3T3 A
erd , doch zonder eenige reuk warén. Langdurig
^iinze van aart. Hebben van binnen zes bleeke draad*
iensy op 'welke zes geele Aanhangz,eltjenszich dus ,
dan zoo drayende, gezien worden. Eyndelijk verdor-
den ze in haar zelyen, en vielen op de aarde neer > zonder
Zaad na telaten.
De A loë AmerIcanA purpurascens , ó f A *
n mericaanfche A lo ë met machte purpurachtige Bladeren,
- aar aan geen Doornen , maar alleen voor fcharpe
!ltc pUnten worden gevonden , mij in het jaar u yt
Spaan je toegezonden, komt in haregantfche Bouwing,
Aa rt, en Eygenfchap met de voorige over een ; doch
kan een weynig meer vochtigheyd verdragen. Is ook
kleynder, ftnauer, dunner van Bladeren, als de A loë
Ameri'cana s p in o s a , o f de Americaanfche fteeke-
lig-gebladerde Aloë. D e verwe deezer Bladeren is
purpurachtig, van eene geen onaangename aanfchou-
wing. Heeft defgelijks dunne, teedere en zeer V eezeiachtige
Wortelen , onder welke men eenige van een
ftroo-breed dikte vind. Daarenboven in hare geuts-
wijze gefteldde Bladeren veel fiibtyler, dunner,-fijner
Draadjens , al te zamen boven aan haar fpits punt vaft-
gehe^t, zeer fterk, en gantfch bequaam om daar van
lijn Linnen te bereyden, gelijk dan ook van de In-
dianen zeer konftig word gedaan. De Bloem-fleelis
voorzien.met'veele Bladeren, zijnde lang, voor fpits,
hol , o f geuts-wijze gefield , en de Steel gelijk als
omhelzende : op. wiens bovenfte punt de Bloemen
voortkomen.
fche De A loë H i s p a n i c a , o f Spaanfche A lo ë , dus
-ie genoemd, om dat z e " uyt Spaanje veel vervoerd word,
is zeer bitter van fmaak ; van de.Eranfche Perro- •
;s_ oyET geheeten. Deeze is (gelijk wij alreeds gezegt
ge- hebben,} de oprechte, meefl-geachtjbe, en in de Genees-
pjf'. kpnfi gebrttykelijk. Moet op de verhaalde wijze ge-
queekt en waargenomen zijn. Gemeenelijk verlieft !
deeze, foort ieder Voorjaar, buyten gebragt zijnde ,
door de ongewoonte van weer in de Lucht te komen/
welke ze in de gantfche Winter niet heeft mogen
genieten, hare natuurlijke groenheyd, en bekomt eene
gelijk als bleeke Lcever-verwe. Veele dit ziende, oor-
deelcn de Plant verloren te zijn , en dat ze te eencmaal
zal verfierven. Doch deeze wanftal vergaat met’er tijd,
en uyt het inwendige Hert krijgt ze eerftweederom haar
aangenaam^nw*, ’t welk zich in weynig tijds verfpreyd
tot aan de uytwendigfte punten der Bladeren ; inzon-
derheyd. Wanneer men haar zorgvuldig wacht voor te
veel Keegen, en in het eerftc een weynig dekt voor de
fterke Zonneftralen.
Tien Wil iemand deeze Plant doen bloeyen , en in hare
ohnaaktheyd zien, die zette ze in de voor-heenen ge-
Ijn j0CR meldde grond , met een volle Maan van Ma y, in een
[bloeden. Pot, na gcleegentheyd harer grootte , .zoo hoog als
eenigzins gefchieden kan ( het welke ook aan de twee
hier boven befchreevene foorten moet waargenomen
worden ) en laate gantfch geene jongen bij de Wortel
I blijven:, want hier door behoud ze te meerder kracht,
en geraakt daar door dies te eerder aan ’t bloeyen; gelijk
tk door ervarentheyd heb ondervonden in de jaren 16 51 .
1660, 166 5 , .en 1669.
Deeze, teederder van aart , en voller van Zap o f
vochtigheyd zijnde, dan de twee voor-gemeldde, kan
veel minder de nattigheyd verdragen , en word ook
puhcyd veel eerder door koude befchadigd. Indien ze teegens
[grot-vVn ^ mter uy t de aarde genomen , binnens huys op-
F gehangen , in het Voorjaar weer in de aarde gezet
word, op een warme plaats, zoo zal ze in het lec-
ven blijven , en zonder eenige: ongeleegentheyd weer
groeyen als te voren; o f ze fchoon langer daar uyt gc-
blceven geweefi ware.-'
Aanmerkens-waardig is het geen aan deeze Plant
word vernomen; te weeten: zij is bitterder dan Gal,
in hare 'Bloem , echter voortbrengende een Water ,
klaarder als Wijn, toeter als Honig; het welk, fchoon
K i
Widdcl;
KoricJer-
\t
O B . 3 * 4
neerwaarts hangende jeevéhwel niet neervalt) ten zij men
de Bloemen krachtig beweegd.
De A loë A merïc ana mïnor polio mucro- Kleyne
NATO., ö f kleyne Americaanfche A lo ë met Doornen, ca^nfch<*
heeft Bladeren niet langer als anderhalve voet , zich Aloë met
digt in malkander gefloten houdende. In ’t midden Doornen,
zijn ze wel zes o f agt vingeren breed j beneeden op
het fmalfte; voor ftomp-rond ; eevenwel eyndigen-
de in een fpits punt; tamelijk dik in het midden ,
doch aan de randen dun ; en daar voorzien met veelvuldige
, digt aan'malkander zittende, kleyne, zeer
fcharpe Doorntjens.
De A loë pur eur ea L jEVIS , o f A lo ë ronder Aloë zon-
Doornen, en met .purpur^verwige Bladeren , is mid- DooJ>
delmatig van’ grootte. De gemeldde Bladeren zijn nea‘
twee, derdehalf, ook drie voeten'lang, en vier vingeren
breed; onder en in het midden alderbreedft t
doch van daar na boven worden ze fmaller, eneyn-
digeh in . een gantfch lpits o f doornig punt : daarenboven
tamelijk dik van aart, en fteevig o f regt
opftaande.
D e Aloë Ferox , o f Aloë .met groote , wreede , Alóëmec
veelvoudige Doornen , heeft Bladeren van twee o f twee geele ,
en een halve voet hoogte : de verwe is donker., o f wr,je^c »
Gras-groen. Onder zijn ze op het alderbreedfte; van dige^oor#
daar a f worden ze ïmaller , op de wijze van een Pyra* acn.
mide, en eyndigen in een fpits punt. De breedte is i
van een halve v o e t , wat meer o f min; matig dik
van aart | de randen op het dunfte; en daar bezet met
veelvoudige, dikke, wreede, een vingerbreed lange,
purpur-verwige Doornen. In de Mond geknauwd,
I bevind men ze van een aangename fmaak.
De A l o ë v e r a m in o r , o f kleyne, gemeene, Kleyne*
regte A lo ë , heeft van naturen finalle Bladeren; ook gemefn?
voor in een fpits en regt-op ftaande punt eyndigen- Aloë. *
de. De verwe is donker en aangenaam groen; ook alleen
met eenige weyriige witte Plekjens aan de uyr-
terfte punten; doch aan de randen met veelvoudige,
aardige,, kleyne, zachte, bleek-wit-verwige Doorntjens
voorzien.
De A loë v e r a c o s t a s p in o s a ', o f opregte Aloë, óprechte
met. een Doornige ruggey o f Rib y in het midden van
het onderfte gedeelte der Bladeren, waft op eeven de nige Rib-
zelve wijze als de A loë v e r a v u Lg a r i s , ófgemee- bc.
ne opregte A lo ë , doch de Bladeren zijn wel zoo dik;
ook grooter, langer, en met meer witte Plekken vef-
cierd ; welke men echter in het eene jaar veel meer in
getal z ie t , als in het andere. D it gefchied na de ge-
leegenthëyd o f verandering des tijds. Want bij heete
drooge Zomers^ worden de zelve vermeerderd*: in tee-
gendeel bij flegte en vochtige jaartijden weer verminderd
, en veel weyniger gezien.
K R A C H T E N .
A hoe\ een zeer treflijk Genees*middel, en boven Carnet at.
veel andere in waarde te houden, is van naturen 22‘
warm en droog in den tweeden graad, doch zon- simp.
der eenige fcharpheyd. cap. 41.
Heeft in zich een purgeerende kracht. Inwendig ge-
bruykt, opend de Anbeyen, o f de Takken des Fonda-
ments: neemt wech allerley verfiopping des Ligchaams: Mefues Ut.
is de Maag zeer aangenaam, en verfterkt dezelve. Ge- c'
waffen zijnde , drijft ze daar uyt alle Galachtige voch*
tigheeden , en taye fluymen ; verjaagd alle fmerten en
ontjleekjng der zelve. D o o d , en drijft uyt de Wormen:
het welke ook gefchied, ajs men Aloë, met Edik en
Qflegal vermengd, op den Navel des Buyks ftrijkt.
Bewaard de menfchen voor inwendige verrotting, en ^>tof cor‘
andere toevallende krankheeden. Verfterkt de-Leever. • f ' *
•Geneeft de Geelzucht. Verwekt der Vrouwen Maand-
fionden, drie kleyne Pilletjens ’s daags hier van ingenomen.
Doet ook de geftorvene Ligchamen lang in een
goéde ftaat blijven, zonder verrotting.
V f Het