ïo7 B lschryving der lage B oomen, en H eesters, IIB oek, io8
: foor-.
lij bei
Zaad.
Aart.
Hier van zijn mij in harctt aart bekend geworden v i j f
onderfcheydene fooiten: te weeten
V iifon- I . ALATERNUS FOLIO OBLONGO , Or A L Al ER-
derieliey- NUS'BOOM met Bladeren , ten weynig lanpverpig.
j[I. A lATERNUS. EOLIO SUBRUTUNDO, ,o f A l ATERn
u s b o o m met ontrent ronde BUdcrcn. XII. A l a -
TERNUS VOMITIVA VlRG INIANA , o f BRAKING.
v e rw e k k e n d e A l a t e r n u s b o o m uyt Virginien.
IV . A lATERNUS FOLIO ROTUNDO MARGINE AR-
genteo , o f A laternusboom met ronde Bladeren ,
en feboone witte gelijk, alt Zilvere kanten. V . A la-
TERNUS EOLIO ROTUNDO ALBIS STRIIS, A c PUN-
C T is , V ariegato, o f .Alaternusboom met 7 on-
de Bladeren , lange fireekc» , ™ witte ftippelen, aardig
gemarmeld; welke zich in de Mammaand begin-
nen te vertoonen, en in September weer vergaan, doch
t'elkens in 't volgende jaar zich weer op nieuws op de
Bladeren laten zied. Alle zijn ze van eeven dezelve ,
Queeking en Waarneeming. _
>r Zij beminnen een gemeene, zoo wel zandige als geen
!e zandige, doch met twee-jarige Paerdemift matig voor-
*n" ziene grond : een warme , opene , luchtige , wel ter
Zon geleegcne plaats, en , gedurende de Zomer, tamelijk
veel Water. Geeven niet alleen jaarlijks Bloemen
, maar ook , bij goede drooge tijden, volkomen
rijp Zaad. .. - , .
Bloemen. De Bloemen komen tros-wijze yoórt tullchen de
Bladeren , in het begin van May , o f het'-laatfte van
A p r il, aan kleyne Steeltjens. Zijn u y t den geelen
groen, en beftaan u y t vier , o f ook u y t v ijf Bladert-
jens. Blijven eenige dagen lang in haren Bloey , eer
ze afvallen. ■ - ■
Het Z a a d , o f de Vrucht, is rond, kleyn; eerlt
groen, daar na rood j eyndelijk gantfeh zwa rt, en
werd gerimpeld. Als men dit z ie t, heeft het zijne
volle rijpheyd bekomen. __ -
D e A laterntf-sboomen zijn tamelijk hard Van
aa rt: konnen echter niet wel veele boude Herffi-rèe-
genen, Stormwinden, Rijp, o f fterke Vorft verdragen.
Moeten derhalven, met een volle Maan van Apr il, in
Potten o f houte Bakken,na geleegentheydharergroot-
'Waamee- te en veelheyd harer Wortelen, geplant zijnde, in ’ t
ming. begin van OEI ober binnens huys gebragt worden ,• en
gezet op een luchtige plaats; daar z e , bevrijd voor een
doordringende Vor jl, weynig warmte van t vuur ge-
nieten , o f waar in alleen bij vriezend Wéér werd gevuurd
: gedurende de Wintertijd. onderhouden met
weynig lauw-gemaakfReegentfater; , ’t zij door begie-
ting van bov en, o f door een Pan van onder. Niet
voor den' aarivang Van A p r i l o f wat larer , ha dat
de tijd goed o f quaad is, moet men ze' met een zachte
Reegen weet buyten brengen; doch ook een weynig
dekken voor fcbrale hayrige winden, en koude naeten.
noödig i s , moet men ze met Reegcn-water van boven
begieten : daar na wat meer Lucht geeven ; en eyndelijk
Aanwia- In onzc Landen konnenze aangewonnen worden op |
nips- . .vier verlcheydene wijzen; ■ ■
Door Eerfl, door haar Zaad; ’t welk met een volle Maan
Zaad. van A p n l o f Moert in een P o t , twee Stroo-hreedte
diep, geza yd; op een warme plaats g eze t, en zom-
tijds een weynig met Water begoten moet zijn. De
bier uyt voortkomende jonge Planten mogen, weegens
hare teederheyd , niet voor bet tweede Voorjaar daar
na, met een Maertfcbe o f Aprilfche volle Maan, verplant
worden. Dikmaal ontdaan hier uyt veelerley aardige
veranderingen en onderfch'eydentheeden, welke met
zonderlinge lu ft werden aanfehouwd ;gelijk mij enmeer
andere gebeurd is.
Door hare Ten anderen , d o o r hare met een volle Maan in
jonge M am o f 'September afgefneedene jonge Loten , 'aan
Lotta- welke onder een weynig oud Hout is gebleeven , om
aan 't zelve dies te bequamer te konnen Wortel fchie-
ten. Deeze fteekt men ter langte van ontrent een vin.
ger in een Pot; en men fteldze op een donkere plaats',
daar ze ren minden in agt weeken tijds van de Zon mei?
befcheenen konnen worden. Dikmaal, o f wanneer ’ t
in Auguftus geheel open dellen. Dus gehandeld ,
zullen ze met’er "ttjd Wortel vatten, en voort groeyen,
Vo or ’t derde jaar daar na mogen ze niet opgenomen o f
verzet worden.
Ten derden, door hare bij de Wortel, o f boven deDo«t(1,
aarde uytlopende jonge Scheut jent • welke men ten
halven infnijd, op de wijze der Angelieren, een lid Schlut-
van een vinger lang, en met aarde aanvuld ; o f zacht- jens.
■ jens daar in neerwaarts buygd , en dan door een houte
Haakje vaft in de grond fteekt , op dat ze niet weer
•uyt de aarde opfpringen mogten. Dus zullen ze
met’er tijd Wortelen krijgen :■ welke men, jarig geworden
zijnde, van de oude afneemt, en in Potten
verplant, op de voorheenen gedagte tijd, en met de
I genoemde Maan.
Ten vierden , döor de wijze van Zuygen , o f Jnleg- Doorty.
gen', het welk met een waffende Maan van Maert o f g'“g: j
April kan gefchleden.op een C e l a st ru s ,, o f Phyl-
lireaboom, y.an welke beyde wij zullen fpreeken in
de tweeyolgendé Hoofdftukken.
Het A l ATERNUS . VOMITIVA V lR G IN lAN A , o f Braking-
B r a k in g - v e rw e k k en d A l a t e r n u s b o o m t j e u y t
V iR G iN iEN , groeyd in deeze Geweften op uyt een f l y »
veelvoudige , teedere , bruyn-verwige Wortel; vier boomuyt
o f v ijf voeten hoog. Boven verdeeld het zich , als Vlr2im
men ’t van beneeden wel opgefnoeyd he eft, in veele
teedere, ronde, buygzame, van binnen witte, van buyten
met een aangename bleek-blauwe verw ohivangene
T d k j e n s aan welke voortkomen bijna gantfeh ronde
Bladertjens, digt boven malkander in het ronde, meer Gcd«|
opwaarts ftaande, als neenvaarts hellende. Zijn onge- r"_
lijk van grootte: ruften op korte, fteevige, en bleek-
bruyne Steeltjens: voor niet zoo rond als achter , maar
daar een weynig, m ’t verminderen, fpits-achtig toelopende,
en begaafd met groene randen ,' teeder inge-
•fneeden, o f getand. De verwe , boven na de Zon gekeerd
, is u y t den groenen g e e l; van een aangename
aanfehouwing; doch van onder veel geeler; hard van
aart; fteevig-fteyl ftaande, èn in ’t midden voorzien met
een regt-doorgaande groote Ader, waar uyt veele kleyne
Adert jens voortkomen, lopende ter zijden door‘’t
geheele Blad.' < . i-Bü®
Deeze aardige Struvcl-plant heeft tot noch toe bij
mij geene Bloeden, veel minder eenig Zaad gedia- Bloem-
gen 5 ook noyt bij de Wortel eenige jonge Loten uyt- loos.
gefchoten.
K R A C H T E N .
T T E t H o u t , en de B af deezer Boomen , ■ worden Hjebruykt in de Vcriveryen, om daar van te maken
een roodachtige , o f een. gantfeh donkerblauwe
verwe. ‘ totVerj
. Dertig Bladeren van ’t Braking-yerwekjtend Alater- 1
nusboomtje uyt Virginien (’t welk in dat Americaanjc tot ccn
Geweft zeer veel gebruykt, en in hoogachting gehou-
den werd) geftoten; vierentwintig uren lang m een
ha lf pintje Wijn op een warme plaats te weyken gezet;
dan dooreen fchoone doek gedaan, en’s morgensnug-
teren gedronken , doed .zeer gelukkig Brakgn , en
ontlaft de Maag van allerley Galachtige en andere J *J-
merige vochtigheeden; de zelve herftellende in een vo
komene gezondheyd. v
X X X V I I I h o o f d s t u k .
3 CELASTRUSBOOM. J En aardig Boom^geivas, met een altlJ ,
rende, aangename en blinkende groen J
vercierd,
anderen naam, dan deeze. In r.L
tijn meê C e l a s t r u ï ; en m 't Jtahaar^