Si maarts met bladeren op de wijze .van Hennep. IV . Vfisi-
kruydmet CARiA , o f met Blaasjens. V . V e s ic a r ia C ap it is
Blaasjens bon,« Sp e i , o f met Blaasjens van het Hoofd der goe-
van het Hoop. Deeze Plant groeyd twee , o f ook wel drie
Hoofd der \ , ö Ly , , r
goede voeten hoog ; na geleegentheyd dat ze in een vette or
Hoop. magere, koude o f warme plaats gezayd is. Heeft
veelvoudiger, grooter, breeder, dikker ,■ fteeviger,
minder ingefheedene, en veele aardiger blinkende, ook
donkerder groene Bladeren , als de voorgaande foort
met Blaasjens. D e eerft-voortkomende zijn minder als
de volgende ingefneeden, gemeenelijk een kleyne vinger
o f daar ontrent lang en breed; ruftende op geen lange
Steeltjens. Komen voort nu uyt de eene, dan u y t de -
andere zijde van hare ronde, ruygachtige, in eenige lange
Befchrij- z i j de-Takken verdeelde Steel boven malkander: en zijn
in ’t midden doorgaans vercierd met v ijf groote Ade-
Plant C ren*waar uyt andere kleynder voortfpruyten. De Bloem
is daarenboven veel heerlijker., grooter, en fchooner
van verwe. Komt voort u y t een zeer ruyge, bladerachtige
, daar na , de Bloemen afgevallen zijnde , ge-
ftreepte en veel-hoekig-ronde Zaad-knop. Is geelachtig
wit van verwe , en beftaat uyt v ijf rond toegaande
Bladeren zijnde van binnen aardig voorzien met een
én der zei- zwart-roode-, aanzienelijk-blinkende ronde Ring ; uyt
ver Bloe- welke in ’t midden ten halven een bevallijke lijfverwi-
?nen' ge , met veele Knopjens vercierde, opftaande hoogte
opfehiet ■(’'gelijk men ziet in die van de Althaa Arbor,
o f Boom-malve') waar boven vier zwart-roode• Knopjens
zitten. Deeze V e s i c a r ia C a p i t i s bonje
I Sp e i , o f van het Hoofd der goede Hoop , word ook
geheeten A l t h io p ic a , o f Mooren-landfch Sigmaarts-
l&uyd Eynd elijk, V I . A l c e a M o SCHATA , o f
Sigmaartskruyd met Z a a d , riekende als Mufcus.
Word ter dier. oorzaak ook wel M uscus-k ruyd genoemd.
eenalrde ^ beminnen meeft alle een gemeene, goede, zan-
zij bemin- dige aar^e i met matige Paerdemift doormengd een
nea. opene, v r ije , luchtige , wel ter Zon geleegene plaats,
en niet al te veèl Water. Konnen fterke koude, en alle
andere ongeleegentheeden des tij ds uytftaan. Geeven
gemeenelijk in het tweede jaar volkomen rijp Zaad, en
verfterven dan. Blijven ook wel zomtijds noch het
derde jaar, maar zeer zelden langer, in ’t leeven.
Sigmaarts- De A l c e a v e s i c a r i a , o f Sigmaartskruyd met
Zaadb^r Zaad-blaasjens, van beyde de foorten , blijven niet
jens. *aS" ^an§ er dan eene Zomer over. Worden in ieder Voorjaar
, met een waflende Maan in de Maert , op een
warme plaats gezayd. Geeven in den Herffl volkomen
rijp Zaad; en vergaan.
^ et -^LCEA Mos ch a t a , o f Mufcu s-k ru y d , word
in ’t Hoogduytfch M osch a l c e a , en bij de Arab iers
H abelmosch , zoo veel als M u fcus-grein, genoemd,
weegens de treflijke, zeer aangenaam-bevallijke reuk ,
waarom deeze P lant ook in de Hoven van alle liefhebbers
met zonderlinge zorgvuldigheyd word gezayd;
het welk gemeenelijk gefchied in een P ó t , om hare
teederheyds w i l, in het begin van A p r i l , met een
waflende Maan.
Wat voor Zij bemind een goede , luchtige, zandige aarde ,
deezT 6 met matige.twee.-jatige Paerdemift,. en ’t Mol der ver-
foort be- rotte ^oom-bladeren doormengd: een.opene, warme,
mind. vrije, wel ter Zon geleegene plaats, voor alle zoo Oofie-
als Noorde-wïnden bewaard, en weynig Water : want
-- nóch jo n g , en niét hoog gefchoteh zijnde, kan ze niét
yeel verdragen.
Op hoe- ; Zomtijds, bij. goede warme Zomers, geeft ze een
wfze CCa ^m a a k te groote Bloem, vercierd met zulk een fchoor-
ne ftooge Citroen-verwe , dat ze met verwondering
■ wórd aanfehouwd; maar noyt in deeze koude Gewe-
ften eënig volkomen rijp Zaad. Vergaat ook in September,
flegts door een-weynig koude Reegen,, of andere
OJigeleegentlieyd des tijds, ter oorzaak van haren zeer
weekelijken aart. Moet derhalven in ieder Voorjaar,.
op de genoemde tijd en Maan, weer op nieuws worden
aangewonnen door haar uyt andere Geweften bekomen
en eenige jaren lang goed-blijvend Z a a d , in de aarde
gezayd. Doch vermits dit Zaad lang blijft leggen eer
het opkomt, zoo hoüde ik voor beft, dat men ’t in
Februarius o f Maert met een waflende Maan binnens
huys in een P o t, ( o f anders in de aarde op een Meloen-iwfjl
bed) l e g t , niet digt bij malkander; ook niet boven
een ftroa o f anderhalf breedte diep , en zoo met de Pot J
in warme, varflche Paerdemift zet tot boven aan den
rand, de M i f t , t’elkens te zijner tijd vervariïchende
tot aan den twintigften van May. Hier moet ik den
Leezer weer indachtig maken , dat de Paerdemift niet
langer als veertien dagen warm blijft. Derhalven men
de Pot na verloop van dien tijd daar u y t moet neemen,
en in varflche zetten. Deeze Plant dus gehandeld
zal dan niet alleen Bloemen geeven, ' maar ook dikmaal
langwerpige Zaad-peulen, ’t welk anders in deeze
Landen, zeer zelden word gezien. Zie hier op na de
Hoofdßukfen van de Malve.
K R A C H T E N .
Sigmaartskruyd is droog in den eerften graad; èen | § 9
weynig verwarmende en verkoelende; óok lijmi« ^ i. ui
en kleevende gélijk de Malve ; met Welke hét in ^ I
krachten bijna overeen komt: is echter wat meer ver-
teerende van aart.
Van buyten opgelegt, fcheyd het alle gezwellen ;
neemt de brand daar vanwech, en verzacht de pijn.
D e Wortel in roode Wijn gekookt, en eenige da-n,^^
gen na malkander.’s morgens nugteren daar vangedron-
ken, geneeft de geene , welke van binnen gequetjl o£f£"m I
gefiheurd z ijn: ftopt de Bloedgang, en meer andere on- j j7,c^
natuurlijke Buyk^loopen. '.■ ** luckfw 1
Van buyten aan den hals gehangen, en dus een t i j d ^
lang gedragen, verfterkt het Gezicht, en neemt wech de S ’ 1?‘
donkerheyd der O ogen.
- Van de Baß der Steelen word , eeven als van Hen- DolonJiU
nep, allerley Touw gemaakt, volgens hetgetuygenis
van. R . D odonjEUS.
V I H O O F D S T U K .
BEERENKLAUW.
■ Iet alleen d u s , maar ook van zommi- Verfchey-
ge TAMME A canthus in ’t Needer-itm ^
landfeh genoemd. In het Latijn ACANTHUS
SATIVUS, A qANTHUS UEHoogduytfch
welsch Bahrenklauw:
in het Franfch B ranqVe ursine ; en in het Italiaan
fch A cantho , Branca orsina-; o f Herba
Marmoraria.
Hier van zijn mij in haren aart al voor lang bekend Driewr.
geweeft drie verfcheydene foorten; teweeten: S ó r - 1
I. De gemeldde A canthus sativus , o f tamme ten.
Acanthus. -II. A canthus spinosus , wilde, o f 1
fleekende Acanthus. I I I . A.canthus G eRmanicus,
o f Spondylium : in ’t Hoogduytjch Bahrenklaw;'
in het Franfch Branqi/e ursine faulse , en in ’t
Neederlandfch D uytsche Beerenklauw. In hare
Bouwing en Waarneeming verfchillen ze een weynig.
A l te zariien beminnen ze een goede , zandige, on- Wat^ '
gemeftte, doch liever een matig met twee-jarige Paer- ^nbeinij.
de- o f Koeyemift vermengde aarde : een opene, vrije, nen,
luchtige, wel ter Zon ftaande plaats , en tamelijk veel
Water in de Zomer-tijd. Zijn wel al vrij hard van aart;
echter worden ze , als ze buyten blijven ftaan , al dikmaal
door een fterke Vbrjl van het leeven beroofd; en
geeven zelden Bloemen. Moeten derhalven in de Win-
ter met Schoenmakers R u n , o f Turfmul, dik bedekt,
en met Pannen overlegt zijn, omnietbereegendte konnen