e T r i s s a g iNis f a c ie fo i . i i s a f -
r e i s , o f M u u r met guldene bU d tr en , gelijk zijnde
het; Chamedrys: I I. C o r n ï c u l a t a , o f met een
hoorn.tcbtig Zaad-peultje. III. FloRe crERÜt.Eö ,
o f met een blauwe Bloem. IV . T r i f o l i a .TA D a -
I.ECIIAM1' 1 1 , o f drie-gebladerd A-fuur, van J acobus.
D a le ch am I’ ius bcfchreevcn. V . A l s in f . rf.ff.ns
b a c c i f f .r A , o f hruypend A Zuur, met zwa rte Bezien,
van zommigc ook genoemd C a c u b a l um , eri dan
noch meer andere. A l te zarhen , behalvcn alleen de
twee laatft-gcnoemde , zijn ze van ceven dezelve Bou-
wing en Waarneemlng : gelijk öpk zijn V I . a l s i n e
m a j o r H iR sn T A ,.o Sgroote M u u r met ruyge, hajri-
g e bladeren. V I I . A l s in e m ij jo r h ir s ü T a , o f
kleyne rtejge M u u r . V I I I . A l s in e m a jo r et. min
o r v u l g a r i s , o f groot en 'ktrfn gemeene Muur,
overal onder. Heggen , en in. donkere plaatzen waf.
fende. . .
■ Zij bemihneft éen geméehe', vochtige ,' en zandige Watjiw,
aarde: zoo wel epn ,opene, vri,j»slu»htige, als een fcha- “ n »"k
duwachtige plaats J en veel Keegen...' Geeven inK. den ™“‘-
Herffl volkomen Zaad , en daar meê verfterven zc.
Moeten derhalven met een walfende Maan vati1Moert
in iéder Voorjaar weer op niéuws gezayd zijnj Komen
ook door ’t uytgevallene Zaad dikmaal van zelfs over-
vloedig v o o r t, niet alleen in de Zomer, maar ook later,
in den Herffl, ja zelfs in de Winter. Het C a c u b a lum , of A l s in e rf.e ln s ba re - Kru-p«.
f e r a ,' kruipende Muur met Bezien, vergaar niet elke (ïlu'sr Zomer, gelijk de andere foorten , maar blijft lange'ji- c" ren in Jt leéven.. Geeft volkoitien Zwart Zaad; beflo- ten zittende in een tamelijk-groöte ,"ne, daar na gantfeh zwarte èn róndé le^earfdt ifg.eheèl groeDc
aanwinning , gefchiéd niét zoo wel door hare Aanwm-^
aangewaflehé Worteltjens, welke men met een waffen-' nm£'
de Maan van Maert o f April van de oude afneemt en
verplant; als door 't gedagte Z a a d ; ’t' welk op de nu
genoemde tijd'en Maan niet diep in de aarde werd ge-
zayd. .
■ Het A l s in e t r i f o l ia t a D a l e c h a m p i i , ofOrie-Hi-,
drie- ( zomtijds. ook wel v ijf- ) b/aderig,
J acobus D a l e c h a m p iu s , moet op de gemelde tijdiedumpii.
niet alleen in een Pot gezayd werden , maar opk'ongerept
daar in blijven ftaan , en wél ter Zon op een warme
plaats gefteld zijn. Zou anders geen volkomen rijp
Zaad te voorfchijn bréngen. 7 .
K R A C H T E N .
M Eeft al de lborten van M u u r , ook der zèlver G*l-
Zaden, zijn koud en vochtig in den eerften ^ c' 1
Graad: zeer gezond voor alle hitzige naturen,
inzonderheyd het Alftnè minor vulgaris, o f kleyne gemeene
overal groeyende Muur. : / t i . , .
- ‘ t Z a p , *tgediftilleerde Water, of-’t Water, daar’t BiojcM
M u u r in gekookt i s ; defgelijks ’t Kruyd zelfs gefto- ^ i i i i.
ten, met een weynig Meel vermengd, en op de Oogen
gelegt, néémt wech der.zelver Zweirings.n brand; verklaard
het Gezaigt: is goed voor ’t lopend- o f Jprjngend
v u u r , voort-eetende Zweeringen, heetè Schurffheyd,
alle hitzige Wonden en Gezwellen, zeereTeepelen j eh de
Takken o f Speenen aan ’t Fondament. . . .
Kleyn gehakt, in Water , W ijn , o f nat van Hüts-
pot zonder 2out, tot een Warmoesje gekookt, eri dus ^
gegeeten, is een zeer treflijk Geneesmiddel voor’t G/a^ catnit- •
v e e l ; ook voor de geene , welke met de Teering, of ^ h
uytdrogende Koortsen beladen zijn, en een quijnend lee- ^ertC,iou
ven leyden. Neemt wech de ontfteeking der Leever,
de brand van de M a a g , en alle inwendige hitzighey >
waar u yt dikmaal ontftaan veelerley zwarigheeden; a S
trekking der Zeenuwen; lammigheyd o f beroerdhey >
en meer andere ongeleegenthéeden.