<?3 5 B eschryving der K ruyden , B ollen en. Bloemen , III B oek , <530
ker. Als ze eenige dagen open geftaan hebben , ver-z^j,
gaanze eyndelijk; nalatende een klcyn,dun, langwer-
Verfchcy-
CCLXII H O O F D S T U K . HAVIKSKRUYD.
' Oo word dit aardig Gewas in ’t Nee-
I derlandfck genoemd. In liet Latijn
; geheeten H i e r a c iu m , of A c c i p i -
t r in a , in het Hoogduytfch H a b ic h -
. KRAUT : in het Franfch C ic h o r e e I jaun"e : in ’t Jtaliaanfch H ie r a ig o .
ver Hier van zijn mij in haren aart veele veranderlijke
aaderlijke foorten bekend, als: . - J j
foorten, I . H i e r a c iu m LATIFOLIUM PEREGRÏNUM , Or
totneegen vreemd breed-bladerio Havikskruyd , met een ziens-
in getal - - - — ~ -
geiteld.
waardige Bloem. II. M o n t a n u m a n g u s t i f o l iu m ,
o f fmal-gebladerd Berg-Havïkskruyd. III. C h o n -
d r i l lal f a c i e , o f met een gedaante van Cohdrille. IV. Q u in t u m v il l o s u m c l u s i i | o f vijfde foort
van Havikskruyd, befchreeven van C a r o l u s C l u -
s iu s , met wollige Bladeren. V. G r a n d iu s D a l e -
c h a m p i i , o f groot Havikskruyd van D a l e c h a m p iu s
afgeteekend: VI. N aR b o n en se s t e l l a t u m , o f Havikskruyd
van Narbona met een Stars-wijze gevormd
Zaad. VIT. M e d io n ig r ü m , o f mei een geele Bloedt,
van binnen zwart. VIII. S u a v e r u b e n s F a b i i C ö-
LUMNiE, o f met een liéflijk^roode Bloem, bij F a b iu s
C o l ü m n A te zien. IX. L a n u g in o su m L u s i t a n ï -
c u m , o f wolachtig Portugalfch Havikskruyd, en veel
meer andere. Niet alle zijnze van eeven de zelve Bou-
wirtg en Waarneeming. Eeven wel beminnen zé al te zamen een goede, ge-
fmeene ; zandige grond , met een weynig twee-jarige
Paerdemift doormengd ': een vrije, warme plaats, en
matige vochtigheyd. Blijven eenige jaren lang in het
leeven. Verdragen de k$ude,ex\ alle andere ongeleegent-
heeden der Winter. Bloeyen niet alleen ieder Zomer,
maar geeven ook meeft in ieder jaar volkomen rijp
Zaad. ’t Welk met een wallende Maan van -Af ril niet
diep in de aarde moet gelegt zijn. Hier door worden ze
zoo wel aangewonnen, als door hare aangegroeyde jonge
Wortelen\ welke men op:de genoemde tijd, en met
de zelve Maan, van de oude afneemt en verplant.
Het H i e r a c iu m g r a n d iu s d a l e c h a m p i i jN a r ^
bon ense s t e l l a t u m ; M e d io n i g r u m ; Su a v e
r u b e n s f a b i i c o lü m n jEt en L a n u g in o s u m L u s i - • t a n ig om , blij ven niet meer dan eene -Zomer in ’t lee-
ven. Moeten op een gantfch warme plaats, of in Potten
gezayd, en, opgekomen, niet verplant zijn. Geer
ven dan , voor de aankomft der Wint er $ gemeenelijk
(als men de Bloemenwei gewagt heeft voor té veel Ree-
gen) rijp Zaad, *t welk iéder Voorjaar weer in dé aarde
gelegt, en deezer wijs de aanwinning verrigt word,
.met genoegzaame vermeenigvuldiging.
Het gemeldde H i e r a c iu m L a n u g in o s u m L u s i -
t a n i c u m , of Wolachtig Portugalfch Havikskruyd ,
fchiet infde'eze Gewelfen eéhVoet, ook wêl’,anderhalve
voet* hoog óp. Brengt ronde en ruyge Steden voort, waar aan onder fchoone Bladeren worden gezien;
zijnde een kleyne hand lang; vier vingeren,breed, onder
alderfmalft; voor Homp.toegaan de ;fip veele deelén
ingefheeden^ .welke voor rond eyndigen; f bleék-groen
van vérwe, en in het midden voorzien met een groote,
regt-doorlopende Adery .waar uy t veele.dwars-ader en , tot aan de punten, of eynden , uytvloeyen. De boven-
’fte Bladeren zijn veel kïeyner, en niet zoo zeer inge-
fneeden , maar- aan hare. .randen uytwendig fterk getand.'
Bloemen. U yt der zei ver middelpunt komen .te voorfchijn de
Bloemen, verfcheydene bij malkander, op wolligeSteelt-
jens ftaande. In gedaante, grootte, Helling der inwendige
Bladertjens, of Draadjen s , en verwe~, zijnze zeer
gelijk die van het H i e r a c iu m l a t i f o l iu m p e r e -
g r in u m , of vreemdbreed-bladerig Havikskruyd, doch
niet zoo fchoon-bont en rood-verwie , maar wit-blee-
Aanwinning.
*t leeven
blij zen.
"Wolachtig
Portu-
Havikskruyd.
Bladeren.
pig en zwart Zand. ’t 'Welk op 'de genoemde tijd ge- “ «der. >
zayd zijnde, niet alleen weer zijn gelijkè foort voort- ten °0°Jt
brengt, maar ook.nochieen ander, met andere, méér komen,
gevouwene , en veel flegter, o£ minder ingefneedéne
Bladeren verderd.
K R A C H T E N .
H
'Avikskruyd, of Hieracium, heeft een gemen- Aart.
gelde aart, zijnde koud, droog, en matig warm;
ook te zamentrekkende, zuy verende , en afva?
De gefloten, of doekjens, in het gediftilleer- Lonk.
dé Water daar van, 'nat gemaakt, en 'opgêlegt; öfdaar P p
mee gewaflehen , verdrijven de zwarte puyfien , heete
opdrachtigheeden, de rimpelen der Huyd, en de vlekken u
in ’t Aangedicht. De zelve gefloten, en gedaan op de
beeten of fteeken der Scorpioenen en anderer giftige Dieren
, genèezeö de zelve.
Het uytgèparftte Zap gemengt met Melk uyt der ?//». /.ï0.
Vrouwen Borflen , en. in de O ogen gedaan, neemt derc- 7-
zelyer Gebreeken, Schellen, V liezen, en donkerheydwcclv, W f ' . f ’
.veroorzaakt ook een helder, klaar Gezicht. v .. Diofi. if. Het zelve, Zap- met Wijn gedronken , verzacht de 71-
pijn van de Maag, en helpt de. geené» welke van Adder
en o i Slangen zijn gebeeten. Een Scrupel .zwaarte van
’t zelve met flappe Edik ’s morgens nüchteren gebruykt,
maakt een week Ligchaam ;.2uyverd en purgeert’t zelve.
Een Roemertje van ’t gediftilleërde Water gedronken,
is goed voor de kittige Koortzen. Heeld de inwen- Dumtts'
diger zweeren en gezwellen: fl.ild de Hoefi; - verzacht de Hèrè.fol,
fmerten des Ligchaams; verkoeld des zelven groote ^ ^ , '.
brand, en doed de Lijder, door ruft bekoming,/2apen, c. 63. ’
De Wortelen deezer Planten in een holle. Tand gefto-r Lobei. 1.1.
ken, jagen de: fmert daar uyt wech. Vermögen 09k al fol‘l80,
het geene, 5t welk van" de Cicorey , of Cichorium, is
.eeZegt* é t .:
CCLXIII H O O F D S T U K. S C H A R L E T.
het Neederlandfch dus genoemd , Namen,
j l p l l w o rd in het Latijn geheeten H or ml-
; in *t Hoogduytfch S c h a r l e y :
m ’ tltaliaanfch ? ■
5 Hier van zjj;a mij in haren aart be-
kend geworden eenige-bêzienswaardigë, ziens.
veranderlijke foortente w e e t e n . r - I'" tdvo ^ waardige,
ï . H o r m in u m s a t i v u m , o f opregte tamme Schan |,.e^n^0rj.
ley. II. H o r m in u m C r e t ic u m , of Scharley
Candien.' IIP. 'M t BiopicuM., of uyï Moorenland;
ook iE fm o p is, én in het Hoogduytfch M ohren-
„k r a u t genoemd., IV. .Sy Lv r s t r e - f’l o r e e"cceru-
_leo PURPUR.EO , of wilde^ Scharley, met een uyt den
blauwen purpure Bloem. V. Sy l v e s TRü . L u s it a n i - rCUM f l o r e oP9;RPUREo,; o f J^Ude Scharley uyt EÓrtu
gal met een geheel purpure Bloem* VI. Tn c a n u m : sü-
_p in u m f l o r e v io ^a c e o , of r leggende Scharley ïmet
Bladeren, en een 'violette Bloem. V I I . HoRMii-
j l u t in o s u m ; FL9 RE LUTEO , óf 'kjeevendt
. Scharley met een geele Bloem, van zónjmige ook genoemd
C ollis JoviS. ■ VIII. BoeTiêuiyi .rubrum
.CORONATUM, o f CAULE FOLIOS.O T{VR.R.Q s Scbarley twaa]fder-
uyt Andaluzien, met een dikmaal onder groen en boven jey wor-
kroons-wijze rood gebladerde Steel, van een a a r d ig e den voor.
a a n f e h o u w in g . IX. ,H g rm in .u .m -Bc éT tcuM c öR o -g c
NATUM ccERULEUM, anders C a u i .e fo l io so cee-
RULEO , o f Scharley uyt Andaluzien met een veel onder
groen en boven- blauw gekroonde Steel', niet minder
b eva llijk te z ie n , als de voorgaande. X. H o rm i-
, NVM
ruyge x
n welk# :