ï i y OLEÄNÖERBÖÖM^HAAGEbOORH. PfeE&EDöOtH. B eUBERÏSBÖDM. T U
is getrokken > v ijf o f zes uren lang ; dat alle wonden ,
'met ’t zelve Mes gemaakt > niet alleen ongeneeslijkju)r\,
maar ook eyndelijk de dood veroorzaken.,
faiiad. De Hooien der Muyx^en met deeze Bladeren geftofitj
i doed kaa.Tjl erven y als ze daar bij komen ; gelijk-Pa l *
;*«/* xADius R utïlïus getuygd;
X X I I I h o o ï d s T e k ,
H AA GE DOORN.
Lfchey- Y een ieder wel bekend i en zeer ge*
Lc namen. 253 meen Gepas, werd alleen met .deézen
Cn aderen Naam in ’t Needer-
*WT ACUTA V OxYACANTHA DlOSCORI*
dis , en Spina alba: in.het Hoog-
duytfch Hagdörn : In ’t Franfch A ubéspine y o f
Espine blanche: In 't Italiadnfch O xiganta.
■ Twcedcr- Hier van zijn mij in haren aart bekend twee bijzon-
■ ey foor- derefoörten, namentlijks
» ’ der Spina acuta Flore ' s im p l ic i aLbo , o f
Eelve zeer Haagedoörn met een witte enkele Bloem en Spina
K hooa. acuta Flore albo pleno, o f Haagedoorn met
een witte dubbele Bloem van een zeer fchoone aan-
fchouwing, en gevuld op de wijze der dubbel& Myr-
tus-bloem ,* doch veel aangenamer aan h e to o g , ver-
mits’er zoo veele bij malkander z ijn . gevöegd. De
B eerftemdal zijn ze van zelfs voort, en aan den dag
gekomen bij. Jonker E iz o J argens op Mbym'a .,
B Gecommitteerde Raad der Hoog-Eedèle Heeren van de
Ommelanden tuflehen de Eems en dê L auwers.
Beyde deeze Soorten zijn van dezelve: 'Botswing en
Waameeming; doch. verfchillen een wèyriig in deHan-
teelingiA •'
^at voor • Zij'beminnen een gemeene ,. zandige,',: Jdcyige * ö f
Hen aarde fteenige , ongëmeftte , doch liever een wel-geméftte
B be~ ^arde : een opene, v ry e , luchtige, en geenzins don*
H ? eren' kere plaats; veele, eri ook matige vochtigheyd. Geë*
ven ieder'jaaf ifi 'deJlFay niet alleen Bloemen, maar ook
in ^.tfgujhts vplkomen rijp. Zaad. . Verdragen felle kou*
de, de grootfte ongeleegentheeden dfes gantfchën Win*
ters, en werden zeer oüd.
Page- De Spina acuta flore pienö albo, ofHaa*
g l° orn tnet ge doorn met witte dubbele Bloemen, flaande vol Blade-
lubbclc renI gemeene niet'zeer ongelijk, geeft het eene jaar
Bloemen. veel > het andere weynig Vrucht, o f Zaad, vermits
dikmaal de Bloemen neervallen , zonder dan iets na te
laten.5
Hanwin- EeVénwel werd déeze Soort voor eerfi aangewonnen
Boten?001' ^00r hare teedere een-jarige Takjens > o f bij de Wortel
uytlopende jonge Loten ', - welke men voorzichtig met
een Pennémes ten halveri infnijd, met-aarde aanvuld ,
en , langzaam wortel gelchoten hébbende, met een afgaande
Maan van Februarius van de oude affnijd y en
verplant/ |
B ° or. Zë« anderen werd ze vermeerderd door wijze van
■ UySing. o f Inleggïng; ’t Welk met een waffende Maan
van Februarius o f M a e r t, na geleegentheyd van de
tijd , gefchiéd op jbnge , o f tamelijk-dikke Haage-
dóorns Stammen met enkele Bloemen.
Bmcenc D e Spina acuta ^lörb s iMp l iCi , o f gemee*
Boom ne Haagedoorn, met enkele Bloemen, werd alleen door
Zijne Vrucht op de vólgende wijze aangewonnen.
B anwm* ' Pluk a f de Zaad-dragende Vruchten , • als ze gantfeh
Hing. rijp Zijh, bniyn-rood Van verwe, met een volle Maan.
Lég ze iri een fteene o f hoüte V a t : zet ze daar mee in
de grond, bedek ze met aarde, en laat zë dus een geheel
jaaf daar in te meuk leggen. Neëm ze daar na
weer u y t , en z,ay ze in den Herffl met een afgaande
Maan ;■ zoo komen ze veel beetef en bequamëf voort,
a s o f z e , rijp zijnde, terftond in de aarde waren ee-
legc. 1 ö
Men vind dezëlyé zeef dienftig i, om Hagen van te Gebruyk;
maken , tot befcherming van Kruyd^hoven, en andere
dingen i
K R A C II T E N.
DE PruchteU van deeze; Wel-bekendé Struvtllen Aart.
zijn droog van aatfi dun van Deelen , fijn van
Stof j verfterkende \ en een we-ynig te zameni
trekkende. 1
De Steenen gepulverizeert, én met Wijn ingeno* Cdmerdr,
riten , breekèn , en drijven uyt de Blaas- en Nieren- lib- *•c-
Steen. *t Gbdiftilleetde Water van dezelve heeft dezel-
ve kragt.
De WorteFg&otèn-, .enPlaefters*wijZe op denBuyk Dhfibr.
gelegt, drijft a f de kevendigejen èloode Vrucht. OpV-
de Wonden gedaan werd daar door uytgetrokken al x
daar in zittende. Staal \ Veer j Splinters , ën diérgelij*
ke 'dingen; •
X X I V H O O F D S T U K .
PEEREDOORN.
hier boven be- VerfcHej^
ïchreevene Haagedoorn ; wérd deeze namcd1
wJü . Naam gëgeeven, om dat hare Bladeren
’t Loof der Peerèboomen niét ongelijk i
^och een weynig kleynder zijn. Heeft
k in het Neederlandfch niet alleen deeze
benoeming, maar ook die van g r o e n e D o o r n , om
dat ze gedurig groen , i s , en de Bladeren nöyt verdorren
o f afvallen , ten zij dopr ouderdom : in ‘t Latijn
PYRACANTH'A ,. OXYACANTHA MfNORi o f R h a -
mnus TER Tins T i-ie o ph r a s t i van; M a t t h ia s
d ë L o b e l,ï jn ’t Italiaan/ch P eR a c a n t a i:p f ;RAN.-
NO ,TE;RZQ; D l T h ËOPHRASTO., ,
Hier van zijn mij in harén aart bekend géworden TSveedëf*
twee bijzóndere foorten ; te weeten, P y r a c a n t ï i a ley Sooi:i -
H i SPANICA , o f GEMEENE S pAANSGHE P e ERE^ tC ’
d o o r n , om dat Ze in Spaanje van .Naturen groeydj •' 1
cn P y r a c a n t h a V i R G i n i a n a j : o f P e-e r e -
b o oR N . u y t ViRGiNiEN ,ï :wiens Bladereh aan hare
kanten niet effen en glad zijn, gelijk die van dé, andere,
maar rondom zeer fubtijl en net getand-, bok gemeéne-
lijkaan beyde dé zij.den vercierd met eert niet al tc
diep infnijdxjd , van een aangename aanfehouwing;
Echter verfchillen ze in grootte en verwe weynig van
malkander. Beycjc zijn ze niet van dezelve Bomving en
Waameeming.
•: Zij beminnen een gemeene , zandige > zoo wel oh-Wat vodr
gemeftte * als. met een weynig twée-jarige Paardenfift ec.n ^ard<i
voorziene grond: een Opene,. lu.chtigei, v r y e , bequa-'iSjjk e^c*’'
melijk ter Zon geleegene > liever als een donkere o f
fchaduwachtige plaats; v e e l, en bok vyeyriig water;
Geeven wel ieder jaar, in de .Maand Junius, ' een wit*
t e , aangename Bloem, maar in deeze Landen noyt
eenig volkomen regt rijp Zaad. Zijn tamelijk hard
va haart: konnen Sneeuw > Rijp y fierke Vbrfi, en alle
andere ongemakken der Winter uytftaan. Doch de
Pyracantha V irginianA', o f Reeredoorn uyt1fr}ï~
ginie'n, kan. deeze öngelecgentheedeft niet verdragen;
voor dat ze de dikte van een .duym * o f ten minften van
éert vinger heeft bekomen; want de èrvarentheyd heelt
genoegzaam geleerd, dat deeze/ö<?r/\veel teedérder van
aart is, als de andere.
In deeze Geweften koimen ze aangewonnen werden Aanwi«-'
óp twéé bijzöhdere"wijzën. ' ' '' ° ing
Èerfi $ door hare Takjens, welke nien aflhijd met door T*fc"
■ één volle Maan van JWacrt :. Dan op een donkere jens.
plaats, -ter Iehgte-van eene vinger, in de aarde fteek t,
eri dikmaal metwater be gie t: dus vatten ze eyndelijk
Wortel. Doch dis Pyracantha V irciniana moet,
M 5 om