V ingerhoed. D oronicum. D orycnium.
mrngtuh
hutfMIl.
BË
5 J3
onder bleekeft tn ’.t midden, zijn ze voorzien met een
reet-doorgaande A d e r , waar u yt eenige andere fpruy-
ten, ter nauwer nood zichtbaar.
Wod.lib. 6.
U.13.W
Op de bovenfte punt harerISteelen, ontrent zes vingeren
breedte hoog, komen Ayrs-wij ze boven malkan-
der de Bloemen te voorfchijn, u yt groene, boven gekartelde
Knopjens (gelijk men ziet aan degemeene groo-
te Vingerhoed), van verwe bleek-purpurig. Niet zeer
groot zijn z e ; blijven al lang ftaan ; en geeven een
tamelijk groot, drie-hoekig, bruynachtig Zaad.
Deeze foort vergaat niet zoo haaft?, als de andere ;
maar blijft veele jaren lang in ’t leeven. Word niet
alleen aangewonnen door haar Z a ad , ’t welk met een
wallende Maan in April hol en luchtig* niet bóven
een ftroobreedté diep, in de aarde eens Pots moet ge*
legt zijn ; maar ook door de aangewaffene jonge Wortelen
, die men op eeven de zelve tijd van de oude af*
neemt en verplant.
K R A C H T E N .
V ingerhoedi o f Digitalis, is warm van aart, en
droog in den eerften graad.
D e Bladeren in Wijn o f Bier gezoden, en daar
van een Roemer *s morgens nuchteren gedronken, doed
over geeven en purgeer en. Is goed teegens allerley vergif.
Neemt wech de Galachtige en Waterige vochtig-
heeden : opend de verftoptheydder Leever3 M i l t , en
anderer inwendige deden. Verwekt der Vrouwen Maand-
Jlonden, en geneeft: de Wonden. Het zelve doed ook
’t Poeder der Bladeren, daar op geftroyd.
De zelve gebruykt in Honigwater, en zoo genuttigd,
reynigd de-2?or/£ ; maakt alle taye -Fluymen r ijp,
en drijft ze uyt.
Zulks vermag ook het Z a a d , o f de Wortelen,
in het zelve Water gezoden, en zomtijds een weynig
daar Van gedronken.
m
e X C V H I H O O F D S T U K.
D O R O N I C U M .
Liet alleen in het Neederlandfch, maar
: ook in het Latijn dus genoemd ; en
- daarbeneeyens in de laaft-genoémde
, taal A cqnitum Pardalianches :
\ in het Hoogduytfch G emsenwurtz :
in het Italiaanfch D oronico, o f ook
Ac on ito Pardal ianches minore.
Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden vier
L onderfcheydene foorten; te weeten :
NI. D oronicum R omanum r ad ic e scoRp i i , o f
Roomfche Doronicum; met een Wortel' welke zich ver*
gelijkt met een Scorpioen* I I. R omanum r adice
brachiata , o f Roomfche Doronicum, voordien van
een Wortel met twee Armen. III. F olio P lan t a g in is ,
o f met Bladeren van Weegebree; ook genoemd A l u ma*
oFDamasonium. IV . D oronicum A mericanum;
o f Americaanfche Doronicum. Alle zijn ze van- de zelve
Grond ^0Hwing en Waarneeming.
fiardhcyd. beminnen een goede , gemeene , zandige, en
welgemeftte grond: een openeV vrije, bequamelijk gelegene
plaats. Konnen veel Reegen, harde Vorjl, en
allerley ongeleegentheeden der Winter zonder eenige
fchade verdragen. Blijven lange jaren in ’t leeven. Gëe-
ven, bij goede tijden, rijp Zaad, en ieder Zomer nieuwe
Bloemen, van een fchoone geele yërwe.
Het D oro nicum A m eric anum , o f Americaan-
fche Doronicum, fchiet op ter hoogte van zes, zeeven
Pf agt voeten;, en. laat ook de zienswaardigfte Bloemen
aanfchouwen , welke niet haaft vergaan. In ’t rond
zijn ze een geheele hand breed; beftaande uyt veertien
Bladeren, het eene gemeenelijk Yeel breeder als het
andere; öök zomtijds langer: in 't midden vercierd-met
een dikke , hooge en boven ronde Knop, te zaamge-
voegt uyt zeer veele kleyne geele Starretjens.
De Bladeren ■, voortkomende aan hare ronde , ge* Bladeren?
ftreepte , en bleek-groene Steden ■, niet teegens over-
malkander* zijn groot* in v ijf deden gefcheyden, doch
de bovenfte in drieën; van welke ieder een vinger lang,
ook twee en een halve breed is; dönker-groen van verwe;
aan de eene zijde veel fterker en dieper ingezaagd,
o f getand*, als aan de andere; voo rfpits; een weynig
ruygachtig; in*t aanraken wat fcharp, en in ’ t midden
voorzien met vêrfcheydene groote Aderen; uyt welke
kleyne voortfchieten. De Wortel is kort* rond, tamelijk
dik’, en roodverwig.
Deéze foorten van Doronicum worden niet alleen aan- Wortel,
gewonnen door haar Z a a d , ’t welk met een waflendfe
Maan van Maert o f April de aarde bevolen móet zijn-;
maar ook genoegzaam vermeenïgvuldïgd dooi- hare aan*
groeyende jóngen, welke men * van Zelfs Wortelên ge*
kreegen hebbende, op de genoemde tijd van de oude
affteekt, en verplant.
K R A C H T E N .
DE, Bladeren en Wortelen van het Doronicum Ro- Gebruyk
manum , o f Roomfche Doronicum , warm en
droog in den eerften graad, zijn de menfcheri-op
geenerley wijze fchadelijk, maar' worden tot veele gen
breeken gebruykt, om die te geneezen.
De zelve gedroogd, geftoten,en daar vaneen Drach*
ma met Wijn ingenomen; o f de Wortelen in Wijn gezoden,
en daar van een Roemertje *s morgens gedronken
; o f ook de Wortel geconfïjt , en daar van gëgeeten, cluftas,
verdrijft de zwijmeling en draying des Hoofds: geneeft Plant.
de beeten der Scorpionen : is goed voor de Wonden-: comerar'
dood de Wormen t opend de verftoptheyd der Dar- l. 2. c. 74.
men: neemt wech de Hertbeeving: en is dienftig teegens
vergtf.
Een loot van de zelve met Vleefch o f andere-fpij zen
vermengt, en te eeten gegeeven aan Honden, Wolven■ , 73-
Pantheren> en andere o f giftige o f fchadelijk Dieren, veroorzaakt
de zelve dè dood.
De Bladeren, o f Wortelen, aan o f in ’t Gemagt der Theophr.
OfTen, Koeyen, Paarden-, M'üylen, Ézels, Schapen*
en ahderer viervoetige Dieren- gedaan , o f gehangen1,
doed haar fterven.
Het Doronicum folio Plantaginis * o f Doronicum met
Bladeren van Weegebree, bij zommige- ook genoemd
Damafonium , en op het Neerlandfch Wólverley , in
Bier o f Wijn gezoden , en- daar van gedronken , ge-
nèeft alle in- en uytwendige Vl'onden der geènë, die zich Matthio-
door een hoogen val hebben verzecrt; o f door fwaren
arbeyd befchadigde en flijv e Leeden hebben gekreegen i
opend de verftoptheyd der Aderen, en van het geheelè
Ingenvand \ doed Zeer wel water loffen , drijft a f het
Graveel, en breekt de Nieren-fieen.
Dit Doronicum is warm en droog in den derden graad; Reneal-
oöfe fubtyl van deelen* miiS’
C X C IX H O O F D S T U K .
DORY CNI UM.
(En aardig, fchoon, zienswaardig Ge- Namen.
Was, word, mijns weetens; in geené
talen met een andere, als deeze, naam
beteekend; behalven dat de Italianen
D o ricn io zeggen.
Hier van Zijn mij in haren adrf. be- Drie bfa
kend geworden drie onderfcheydene foorten, als i zondert
* ' r . loorten.
I. D o rycnïum salamanticense , or Dorycnmm^
groeyende ontrent Salamanca in Spaan je. II. v alen *
t inum’* voortkomende xtVolenden in ’ t zelve Koning*
M m | rijkj