757 B e s c h u y v i n g d e r K r u y d e n , B o l l e n e n B l o e m e n , III B o e k , 75S
fferke koude , en alle andere ongeleegentheeden der
Wmter geduldiglijk. Bloeyen in 5t tweede jaar, en gee-
Aanwin- ven volkomen rijp Zaad: \ welk met een waflende Maan
ning. van Maert niet diep in de aarde word gelegt. Komen
ook anders van ’t neergevallene genoeg van zelfs voort.
Hier door konnen ze overvloedig aangewonnen en ver-
meenigvttldigd worden.
Mater met p je t M aTRICARIA FLORE TOTO ALBO PLENÏSSI-,
^kte^eer MO’ o f Mater met een geheel witte z.eer dubbele gr 00-
dubbele te Bloem, geeft in deeze Landen noyt eenig rijp Zaad:
groote word echter genoegzaam vermeerderd door hare ten
Bloem. Jiaiven ingefneedene, o f van zelfs Wortel gefchoten
hebbende Takjens. O f ook , de zelve afgefneeden ;
geftoken in een fchaduwachtige plaats, daar ze van de
Zon niet konnen worden befcheenen , en dikmaal met
Water begootën. Als ze dan Wortelen 'hebben bekomen,
verplant men ze op een luchtige plaats.
I K R A C H T E N .
Paerdsbloem , * o f Melampyrkm , is verwarmende ^art
van aart. Het Zaad, o f 4e Bladeren gedroogd,
gepulverifeert, en met Wijn ,'pfiri eènige fpijzen ingenomen,
ontfteld het Hoofd-, bedwelmt de Harffenen;
verwekt Hoofdpijn, en maakt dronken.
Is derhalven dienftiger v o o t OJfen, Paerden, Koeyen, -Renealm'
en diergelijke Beeften, als voor de Menfchen. Want hifi. piant.
aan de genoemde Dieren geeft dêeze Plant een goed ^ ^
voëdzel, en doed haarvet worden.
C C C X X X V H O O F P S T U K, N I G E L L E.
K R A C H T E N .
Durantts STOederkruyd , o f Matricaria , is heet in den
kift. Plant. j \ / | derden , en droog in den tweeden .Graad ;
J e - Ü 7 - -L V daarbeneevens openende, zu y verende, en af-
vagende van aart.
Traft. I. 1. Met de Bloemen in W ijn , en wat Mufcaat, o f alleen
Ruell l Sezo^e n > en daar van een Roemertje -s morgens ge-
de ^Nat. Ü dronken * Verwekt de Maandfionden;verwai'md en ver-
ftirp. c.69. zacht de Moeder; neemt wech de opfiijging der zelve 1
dood dt Wormen: jaagd.uyt de doode Vrucht, de Na geboorte
, en ’t Graveel der Nieren.
Diofc. 1. 3. De Bladeren en Bloemen gedroogt, .gepulverifeert;
<- lSS- dan met Wijn en Zuyker ingenomen , reynigt het Lig-
chaam door de Stoelgang van alltzwarte Gal, eri Jlijme-
rige vochtigheyd.
Tl'm.l. 11. De zelve Bladeren en Bloemen gedroogd j' o f ook
c. 30. groen gefloten , en gelegt op de Roos, | het Sprenkt-
vunr ï o f andere hitsige Gezwellen , verteerd de zelve.
.
Een kleyne leepel vol van het uytgeparflte Zap dee-
zer Plant ’s morgens nuchteren met Zuyker ingenomen,
doed öök de Wormen ftëfven.
C C C X X X IY H O O F D S T U K. PAERDSBLOEM.
Namen.
Twee bijzondere
foorten.
Zaad,
Aanwinning.
Us genoemd in het Neederlandfch:
~~ g i n het Latijn Melampyrum , . of
• * T riticum vaccinum.* in ‘ t Hoog-
duytfch K uhweitzen , o f ' öök
Braun fleisch-blumen.
Hier van zijn mij in haren aart bekend
geworden twee bijzondere foorten
; te weeten : '
I . M e l a m p y r u m f lo r e p u r p u r e o , o f purpure
Paerdsbloem. I I. M e l a m p y r u m f lo r e l u t e o , o f
geele Paerdsbloem. Beyde zijnzè van eeven de zelve
Bouwing en Waarneeming.
Zij beminnen.een gemeene, luchtige, zandige, zoo
wel ongemeftte als gemeftte Grond: liever een matig-
warme, en fchaduwachtige, als een heete, o f opene
luchtige plaats; ook niet-te veel vochtigheyd. Blijven
niet langer dan eene Zomer in ’t leëven. Geeven
in den Herffi volkomen Zaad, enwergaan daar meê.
Moeten derhalven ieder Voorjaar, met een waflende
Maan van Maert, weër op nieuws, niet diep, gezayd
zijn. Het uytgevallene Z a ad , na dat het een geheel
jaar in de aarde geleegen heeft, Haat ook wel
van zelfs op, en hier door konnen ze genoegzaam ver-
meenigvuldigd worden.
a | | ï t tedder en aardig Gewas yoerd dee- Namen.
H in ’t Latijn gèheëten Melanthtum,
|p nigella, en Nardus: in *t Hoog-
gp duytfch Sant Catharinen-blumen:
s? in het firanfch NiElle ; efi iri het
Italiaanfih Melantio.
Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden Veelevcr-
tien veranderlijke foorten; te weeten: "A ' ~ anderlijkc
I. Meianthium sativum , o f tamme NigeÜè. 00nen’
II. Gitrinum, o f Nigelle met gecouleurde Blóemen ,
Zaad en Bladeren van Citroen.. I I I . N ig e l lA C f -
TRiNA flore CceRULEÖ , ó f Nigè/le met een Citroen-
verwig Zaad, en een blauwe fóhooke Bloem; ook met
Citroen-geel-verwige lader en, de breedfte van al de andere
foorteh. IV . MELA^THÏÜltt SYLVESTRÈ , o f
wilde Nigelle. V . C o rn icUla tum majus H ïspa-
n ic um , o f groote Spaanfche Nigelle met een gehoornde
Zaadknop. V I . D amascenüm flöre sim p l i;c i ,
o f Nigelle van Damaß o met een enkele Bloem. V IL
DAmascenum flóRe plêno albo , o f Nigelle' van
■ Damafco met een dubbele witte Bloem. VIIX. MÉ4 van welké
Lan th ium 'D amascenüm flore pleno FOLipsp^of bièrnen-:
Nigelle van Damafco met een dubbele bladerige Bloem'; morden
zijnde uytwendig’ groen; daar fia w it, en geheel van aange-
binnen blauw-verwig; beftaande u yt Veele rónde' op wcezen.
malkander gepakte Bladertjens, gantfchelijk niët vertor
nende'een gedaante van ändere Bloemen', maar als
van loof-fchietende Bladeren , brdeder als de 7Üaderen
welke aan de Steelen voortkomen; ook korter en digt
aan malkander gevoegd , doch in verfcheydene voor
fpits toegaande deelen , op de wijze der zelve, eyndi-
gende; aardig voor ’t g ez ich t: welke n ie t, gelijk andere
Bloemen, op de aarde neervallen, maar zoo lang
duren , tot dat haaf Zaad in een d ikke, vijf-hoekig- .
ronde, en boven met v ijf tamelijk-lange, ook een wey-
nrg gekromde Hoornen vercierd zijndé Knop, in f
midden voortkomende, zijne volle zwartheyd heeft
verkreegen. Dan vergaan ze eerft te zamen met de ge-
heele Plant. IX . Melanthum D amascenüm flore
pleno PRöLiFERo , ö f Nigelle van Damafco met
een dubbele bladerige Bloem uyt Bloem. X. Melan-
thium D amascenüm flore pleno pallido cce-
RULEO, ó f Nigelle van Damafco met een dubbele bleek:
blauwe Bloem. Alle zijn ze van dezelve Bouwing en
Waarneeming.
Zij beminnen van naturen een goede, zandige,luch- Grond,
tige, welgemeftte, en in elk Voorjaar op niéuws gerepte
grond: een warme, vrije, genoeg ter Zon gekegene
plaats: veel, en oök matige Reegem Blijven niet
meer dan eene Zomer in ’t leeven. Geeven in . den Aanwm-
Herffi rijp Zaad, en vergaan daar meê. Moeten der- mn£
hal ven in ieder Voorjaar, met een waflende Maan van
Maert weer op nieuws door'haar Zaad aangewonnen ^
en dus eeuwigdurend gemaakt wordeu. Door ’t uytgevallene
komen ze dikmaal Yän zelfs genoeg, op. 1 K R A CH -
!a±kium Fl<iore Pleno Folioso