43? WA+EkGOÜbsBLÖÉM. K t O K jÉ N S . RAPÖkrt. 43§
K R A C H T E N .
T A Ë Watér-G ouds bloem s o f Galtha Paluflris ; is
öebmy • ■ * een weynig verwarmende. In Wijn gekookt,
en daar van een Roemer gedronken , dóet g e -,
makkelijk wateren: verzagt de pijn der Nieren en Lendenen
: verbeeterd ook de Ma a g , daar u yt drijvende
en verteerende alle grove en windachtige flijmerigheydi
K a !
fjloemen.
^■ Pyra
wanwinling.
'yramidsop'
P'aflendc
plokjcas.
Pladeren,
C X V I H O O #£> S T U K *
K L O K J E N S .
It niet onaangenaam Gewas werd dus
in t Neederlandfch genoemd na de gedaante
der Bloemen, welke zich niet
qualijk vergelijken met de geftalte van
een Klok* Werd in ’t Latijn geheetën
C a n p a n u l a : in ’t Hoogduytjcb
G l o c k l j u N i en G l o c k e n - b l u m e : in 't Ita~
liaanfeh C a m f a n e l l e , o f C a m p a n o l a .
Hiervan zijn mij in haren aart bekend geworden ver*
fcheydene zeer aardige, en fchone veranderlijke foor*
ten , van een vermakelijke aanfehouwing ; namentlijk,
I. C a m p a n u l a m a j o r l a c t e s c e n s , o f Groo-
te blauwe , melkachtige Klokjens; ook P y r a m l d a -
LIS l u t e t i a n a , o f R a p u n c u l u s HORTENSIS
l a t i o r e f o l i o , genoemd. I I . C a m p a n u l a l a c
t e s c e n s m in o r , v u LG a r i s j ö f gemeenekleyne
melkachtige Klokmens. I I I . C a m p a n u l a p y r a m i -
DALIS MINOR F LORE CCERULEO , ET ALBO , ó f
kleyne Pyramidaals-wijz>e opfehietende Klokjens, met
een blauwe , en ook met een witje Bloem. IV . C am-t
PANULA LACTESCENS MINOR P E R S IC O FOLIO
f l o r e ALBO'i e t c c Cr u l e o , o f kleyne melkachtige
Klokjens , met lange Bladeren, als van een Perz.ik, zöo
wel. met een witte 'als blauwe Bloem; welke ook R a p
u n c u l u s p e r s ic a b f o l i i s werd geheeten. V * C a m p
a n u l a FOLLIS U R T IC iE FLORE C A R U L E O , ET
f l o r e ALBO ; o f witte en blauwe Klokjens , met
Bladeren van Netelen; ook genoemd in ’t Latijn C e r -
v i c a r i a m a j o r , o f u vuLAR iA ; en in ’t Neèder-
landfch G r o o t h a l s k r u y d . Niet alle Stijn ze van
de zelve Botswing en Waarneeming.
, Al t’zamen eevenwel beminnen ze een goede-, gep
e lte ; zandige aarde > taamlijk wel verdien met oude
Paarde*, en half Koeye-mift : een opene , vrye plaats*
en matige vochtigheyd. Iéder jaar blpeyen z,e veemaak-
kjk, en geeven in den Herfft rijp Zaad. Konnen fter-
ke koude verdragen* ,
Het C a m p a n u l a m a jo r l a c t e s c e n s , ó f
Groote blauwe , melkachtige Klokjens , mét hare Tdl^
jens op de wijze van een Pyramide opfehietende, blijft
m deeze Landen zelden langer als drie jaren in ’t leeven.
Geeft ook , opgekomen zijnde , geen Bloemen , voor
in ttweedé, doch meelt in 't derde ja a r j bij goede
Zomers volkomenrijp 'Zaad-, en vergaat daar mee* •.
■ Moet derhalven, t’elkens met een waflènde Maan
■ M f « weer op nieuws werden, gezayd in een P o t ,
gevult met zandige-aarde, zomtijds met Water begoö-
• n» en gezet op een warme plaats. Hier door werden
Verme_enigvuldigd $ en dan pok alhoewel zéér zel-
.• > door aangewaffene jonge Scheutjens , welke men
^et eep wafifënde Maan , de-geheele Zomer door (daar
,°e hequaam zijnde , en Wortelen verkreegen hebben-
e/ Y an d oude mag afneemen , en tegéfis den avond
verplanten. ,
^ 'H e t - C AMPiANU LA P y r A m i p Al i s m iNo r f l o *
" ^ » e t CceRULEO , o f kjeyne Pyramidswijz-e
°PDaJfcnde:Klokjens , .zo o w e l mét een Witte als blauwë
v oen\> k jijg d uyt-een teedere ,• d u n n e ,k o r té ; én bruyn*.
.erwige veezflwortel^ verfchëydene Bladeren zittende 1
in *t rond koft ëh digt bij malkandef gèvóëgd j dik ;
hardachtig, en ftijf recht uyt liaan de van aart; ontrent
een kleyne vinger lang; bij de punt niet wel een kleyne
vihgër breed, eevenwel daar op 't breedfte ; na het
Hert inwendig op *t fmalfte, en vóór eyndigende iri
een ftomp punt .: van boven zwart-groen , en blinkende
; onder gras-groen 3 en van binnen voorzien met een
melkachtig.Zap; aan de randen eën kleyn weynig gelijk
als ingefnëeden? en gemeenlijk daar wat omgeflagen; o f
als gekruld: in ’t midden begaafd met een dikke eri
b'rëedèRüggè, o f Zdery waar u yt andere kleyne teede*
ré yoörtkompn ; ónder zichtbarer als boven ; uyt*
vloeyende na de randen , op de wijze van ’ t Lapatum ;
o f Patichy halve-Maanswijzé in malkander. In de mond
geknauwd, zijn ze lieflijk vaii fmaak; byna als d’Er*
weten.
U y t der zelvef inwendig Hert fchiet; in ’t begin van Steekje;'
May y gemeenlijk maarecti Steeltje op , Pyramidaals-
wijz,e; een voet, o f wat meer, hoog, rond ; vercierd
fnef eënige téedere Streep jens. Staat ftev ig, en is taam*
lijk hard van aart; voorzien met een melkachtig Zap;
en een wit marg; van buyten donkergroen-verwig , en
blinkende.
Aan.deeze Steel groeyen eenige Bladeren, nü uyt Kleyae
d’eene dan uyt d’andere zijde , hol en luchtig boven StedtjcnJ;
malkander ; rullende op geen byzondere Steelt jen s ;
maar zonder de zelve hare voorname Steel' ten halven
ónder als omhelzende; ook daar op ’t breedfte, en
voor in een.lpits punt eyndigende. T u flc h e n welke
andere kleyner en korter Steeltjens te voorfchijn koo*
Uien , op welker bovefifte Toppen, als ook ter zijden,
langwerpig-ronde; groote, en vijfhoekige knoppen uyt- Khoppcttf
fpruyten, hebbende onder v ijf groene, kleyne, en voor
Ipits toegaande ,Bladertjens: ,die, d ’een na d’andere zich
v openende, een groote Bloem vertoonen , ’t zij w i t , o f
blauwverwig ; beftaande uyt v ijf half-ingèlheedene;
breede , en voor ftomprond toegaande Bladert jens ,
hebbende van binnen v ijf gèel-witte , en haaft vergaan*
de afhangZjdtjens, gelijk men ziét in de witte Lelyen;
ruftende op v ijf gantfeh witte , breede , en ruygachtige
voeten v ook in ’t midden der zelvè een ander recht-op*
ftaande, glad .en wit Steeltje, waar op drie andere geelwitte,
langachtige, recht op ftaande u4fhangz>eltjens, o f ÈldeöièÖJ
dikke Draadjens, ruften; duuren de langer als de voorge*
dagte andere vijf. Als ze agt ó f tien dagen lang operi
geftaan hebbek , vallen ze ter aarden neer, nalatendë
eenigë groene, ko r te , dikachtige, boven plat en ron*
de, doch onder Ipitsachtig-toegaande knop jens 3 gevuld
^ met een kleyn; ontrent rond , Caftanienbruyn-verwig,
blinkend Z a ad , ’t .welk in Zugufius én September tot
völkomene rijpheyd.geraakt. ,
’t Zelve in ’t.voorjaar gezayd zijnde , blijft dikmaal .
een geheel jaar, wat min ó f meer, in de aarde leggen, nlng‘
ëer men 't ziet opkoomen. Hier door werd dee2e foort
van Klokjens vermeenigvuldigd; én dan noch door ha*
re bij de Wortel uytloopende Jongen ; welke riïen met
een waflènde Maan in udpril van d’oude afneemd eri
verplarit.
Het C a m p a n u l a l a c t e s c e n s m in o r v u l g a * j ? ^ cré'
R i s , o f gemeene kleyne melkachtige Klokjens : L a c t e - van k IoIé-'
SCB-NS MINOR PERSICAs. FOLIO FLORE CCERULEO jens.'
e t a LBQ ; o f kleyne, melkachtige Klok jens met.PèrJik
bladeren, én een blauwey ookjen witte Bloem; en C a m *
PANULA URTÏCjE FOLIIS FLORE ALBO, El* CCe*
r u l e o ,- ;o£ witte.y en ook^ blauwe Klokjéns , met
Bladeren 'Van Netelen , blijven-lange jaren in ’t leeyen*, -
Geeven niet alleen jaarlijks fehoone Bloemen, maar oölc
gemeenlijk-ieder Zomer rijp Zaad. -i Welk met droog'
weer. gewonnen, en met een waflènde Maan ..van Sep-
tèmber ó f April in een. P o t ’; niet diep gelegt.,. d’aarde bevólen
moet. zijn. ï)o ch niet alleen hier .door; Werderi
ie aangewonnen ; .maar ook eeuwigduerendé gemaakt
door'hare jonge Wortelen, met de gemelde Maan iri
April van d oude genomen#
- B e i - M A C Ö ?