8 7 1 G r o o t S p e e n k r u y d . B y l k e n s k r u y d . B o t e r b l o e m . g 7 I
der Bloc- twintig , vijfentwintig , o f ook wel meerder, korte
men. Takjcns, Ayrs-wijzts, doch hol en luchtig boven malkander,
te voorfchijn komen. Aan de zelve ziet men
de Bloemtjens, neerwaarts hangende. Deeze zij n kleyn ;
die van de Scrofularia vulgaris major, oïgemeen groot
Spcenkrüyd, in gedaante en grootte niet zeer ongelijk ,.
doch een weynig kleyner, zonder eenige reuk. Beftaan
u yt v ijf voor rond toegaande Bladert jens ; waar van ’t
onderfte , alleen gefteld , en de twee bovenfte zwart-
rood, de twee middenfte uyt den purpuren aangenaam-
rood gezien worden. Houdende in ’t midden vier witachtige,
uythangende ronde Draadjens, voor aan met
34 * kleyne geele ronde Knop jens begaaft. Als ze eenige da- £e9 lang hebben open geftaan, vallenze op de aarde
neer; nalatende eenige ronde, harde, bruyn-verwige,
- hoven met een fpitsje voorziene, ook gemeenelijk haar
in ’t midden van malkander fcheydende Knop jens y gevuld
met een klèyn,, rond, en zwart Zaadje.
Aanwin- Het zelve Zaad geeft ze ieder jaar door degeheele
nlDS' Zomer. Met een wallende Maan van Maert moet men 5t
in de aarde leggen, en dikmaal met Water begieten, zoo
zal t dies te beeter voortkomen. *Bloeyd in *t tweede
jaar, en geeft nieuw Zaad. Alleenlijk door ’t zelve kan
deeze foort vermeenigvuldigd worden.
KRACHTEN.
Dodon. l.t. Root Speenkruyd, -of dn het Latijn Scrophula-
';;3V l -j-ria major, is warm en droog in den eerften
graad.
Mattb. 1.4. Wortelen en Bladeren in Wijn g ek oo kt, en daar
c.90. van morgens nuchteren een Roemer gedronken; o f
c uytgeparftte Zap der zelve met Wijn ingenomen ,
en ook ’t Zap met Honig tot een pap o f falfje g ek oo kt;
dan daar mee beftreeken de varjfche wonden 3 vuyle in-
cetende sLeeren en zsweeren, Mclaatsheyd, harde gezwel-
len y Klieren, Kropzweeren, en de Speenen o f Takken
aan het Fondament, verdrijft en geneeft dezelve. Doed
ook ophouden het bloeden uyt de Neus; ‘ t Bloedjpou-
wen, de Buykjpop , en de overvloedige roode Maand-
Jlonden der Vrouwen.
Durantes Twee Drachmen van het pulver der gedroogde Wor-
4 3 telen met Wijn , Zu yk e r , o f Honig drie dagen na
malkanders *s morgens nuchteren. ingenomen , dood
de Wormen.
C C C C X X IV H O O F D S T U K . BYLKENSKRUYD.
Namen. zeer aardig en geen groot Gewas^
Italiaanfch eeven alzoo : in ’t Hooge,
pff Hiervan zijn mij in haren aart eenifoorTen.
ge veranderlijke-foorten bekend; te weeten:
I . S e c u r id a c a m a jo r , o f groot Bijlkenskruyd.
l l . M in o r , o f kleyn Bijlkenskruyd. III. F l o r e PUR-
Pu r e o , o f met een purpure Bloem.. IV . P e r e g r i -
n a f lo r e p u r p u r a s c e n t e ,. o f Vreemd Bijlkens-
kruyd, met een bleek-purpure Bloem, en wonderlijk^
langt dan bcyde de dijden getand Zaad. V . P e r e n n is
C l u s i i f l o r e r u b e l l o , o f altijd-blijvend Bijlkens-
■ krayd met een Roodaóhtige Bloem, van C a r o l u s C l u -
s iu s befchreeven. V I . S e c u r id a c a v e s i c a r i a , o f
Bijlkenskruyd met Blaas jens. A l te zamen z ijn ze van.
de z elv e Bouwing en W'aarneeming.
Grond. Zij beminnen een goede, gemeene, zandige aarde;
met een weynig twee-jarige Paerdemift, en ’t Mol van
verrotte Boombladeren doormengd: een opene, luchtige,
warme, vrije, wel ter Zon geleegene plaats, en
matige vochtigheyd. • )
Blijv en niet langer dan eene Zomer in ’t leeven.
Ueeven ook in deeze onze Geweften niet anders als met '
goede jaren volkomen en rijp Zrutd. Moeten derhalveri
ieder Zoor jaar, b ijtijd s , met een wadende Maan van
Maert, niet boven een ftroobreedte diep , in Potten Aanwin.
gezayd; droog gehouden; voor koude bewaard ; niet nil3S*
verplant, ook niet meer van elke foort als twee in eene
Pot gelaten zijn.
Dus behandeld, en warm gezet, zullen ze wel zom- Geevren
y tijds volkomen rijp Zaad bekomen ; en dan daar mee niet altijd
vergaan. Echter blijft het S e c u r id a c a p u r p u r e a ,
of Bijlkenskruyd met een purpure Bloem , nu en dan
wel de Winter over»
Konnen op geen andere wijze, als alleen door ’t gemelde
Zaad, aangewonnen en vermeerderd worden.
KRACHTEN.
BTlkenskruyd, in *t Latijn Securidaca, is verwar- ^art.
mende en verdrogende in den eerften graad: daarenboven
afvagende van aart.
In Wijn gezoden, en daar van .*$ morgens gedron- Durantes
ken; o f het Zaad gedroogd, geftoten, dan met. Wijn h‘fi- Plant‘
en een weynig Saffraan, o f ook in wat Honig gebruykt, -
zuyvefd de Borjl van alle taye en llijmerige vochtigheyd: c. 66.
dood de Wormen : is goed voor de beet en en fteeken Gal. I. 6.
vergiftige Dieren: drijft der Vrouwen Maandftonden&
ls hoven dien aangenaam vóór de Maag: opend de ver- c.'iaó.
ftoptheyd der Leever, M ilt , en van ’t geheele Ingewand. ’ '
Doch op dien.dag, dat men ’t gebruykt, zou het een
vrouw beletten, zwanger te worden.
CCCCXXV H O O F D S T U K . BOTERBLOEM.
Ord in het Neederlandfch niet alleen Namen;
W tÊ . ^us 9 maar ° ° k van vèele H a n e v o e t
n u n c u l u s : in het Hoogduytjch
S c h m a l t z b l u m ; ook H a h n e n f u s z .
in het Franfch Go b e l e t , B a s s in e t ,
B a c in e t , en G r e n o il l e : in het Italiaanfch R a -
NONCOLO, PIE C oR V IN O , PIE Dï G a LLO, H eRBA
Sc e l e r a t a , T a z z a , en B a c in e l l a .
Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden vee- Veele
le bijzondere en aardige foorten, onnodig hier al te za- foorten:
men genoemd te zijn. Doch vermits hare Bouwing en
Waameeming niet eenerley is, zoo zullen wij eenige der
voornaamfte de liefhebbers voor oogen ftellen; te weeten
:
R a n u n c u l u s A s i a t i c u s , o f Boterbloem uyt A - doch af-
Zjieni o o k g enoemd R a n u n c u l u s T u r c i c U'S'g r ü - Renlijk
mosa RADICE, of Turkfche Hanevoet met een Knob- eeniSe der
beUcbtige Wortel: waar van mij deeze veranderlijke ™ l ' t .
foorten in hare onvergelijkelijke fch o onh e yd bewuft
.zijn.
I . R a n u n c u l u s A s ia t ic u s A l e p p o d i c t u s , en ver-
Of Boterbloem uyt Zztiat ylU'ppo geheeten, zijnde van wonde-
een zeer donkere bruyn-roode couleur. I I. A l e p p o ™ 'wa,lr'
t r a s s e e , o f bonte-Aleppo. III. M e r v e il l e d e P a -
Ris o f het Wonder van Parijs; zijnde geel en rood
gevlamd; anders.ook Aleppo gevlamd genoemd. IV .
M o n s t r u m , o f het Monfler; groot Monfier, met
.geel en rood gevlamd. V . G r an d e M e r v e il l e u -
se , o f groote Venvonderenrwaardige. V I . G r a n d e
M e r v b il l e u s e p a n a c h e , o f groot Wonder , met
geel en rood gevlamd. V I I . G r a n d T u l p a n t , o f
de groote Turkfche Tulleband , o f Muts , gevlamde !
vanHoute.; V I I I . Sph -e r i c u s , met een geheel ronde yoot .
Bloem. IX. Sp h /e r ic u s t r a s s e e , o f met geel en geteld.
rood gevlamd. Kleyne Oranje. Groote Oranje. OJje-
bloed geheeten. X. R o m a n u s , geel en rood gevlamd.
l i i ? • XI. Se