Gedaante
der Blahoogte
van derdehalve voet. Bemind een goede, zandige
aarde, doormèngt met een weynig twee-jarige
Paardemift, en ’t Mol der verrotte Boombladeren: een
v r ije , warme, welgeleegene plaats, en tamelijk veel
vochtigheyd in de Zomer,
Blijft lange jaren in het leeveen : en krijgt fchoone
Bladeren, die van de St y r a x b o o m , beyde in grootte
en in gedaante, zeer gelijk: ontrent geheel rond, doch
aan de punten een weynig Ipits: boven ruygachtig wit;
onder zwarr-groen van verwe. Komen onordentelijk
aan hart Steeltjens voort, en zijn inwendig vercierdmet-
veele doorlopende Aderen, yoortfchietende uyt eene in
het midden.
Bloemen. Meer als een jaar oud geworden zijnde , bloeydze ieder
Zomer zeer fchoon, te vqorfchijn komende met
hare bruyn-roode geveezelde Bloem, uyt een langwerpige*
geïchubde, bleek-witte Knop. Veele deezer Bloemen
zijn op de bovenfte punten der Tokjens digt bij
malkander te zaam-gevoegd. Geeven echter in . deeze
Landen geen volkomen Zaad', waar door nochtans deeze
foort alleenlijk kan vermeenigvuldigd worden, vermits
men haar noyt bij de Wortel ziet uydopen.
Aart. “ Men bevind haar wel tamélij k hard van natuur: kan
echter geenzins verdragen veelvoudige Herfjl-reegenen,
fterke Winden, Rijp, o f felle Vorfi. Moet derhalven,
in' een Pot gefield; zijnde , in het laatfte van September
o f het begin van ötlober, na gelèegentheyd van de be-
Hoedanig quaamheyd o f onbequaamheyd der Jaartijd, binnens
waar te buys worden gebragt, op een luchtige plaats, daar niet
ee en. arlcjers aj$ Bij vriezend Weer word gevuurd. Gedurende
de geheele Wintertijd moet men ze met flegts een
weynig lauw-gemaakt Reegen-water van boven begieten;
en niet voor in het laatfte van Maert, o f het begin
van April, na tijds geleegentheyd , met een zachte
Lucht en zoete Reegen weer buyten zetten; doch haar
voorzichtig wachten, en wel dekken voor veel Sneeuwachtige
vochtigheyd, koude nagten, fchrale Oofte- en
Noorde-winden , tot op den aanvang van May, wanneer
het meefte deel deezer gevaren voo rbij, en geen
nadeel meer te vreezen is.
K R A C H T E N .
Do Jon. in "¥ \ E Koombloem, o f Cyanus, zoo wel de kleyne
Addit. I I als groote fo o r t, beyde van eeyen de zelve
1.8. c.8. ■“ * krachten zijnde, is koud en droog in deneerften,
graad: daarenboven een weynig te zamentrekkende en
te rugge drijvende van aart.
Tttbern&m. De Bloemen en Knoppen, gedroogt, geftoten, en ge-
ftroyd op de Róos, het Jprenkt Vuur, heete Gezwellen,
en diergelijke qualen, geneezen de zelve.
Een hand vol met wat Honig-zaad in Wijn gekookt,
en dan de zelve gedronken, is zeer dienftig tot verdrijving
der Geelzucht. Helpt de geene, welke van bin-
. nen gequetfi zijn; en die haar Water niet wel kpnnen maken.
. Neemt ook wech de Hert klopping.,
Tucbf hip. Het gediftilleerde Water deezer Bloemen geneeft ge-
t . c. ié*. lijkkig de roodheyd en pijn der Oogen, daar in gedruppeld,
o f dikmaal daar mee gewaffehen. Word
ook met voordeel gedaan op allerley foorten van heete
. Gezwellen.
Tab. Co- Twee Drachmen van het geftotene Zaad met Wijn
°E Honigwater ingehomen, is goed teegens.de vallende
Ziekte. Reynigt ook het Ligchaam, door uyt-braking,
van alle onzuyverheyd, en alle {lijmerige, o f Galachtige
vochtigheeden.
De gedroogde Bladeren van de groote Koombloem ,
o f Cyanus major, geftoten, en daar van een Drach-
ma met Wijn , o f gediftilleert Water van Waalwortel
, o f Symphytum majus, gebruykt, helpt de zulke
, welke een zware val gedaan , en zich van binnen
v er zeerd hebben. Met Weegbreewater gedronken
, is zeer dienftig voor de geene , welke Bloed
fp ouwen.
Sect. $.
Label l.
fol. 647.
Durantes
lib. Herb.
fol. 114.
De Bloemen, o f het Z W vjn deeze, defgelijtó van
de kleyne Koombloem, o f Cyanm Arvertfis., in Wijn ge* l -■ c. n
k o o k t, en daar van een Roemertje gedronken, ftrijd
teegens alle vergif. Geneeft ook dé beeten en ftéekén I5S'
der giftige Dieren ; en is goed in hitsige, yefiilepüalc
Koortzen.
. Het uytgeparftteZap deezer Koornbloemen in varflche
Wonden gedaan; helpt de zelve ter geneezing; en heeld
ook/ie zweeren van de Mond.
De Cyanus odoratus Turcicus, o f welriekende Turk, -
Jche Koombloem, verfterkt het Hoofd door hare aangename
geur ; verquikt het Gemoed, en neemt’.er de
flauwheyd van wech, in Wijn gekookt,, en.daar Van
gedronken; ofdegëdfoogde Bloemen met W ijn gebruykt,
verfterken het H e r t , en alje inwendige deden des Li<*-
chaams: weerftaan krachtig het vergif, en openen de
verftoptheyd van Leever, M ilt , en Longe..
veranderlijke
foor«
C LX X X IV H O O F D S T U K . VARKENSBROOD.
P het Neederlandfch dus genoemd ;Verfchey.
word in het Latijn geheeten C y c l a - benamen,
m e n , o f ook P a n is P o r c in u s : in
^ het Hoogduytfch S c h w e in b r o d t , o f
EttDAPFFEL: inliet Franfch P a in de
P o r c e a u ; en in het Italiaanfch. Ci-
CLAMiNO,' o f P a n P o r c in o . >r
Hier van zijn mij in haren aart bekend geworden Veelerley
een goed deel fchoone en ziens-waardige veranderlijke2
Iker veele ik 1
geteeld; als;
I. C y c l a m e n a ü t ü m n a l e f o l io HEDERiE -FLo-
RE c a r n e o , o1 Herffl-Varkensbrood met Bladeren van
Klim en een lijf-verwige Bloem. I I . O d o r a t üm
f l o r e p u r p u r e o , o f welriekend Varkensbrood met
een purpure Bloem. III. A n em o n e s EFFiGiEi jive
LONG1US RADICATUM FLORE PURPUREO ODORATO,
o f Verkensbrood met een lange Knobbelwortel, op de
wijze van een Anempne, met een purpure wel-rickende
Bloem, in de Zomer-voortkomende. IV . A ngulo-
sum h e d e r a c e u m f l o r E a l b o , o f Varkensbrood 'met
een witte Bloem , en hoekige Bladeren van Klim , of
Eylof, in den Herfft bloeyende. V . L o n g if o l iu m ,
Jive B i p e n n in u m f l o r e c a r n e o , o f met een lang
Blad, ge lijkje en Hellebaard, en een lijf-verwige Bloem.
V I . B i p e n n in u m a ü t ü m n a l e f lo r e a l b o , o f met Uyt eygca
een Hellebaards-blad, en witte Bloem , in den Herfft Zaad
hare Bloemen vertoonende. V I I . B ip e n n in u m .flo- ™ ^ "
r e a l b o m a g n o , o f met een Hellebaards-blad en propte
witte Bloem. V I I I . P e r s ic u m , o f uyt Verzien.
IX . R o t u n d i f o l iu m m a ju s , o f met groote ronde
Bladeren, en een lijf-verwige Bloem. X. A l e p p ic u m ,
o f van Aleppo. XI. R o t u n d if o l iu m m in u s hye-
male f lo r e p u r p u r e o o d o r a t o , o f Winter-
Varkensbrood, met een welriekende uyt den rooden purpure
Bloem, met een kleyn rond Blad. XII. V ernum
f l o r e p u r p u r e o , o f/# ’t Voorjaar bloeyende met een
purpure Bloem. XIII. V e r n u m m in u s flo re a l bo
o d o r a t o , o f ontrent de May voortkomende met
een witte welriekende Bloem. X IV . V ernum majus
f l o r e a l b o o d o r a t o , o f /# V Voorjaar bloeyende met
groote gefpikkplde Bladeren en een witte welriekende
Bloem. X V . V e r n u m m a rm o r e um f lo r e albo
o d o r a t o , o f wit welriekend May-Varkensbrood,
met fchoon-wit gemarmerde Bladeren. X VI. CYCLA-Entot
MEN VERNUM MONTANUM FLORE PLENO VARIEGA-
TO , o f Varkensbrood uyt het gebergte van het Daupni- ta] hierop-
né in Vrankrijkj in *t Voorjaar bloeyende, met een dub* geteld«
bele wit en rood-gefireepte, en o o k een w e yn ig riekende
Bloem. X V I I . V e r n u m m o n t a n um c r e t ic u m flor
e l u t e o PLENO, o f Varkensbrood uyt het gebergte
I I J ||
l i l I j
M11 * Mi
|!l];
lIijll
.11
11 ■ ■
■
iip
I I
itll 1111
1
lij iijll
■' |,! j'
m m t l lil
1 1 i m
I I
'i 31;1
■ li.
1 !
(ÊMj!
II I|ll|
i ,ji
l i
t t lil
pil
l 1 i 1 l 1 111
f t
pil 1|pPhyj
j | l j M.J
I I 1 I S - lil
J, -jf illl Éi p i
n a iiili