3^7 B e s c h r y v in g d e r K r u y d e n , B o l l e n e n B l o e m e n , I I I B o e k , 368
erfterven, ert het vierde jaar niet weer te
Cypers of
te zamen
voorfchijn komen.
Het A rundo C ypria, of Cypers Riedt, word ook
van veele D o n ax , o f A rundo Hispanica genoemd,
Riedc'fCh 200 veel als Spaanfch-ricdt, vermits het niet alleen in 't
Eyland Cyprus, maar ook in Spaanje , en meer andere
Geweften groeyd.
w Deeze foort bemind een gemeene goede aarde, vereen
aarde mengd met een weynig zand, twee-jarige Koeye-, en
deeze een-jarige Paerdemift; ook veel Water. Verdraagdin
foorcbe- ^eeze L anden, buyten gefteld zijnde, ongeerne fterke
ram‘ ‘ Vbrjl. Moet derhalven, in het Foor jaar met een waft
fende Maan van April in een Pot gezet , in Ofto-
ber binnens huys worden gebragt , op een luchtige
plaats; onderhouden met matige vocntigheyd; en niet
weer buyten gefteld voor in Apr il, met een reegenach-
Waamec- tige Lucht. Word ook alleenlijk , echter genoeg-
ning. zaam , vermeenigvuldtgd door hare aangewaftène Wortelen,
welke men op de genoemde t ijd , en met de ge-
meldde Maan, van de oude afneemt, en verplant. Mag
Aanwin- echter, weegens de veelvoudigheyd der Wortelen, niet
uilig- langer dan drie jaren in eene Pot blijven : want als. de
Wortelen de zelve vervuld hebben, en niet verder uyt-
fchieten konnen , zouden z e , door de fterke drift, de
Pot lichtelijk van een doen barften, en in ftukken van
malkander vallen ; gelijk de. ervarentheyd genoeg getoond
heeft.
Ameri- D e beyde foorten van A rundo A mericana
caatifch STRIATA , o f Americaanfch Riedt, rnet groen en w it,
Riedt met OQjc ( eerfl- Uy t de aarde voortkomendej) rood-gefireep-
Btaukrent te 'Bladeren, ontrent een duymbreed, van malkander
waar van ftaande ; anderhalve, o f wel twee voeten lang, achter
des Schrij- aan de Steel alderbreedft, en, voor fpits toelopende,
derfde1" z*in zeer fchoorie en beziens-waardige Gewaffer
cerfte welke mijnen Vader, Henvricus Munting, de eer-
Flant in Plant u yt Parijs in het jaar 1 640 is toegezonden,
End heeft van Monfieur R o b yn , diefde zelve had bekomen uyt
bekomen, de*Caribische E ylanben. Van deeze zijn voortgekomen
al dè andere-, welke nu in Neederland g ó r den
gevonden.
D it Gewas groeyd in deeze Geweften vier, v ijf , en
ook wel zes voeten ho og , met Scheuten, zelden méér
als een vinger d ik ; welke (oud wordehde) men ver*-
cierd ziet met bleeke, zwarte, paerfïche en. gedachtige
Wat voor jlreepen en plekken. Bemind een goede, - zandige 3 luch-
cen aarde, tige aarde; doormengd met tamélijk' veel een-jafige
kleyn-gewreevene Paerdemift, een weynig een-jarige
Hoenderdrek, en het Mol der verrotte Boomrbjade-
ren t een opene, vrije, warme, luchtige , en.'wel ter
Zon geleegene plaats; qok tamelijk veel Water.in droo«-
ge tijden ; echter niet te veel : .verheft.‘anders zijne
fchoonheyd, en word veranderd in . een een-yerwige
groen heyd. Geeft.noyt eenige Bloemen. Verdraagd
ook ongeerne veel' koude Reegenen, feilt 'Vbrfi, en andere
ongeleegentheeden van de Winter. • .
Waamee- Moet derhalven, in een Pot geplant, zijnde., in OÜo-
ming. ber binnens' huys gebragt, op een luchtige .plaats gefteld
, gedurende de Winter met een weynig lauw-
gemaakt Reegen-water onderhouden,- en.niet voorin
, het begin o f ten halven van Apr il met een zoete Ree-
gen w^ën buyten geze t, voor koude nagten 3 jlerke
o f hayrige Winden wel gewagt, en voorzichtig gedekt
.worden^ :
Aanwin- . D e gemeldde foorten worden in onze Landen al-
uing. leenlijk aangewonnen (gelijk,de voorgaande) door 'aahgewaflene
jongen der Wortel; welke men met een waf*
fende Maan van April afneemt, en.op geen andere tijd,
zonder gevaat van leevens-verhes , verplanten ma g,
doch worden dan tot aan de aarde toe afgefneeden; zoo
loopen ze dies te beeter weer uyt. Dit mag niet alleen
gefchieden op de genoemde, maar ook op andere tij-
Bladeren: den ., als men oordéeld zulks noodig te zijn. Dit Gewas
krijgd, op de wijze van het voorgemeldde, lange,
aan hare digt en dikachtige Steel breede, en daar kort
op malkander gefielde , voor allenxkens fpits toegaande,
en met veele gevouwene ftreepen voorziene Bladeren.
De A rundo Saccharifera , o f Calamus Sac- 2,nyfcer
charatus in het Latijn', in het Neederlandfch Zuy- riedt.
ker-riedt; in het Franfch Canne de Succre genoemd,
is zeer teeder van aart, en word in deeze Geweften
weynig gezien.
Bemind een zandige luchtige, goede aarde, met een Wat voor
weynig twee-jarige Paerdemift, en een-jarige Hoender- gaarde
drek, kleyn gewreeven, doormengd: een opene, vrije,
warme , luchtige,- wel ter Zon ftaande plaats, . bevrijd
voor, alle koude 1Oofie- en JVoorde-winden ; ook matige
vochtigheyd. Kan op geenerley wijze.verdragen eenige
koude Hexffl-reegenen, Sneeuw, Rijpt veel minder
Vbrft. Moet .derhalven, met een waftende Maan van
May in epn Pot geplant zijnde , in het laatfte. van September
binnens huys gebragt, en op een bequame plaats
gefteld worden, daar ze door de.Venfteren, tot op den
twintigften O cl ober, indien.de koude van buyten zulks
Zoo lang wil toelaten , Lucht, en Zon mag genieten.
Na dien tijd . worden, de gemeldde Venfteren niet meer Hoedanig
geopend; maar men begind dan om. den tweeden dagdecze
een v u u r ,, niet fterk , in dpn Oven te ftooken. Als oorc
het in December kouder , word , ; vuurd men dagelijks
eenmaal; vervolgens twe e ,. en als hét zeer fterk yriejl,
driemaal ieder dag; te weeten, ’s morgens, ontrentten
zeeven, ’s middags ontrent ten een, ’s avonds weer ontrent
ten zes o f ieeven uuren, zo o lang de fterke koude
word gevoeld.
' Gedurende dit ftookèn moet ze .verre van^den Oven gedurende :
ftaan , op dat ze niet méér als een natuurlijke warineA I
Lucht kome te genieten. Als naderhand de koude af-
neemd(, verminderd men ook weer de vuur-ftoking,
na gehjkmatighey4 dat men de zelve allenxen vermeer-: 4erd had., Dit duurd dus gemeenlijk .tot op of.ontrent
den tienden Maert. Dan laat men geheel van 't.vuu-
ren a f : en mpn moet, bij goed en ftil Wéér, deYen-
fterèn. over dag w.eér openen, om al langzaam zich weer
tot de Lucht.-.te gewennen. Daar na doed men ’t ook
bij nagt , ' tpt op den twintigften van A p r il, een dag
vroeger o f later.? Waar na men ze , -0161 een aangéname
Lüeht en-zoete Reegen, weer buyten brengt-; dóch
voorzichtig wagt en zorgvuldig dekt Voor . koude nagten
, Sneeuwachtige vochtigheyd, hayrige- oï'fchrdle
winden.
Eyndelijk, men moet.njet vergeeten , ' dat deeze®^^
Plant, gedurende de Winter,, maar eens, o f ten,hoog- men wor-,
ften tweemaal , g van boven , met een weynig'lauw-; den.
gemaakt Reegen-wat.er wilbegoten zijn; vermits ze in
deeze tijd geen ypchtigh’e yd , zonder een haaftige verrotting
dëelachtig te worden ,! kan verdragen. .! .!
O p deeze- wijze heb ik ééns • eéne. deezer- Planten 1
tw-ee jaren lang. goed bewaard, verkreégen hebbende zeljsvct.
jonge Scheuten uyt hare Worte/', doch onaangezien de rjgt.
oude -tot a3n de aarde toe waren afgefneeden , - ver-
gmgze eevenwel in. de. derde Zomer, tèegens het be-
gin van den\:Her-fjl. '_ | » ,<7 t . •- b -
• De A rundo florida, o f Ganna Indica, In- ^ a^enn^
diaanfeh bloeyend Riedt, is vin vérfcheydene foorten- ^cjti ,
•Vijf der zelve heb ik in mijnen. Thuyn. opgéqueekt; te
weeten ’: I. C anna I ndica flore carneo, an.gu?
stifolia, o f Jmal-gebladerd Indiaanfch bloeyend Riedt
met een “Lijfjveihvige Bloem. I I. Canna Indica
latifolia flore RUBRo, of Indiaanfch Riedt met
breede Bladeren en ropde Bloemen. III. C ai^na I ndica
latifolia flore pallido . rubró , q f f f “
diaanfeh bloeyend Riedt. met bre'ede Bladeren, en een
■ bleekgoede Bloem. IV . Flore luteo rubris ma-
. cuLis vari eg ato , of met een geele Bloem en roode
plekfen. V . Arundo florid'A flore rubro lu -
TEIS MACULUS asperso, o f Indiaanfch bloeyend Riedt
met een roode Bloem, en geeléplekken bèfprengd. Al te zamen
zijn ze van eeven dc zelve Bouwing en Waarneemings
t r i a ' i a