4i J B eschryving der K ruyden , B oelen en B loemen , III B oek , a j ó
Vier on- Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden vier
dedchcy- onderfcheydene foorten j als:
deuc ioor- B r yo n ia a l b a , anders v iT is a l b a , o f witte
L ’ wilde Wijngaard, anders Ouartel-beziën. I I . B ryon
ia n ig r a , L a b r u s c a , ook T amüs , o f zwarte
wilde Wijngaard. I I I . B ryon ia C r e t ica b ic o c -
c o s , o f wilde Wijngaard uyt Candien, met twee‘Bedien.
IV . B ryonia C r e t ic a m a cu lo sa , o i wilde
Wijngaard uyt Candien , met gevlekte Bladeren,
Niet alle zijnzc, van de zelve Bouwing.en Waarnee-
mihg.
Wat voor Zij beminnen een goede ? g em een e,zo o wel zan-
een aarde dige , kleyige , als andere grond; doch wel voorzien
zij bemin-' ,. twee-jarige Paarde- en Koeyemift. Hebben zoo
lief een fchaduwachtige als een opene plaats, en willen
veel Water. Bloeyen niet alleen in de Zomer, maar
krijgen ook gemeenelijk ieder jaar , inzonderheyd bij
goede warme tijden, in deeze koude Landen volkomen
Aanwin- rijp Zaad. Verliezen in den Herjft fchielijk haar L o o f j
£aafza°^r het welk in het Voorjaar weer te voorfchijn k om t, en
*** aa * vaardig opfehiet u yt nare veele jaren lang goed blijvende
dikke Wortel. Verdragen geduldig fterke Vbrfi,
en konnen door geen ander middel aangewonnen worden
, als enkelijk door haar Zaad; het welk met een
waïïende o f volle Maan van Maert, gemeenelijk niet
boven een ftroobreedte diep, word gezayd.
Wilde D e B r yo n ia C r e t ic a B ic o c c ö s ,r o f wilde Wijnf
Wijngaard gaard uyt Candien', met twee Beziën, bij malkander
dfenCan" zittende; en C r e t ic a m aculo ?a , o ï met gevlekte
Bladeren, zijn teederder dan de voorgaande. Konnen
zeer qualijk verdragen veelvoudige koude Reegenen, en
de felheyd der ftrenge Vbrjlen, buyten ftaande.' Moe-
Waarnee- ten derhalven, met een wafTende Maan van .April in
ming. Potten geplant zijnde, in het begin van ÖUóber bin-
nens huys worden gebragt; op een gemeene plaats ge-
■ z et , daar men ze weynig o f geen vochtigheyd laat ont-
fangen. In het laatfte van M a er t, o f het begin van
Apr il, field men ze weer buyten; en men laat haar dé'
Zonneftralen genieten.
Aanwin- Deeze konnen niet alleen door Z a a d , óp de vorige
aiag* wijze behandeld, maar oök door afgebrohene takken der
Wortelen, welke men op de genoemde tijd. verzet, ver-
meenigvuldigd worden.
K R A C H T E N .
Dod. /.13. \ E Bladeren en Vruchten der witte Bryonie , o f
f-IO* I 1 vit is alba, zijnfeharp en bijtende van aart.
^ De Wortel daar teegehs is matig verwarmende ,
zuyverendé, verdrogende, en dun van deelen.
O p wat voor wijzen men deeze Bryonie gebruykt inwendig
, zij purgeerd, en ontfteld het Ligchaam ge-,
weldig f zoo dat alleenlijk twee Drachmen daar van in-
. genomen, o f flegtsin Water gezoden, en daarin ge-,
baad, de Vrouwen een misval veroorzaakt, en de-
Diofc. 1.4. Vrucht in haar Ligchaam doed fierven. Eevenwel rey-
c‘ lfc4* nigdze de Moeder, en doed de Maandjlonden voortkomen
, welke verftopt waren, ’t Gebruyk van binnen
is derhalven meeftniet goed.
Mefues lib. De W ijn , waar in de Wortelen gekookt zijn,. o f het
Stmy.c.zf. uytgeparfite Zap der zelve, met Meel van Erweten en
fenegriek vermengd;. dan daar mee beftreeken, maakt
een aangename verwe én zuyver Vel', doende van het
zelve Vergaan allerlcy vlekjgn en fproetelen.
Tuchf.hïft. De Wortel met’Wijn geftoten , ' fcheyH het geron-
p ■ • - nene- Bloed, en verdrijfd de blauw-geflagene plekken.
Met-Zout vermengd, en geftoten, is goed voor alle
voortfpruytende Zeeren; voor alle vuyle en lopende gaten
der Beenen..
Galen. lib. De Bryonia nigra , o f zwarte Bryonie , is veel
Simp. Med. zwakker van krachten, en niet zoo quaadaardig van
natuur.. ; , • ............ .
Derhalven worden de jonge Scheuten der zelve in
het voorjaar gek oo kt, en mét andere fpijzen gegeeten.
Maken een open jfigchaam, en zijn de Maag, door
hare te zamen-trekkende krach t, aangenaam. Doen
zachtj ens VI at eren. V erwekken der Vrouwen Maand- ca
flonden; en zijn zeer dienftig voor de geene die beroerd 1 T cT
o f met de vallende Ziekte beladen zijn. Maken de Mi tl
kleyn , en neemén wech' de' Hoofdzwifmeling.
Wortelm de Afch gebraden , en met Wijn ingenomen
verwekt luft tot het echte-werk.
X C V I I I H O O F D S T U K .
R I E DTGRAS .
■ Ord met.deezen,, en, mijns weetèns, Veifcii J
geenen anderen naam in^het JVeeder- dcnam£|
heeten B utonium , Sparganium,
I gelsknopffen én in ’t Italidanfch
Sp ar ganio .
Hier van zijn mij in haren aart: bekend geworden Tweev
twee onderfcheydene foorten; naihentlijk: . ■ ! • fcheydaf
I. B utonïum ramosum, :o f jRiedtgras met takkige^°m'\
Bloemen.- I I. Sp arganium non R amosum, q£ Biedt-
gras met Bloemen zonder Takken. Beyde zijn ze van
eeven de zélve Bouwing en Waarnëeming.
Zij beminnen een luchtige, goede, zandige aarde;voor!
met oude'Paarde- en Koeyemift* wel. voorzien eenecn aarde!
donkere o f fchaduwachtige >7.en vochtige;plaats; ook m
yeel Reegen , welke ze in :overvloed konnen yerdra.ne ’
.gen ; zoo dat men ze ook;zelfs in het Water ziet
groeyen. Ieder Zomer bloeyenze .zeet aaidig ; doch .
geeven zelden volkomen rijp Zaad. Konnen fterke
koude en andere ongeleegen,theeden der Winter lonist
fchade uytftaan. N ie t anders,, als door hare aange-
groeyde jonge Scheutjens, die men met een . waflende ■
Maan in' -April van de oude afneemt, en .verplant, konnen
ze vermeenigvuldigd'WOïdeu. 7 .
K R A C H T E N .
R Iedtgras, o f Sparganium, is koud en droog DoJm.in
van aart. D e Wortel en Bladeren gedroogd, aW/f-Mj
geftoten-, en daar van met Wijn ingenomen 3 ^ 1 d
o f de zelve in Wijn gekookt, en daar van gedronken, c,u.
geneezén de beet en en fieeken der Slangen, adderen, en Trapa Im
anderer giftigo Dieren. Doen ook het Water der Blaas C,V'
doffen ; en zijn göed teegens het Graveel..
D e Bloemen en Zaadknoppen zijn verdrogende, en
een weynig te zamen-trekkende van aart. In Wijn
gezoden, hebben ze de zelve kracht teegens de genoemde
gebreeken; inzonderheyd als men de Wonden
, veroorzaakt door giftige Dieren, ook daar mee
wafcht. X C. IX / H O O F D S T U K .
ASTEROÏDES